Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Maori Deeds of Land Purchases in the North Island of New Zealand: Volume Two

Rangitikei-Turakina Block, Rangitikei District

Rangitikei-Turakina Block, Rangitikei District.

1849. 15 May.Rangitikei District.Kia Rongo ra nga tangata katoa e kite nei i tenei Pukapuka tuku whenua i tuhituhia nei i tenei ra ara i te tekau ma rima o nga ra o Mei i te tau o to tatau Ariki kotahi manoRangitikei-Turakina. e waru rau e rua tekau ma iwa 1849. Na ko matou ko nga Rangatira me nga tangata o Ngatiapa o Mangawhero, o era atu wahi hoki e tino wakaae ana mo matou mo o matou whanaunga me o matou tamariki me o matou uri katoa e whanau i muri iho i a matou, kia tino tukua rawatia atu nga whenua katoa o matou e tuhituhia nei nga rohe e mau nei te ritenga o te ahua ki te pukapuka ruri o te whenua ki a te Makarini mo nga Kawana o enei Motu o Niu Tireni me nga Kawana katoa e wakaritea mai te Kuini o Ingarani i muri iho i a ratou ara he whenua pumau tonu iho mo nga Kawana mo nga Pakeha ranei e wakaaetia e nga Kawana kia tukua atu mo ratou aua whenua.

Nga rohe.

Boundaries. [1,600 acres.] Ko nga rohe o nga whenua e tukua tonutia atu nei e matou koia enei ko te awa o Rangitikei ki tetahi taha ko te Moana ki tetahi taha, ko te awa o Turakina, ki tetahi taha haere tonu puta noa ki uta ki te tutukitanga atu o ta matou rohe o te tuawhenua. Ko te whenua katoa ki waenganui o nga awa o Turakina o Wangaehu e wakatapua ana hei wahi huihuinga iho mo matou katoa mo nga tangata o Ngatiapa. Ko a matoa whenua katoa ki te taha wakaraki o Wangaehu ka tukua tonutia atuhoki mo te Makarini ko te timatanga o te rohe kei te ngutu awa o Wangaehu haere tonu i roto i taua awa puta noa ki Tapiripiri ka tae ki reira ka ahu atu ki Oeta haere tonu i reira ki te ritenga o te rohe i karangatia mo nga Pakeha ki Wanganui puta noa i runga i taua rohe ki Motukaraka haere atu ki te Moana.

Te mahue rawatanga.

Na kua oti i a matou te komiti te hurihuri te poroporoake te mihi te tangi, te tino tuku rawa atu i nga whenua katoa kei roto i nga rohe kua oti nei i a te Makarini te korero te wakahaere i runga i tenei huihuinga o matou o nga Paheka hoki me nga awa me nga wai me nga rakau, me nga aha noa iho o aua whenua hei taonga pumau tonu iho mo nga Pakeha ake tonu atu.

Nga wahi tapu.

Native reserves. Na mo ta matou tino wakamahuetanga rawatanga i o matou oneone katoa ki a te Makarini mo nga Kawana o tenei Motu e wakaae ana a te Makarini i runga i te mana wakariterite whenua e tukua mai nei e nga Kawana ki a ia kia Wakatapua etahi wahi mo matou mo nga tangata Maori koia enei.
1.Ko te tuatahi e wakaae ana a te Makarini kia mahia mai e matou nga tuna o nga roto i nga wahi katoa ekore e pakoho i nga pakeha ara i nga roto nunui ano i matau ai matou ki te mahi tuna.
2.Ko te tuarua e wakatapua ana te wahi iti i tanumia ai a te Kawana Hakeke i runga i te onepu i huaina ko te Akiaki ngahuru ma rua (12) nga eka o taua wahi otira e haere katoa nga kau o nga pakeha ki runga o taua wahi.
3.Ko te tuatoru. Ko te wahi i ruritia e te Paka kai ruri i wakaaetia tahitia e matou ko te Makarini ki Parewanui ko te rohe o taua wahi ki Upokotopia haere ki Mangaroa haere ki te Makari pakeru atu ki te wai o Rangitikei, kotahi pea mano e ono rau (1600) o nga eka o taua wahi.
4.Ko te tuawha. Ko nga ngakinga kai i roto i te rohe mo nga Pakeha ki te taha wakaraki o te awa o Rangitikei ara ki te ritenga mai o te Pa o te Awahou e waiho i nga wahi ekore e nohoia wawetia e nga Pakeha hei ngakinga hoki mo nga tangata Maori mo nga tau e toru hei reira ka tino wakamahuetia ai aua ngakinga katoa mo nga Pakeha. Te rangi hei wakamahuetanga ko te tahi tekau (10) o Maehe kotahi mano e waru rau e rima tekau ma rua 1852.
5.No te tuarima. Ko te Pa me nga ngakinga ki Turakina e rohea mai e te wai o Makirikiri ki tetahi taha e te ruritanga o te Paka ki tetahi taha e iwa pea rau (900) o nga eka o taua wahi.
6.Ko te tuaqno. Ko te wahi i karangatia e te Watarauhia kai wakaako ki Otukapo e rima tekau takitahi (50) nga eka o taua wahi hei nohoanga mahinga tuna mo nga tangata Maori.
7.Ko te tuawhitu. Ko tetahi wahi iti ki Waratuna ki te taha o nga karaka o Aperahama me tetahi wahi iti ki te taha e ngaki ai a Rihiona ko aua wahi e rua me waiho mo nga tau e rua a i te toru o nga tau me wakamahue rawa aua wahi mo nga Pakeha. Heoi rawa. Ko te wakamutanga tenei o nga wahi e wakatapua. Kahore page 211rawa he wahi ke e poka ai matou te noho ki roto i nga whenua kua riro tonu nei mo nga Pakeha. Ko nga ara ruri nui anake ki roto i matou whenua tapu katoa e whakaaetia e matou kia ruritia i nga wahi e rite ai te ruritanga o aua ara e karangatia ai e nga Kawana kia ruritia, he ara ano ia mo nga Pakeha katoa me nga tangata Maori hoki.

Nga Utu.

Ko nga utunga katoatanga mo a matou whenua kua oti nei nga rohe te panui mai teTotal price, £2,500. wakahaere e te Makarini koia enei e rua nga mano takitahi e rima nga rau takitahi nga pauna £2500. Kotahi te mano nga pauna takitahi (£1000) o aua moni kua riro mai nei ki o matou ringaringa na te Makarini i tenei ra ara i te tekau ma rima o nga ra oReceipt for £1,000. Mei i te tau kotahi mano e waru rau e wa tekau ma iwa 1849. E rima te rau nga pauna takitahi (£500) ka homai ai ki a matou i te tekau ma rima o nga ra o Mei i te tau kotahi mano e waru rau o rima tekau 1850. E rima te rau nga pauna takitahi (£500) ka homai ai ki a matou i te tekau ma rima o nga ra o Mei i te tau kotahi mano e waru rau e rima tekau ma tahi 1851. Ko te utu wakamutunga; e rima te rau nga pauna (£500) takitahi e riro mai ki a matou i te tekau ma rima o nga ra o Mei, i te tau kotahi mano e waru rau e rima tekau ma rua 1852. Heoi ko te wakamutunga rawatanga enei o nga utu mo a matou whenua. A mo ta matou wakaaetanga pono ki te aroaro o tenei wakaminenga ki nga tikanga katoa i roto i tenei Pukapuka Tuku Whenua kua oti nei te wakapuaki te panuitia mai ki a matou e te Makarini ka tuhituhitia iho o maua ingoa me o matou tohu. A mo te wakaaetanga o te Makarini mo nga Kawana o Nui Tireni ki nga tikanga katoa kei roto i tenei Pukapuka Tuku whenua ka Tuhituhitia iho e te Makarini tona ingoa.

Donald McLean.

Ani Patene Paenga x her mark.
Wirihana Ngapa x his mark.
Pakeke x his mark.
Ritimona Mahuri x his mark.
Utiku Una x his mark.
Watikini Wahapu x his mark.
Tarita Wakairi x her mark.
Meri Pukaihua x her mark.
Paro x her mark.
Reweti Matiti x his mark.
Rawinia Taiaha x her mark.
Ripeka Ngaia x her mark.
Tamati Taniki x his mark.
Taniora Karatau x his mark.
Hopa te Ao Wahie x his mark.
Ropiha te Ao Putere x his mark.
Kewetone Papaka x his mark.
Kepa Ronga x his mark.
Hoani Tikuku x his mark.
Reupena Peni.
Kuini Miri x her mark.
Hipora Kaiatu x her mark.
Wikitoria Tamona x her mark.
Ko te Ani x her mark.
Irapera te Ora x her mark.
Unaiki Puruha x her mark.
Rawinia Mangumangu x her mark.
Hariata Hainewenewe x her mark.
Rawinia Taupo x her mark.
Rakapa te Ratapu x her mark.
Kereopa Kirihuka x his mark.
Hapeta Makureia x his mark.
Heta Tionga x his mark.
Erina Waikato x her mark.
Metiria Ruahine x her mark.
Raimapaha te Karipi x his mark.
Waikopu x her mark.
Pipi Mapihi x her mark.
Ko Iwi te Ra x her mark.
Rahera Irea x her mark.
Irihapeti Nana x her mark.
Mata te Mohi x her mark.
Miriama Waipaipai x her mark.
Heroriaha Awanui x her mark.
Motui Toariki x his mark.
Tamihana te Kotama x his Kaiatu x his mark.
Pairama Paua x his mark.
Ihaka te Atua x his mark.
Wiremu Tamiru x.
Tahana Tauanake x his mark.
Herewini Unukawa x his mark.
Kewekewe x his mark.
Hamiora te Wunu x his mark.
Hone Hira x his mark.
Ahira x his mark.
Hohua Arorangi x his mark.
Te Warena Hiriwarawara x his mark.
Hone te Awho x his mark.
Matini Pakawai x his mark.
Hori te Rangihau x his mark.
Ngamana Ko x his mark.
Rawiri te Maua x his mark.
Hinia Tauri x his mark.
Aperahama Mangumangu x his mark.
Henare Tahau x his mark.
Pirika Maki x his mark.
Aporo Tukirunga x his mark.
Rapuna Mimi x his mark.
Taituha te Waka x his mark.
Nahona Tutehonuku x his mark.
Te Waka Timanga x his mark.
Te Watarauhi x his mark.
Eramiha te Kopiropiro x his Riha te Mihi x her mark.
Nikorima Irihia x his mark.
Rupuha te Orau x his mark.
Rawinia te Mitioti x her mark.
Mohi Mahi x his mark.
Kawana Hunia te Hakeke x his mark.
Rihimona Tuawea.
Hura te Rua x his mark.
Ko te Makomako x his mark,
Hori te Mohi x his mark.
Ko Ihaka Pakeha x his mark.
Aropeta Iria x his mark.
Kingi Hori te Hanea x his mark.
Tahana Pati x his mark.
Ko te Ngawa x his mark.
Ko te Ahuru x his mark.
Tamihana te Kau x his mark.

page 212

Poreke x her mark.
Harota te Rao x her mark.
Mata Wakareha x her mark.
Rora Awea x her mark.
Riria Tarawe x her mark.
Rongomate.
Ko Ruta.
Wirihana Raupo x his mark.
Ramari Apipiro x her mark.
Heremaia Ngapare x his mark.
Manahi te Ao x his mark.
Te Ratana Ngahina x his mark.
Hone Ropiha te Moko x his mark.
Ani.
Mihi Tirina Tungia x her mark.
Ko te Ope x her mark.
Mata Haua x her mark.
Harata te Waiuri x her mark.
Tauwi x her mark.
Para x her mark.
Hera Pohokura x her mark.
Kohatu x her mark.
Hariata Tikanga x her mark.
Pirihira Watumaka x her mark.
Rahiri Tuma x her mark.
Te Onekore x her mark.
Raimapa te Noti x her mark.
Mou x her mark.
Manganui x her mark.
Rahiri Pikinga x her mark.
Pipirangi x her mark.
Kuao x her mark.
Ko te Ao x her mark.
Upoko Tapu x her mark.
Tawana x his mark
Huana Kokonu x her mark.
Ramare te Noti x her mark.
Wirihana Mokara x his mark.
Miriama Koherangi x her mark.
Haenga x her mark.
Heramuku x her mark.
Roka Kuao x her mark.
Mata Pakinga x her mark.
Hana te Noho x her mark.
Hurihanga x her mark.
Kataraina te Anganga x her mark.
Hoani te Urukaika x his mark.
Ripeka te Ipuwakatara x her mark.
Tamati Wiremu Kawini x his mark.
Hohipeta Ereora x her mark.
Mata te Ahi x her mark.
Nikorima Huri x his mark.
Kawana Hunia Pakeke x his mark.
Anaru te Rangi x his mark.
Kawana te Iki x his mark.
Awira te Ore x his mark.
Raniera Toka x his mark.
Ko Nga Papa x his mark.
Aperahama Poroma x his mark.
Rihari Karoro x his mark.
Ko te Rerepoti x his mark.
Ko Pura x his mark.
Ko Wiremu Mokomoko x his mark.
Matini te Matuku x his mark.
Haora te Nge x his mark.
Hori Kanini x his mark.
Waiteri Marumaru x his mark.
Harawira Tamaiteranganguku x his mark.
Raihania Kawika x his mark.
Ko te Kiripango x his mark.
Hemi te Kiore x his mark.
Hohepa Kahunga x his mark.
Peneamini Kiao x his mark.
Matiaha Peko x his mark.
Meihana Tahuri x his mark.
Parakaia Witiki x his mark.
Niu Piripi Turaki x his mark.
Hakaraia te Rangipouri x his mark.
Taituha Pikiata x his mark.
Kaneke x his mark.
Mitai Takiri x his mark.
Haehana Takiri x his mark.
Ko Tuia te Rangikekupa.
Reihana Moetahi x his mark.
Weteraka te Wiurangi x his mark.
Matenga Peketau x his mark.
Timoti Tamana x his mark.
Paora te Awa Mate x his mark.
Tahu Raiti x his mark.
Hamera.
Tauroa.
Hemara te Rangita.
Wawe.
Peta te Uru x his mark.
Pehira Toanga.
Te Waka Kawariki x his mark.
Ihakara piri Moanga x his mark.
Hopa te Nge x his mark.
Paihana Tahere.
Hare Tipeni Takoto x his mark.
Hapurona Tohikura x his mark.
Reweti Poui x his mark.
Rihiona te Rangiamaia.
Epiha Kume x his mark.
Hori Kawe x his mark.
Wiremu Matenga x his mark.

Nga kai titiro ki enei tuhituhinga ingoa—

Alfred Wyatt,
Major 65th Regt., New Zealand.
George Magler, Lt. 65th Regt.
Smith Sutherland, D.A.S.G.
H. F. Turner, Lieut. 65th Regt.
W. M. Ronaldson.
M. Campbell, J.P.
Robert Park, Surveyor, acting for the New Zealand Coy.