Whakaakoranga a nga Manu Maori

He whakaakoranga ta nga manu o Aotearoa, o Te Waipounamu ki te tangata, arā, i runga i to rātou iti haere tonu i nga tau katoa, i runga i te māngere, i te kore e hihiko, e mahi. Ko te tino tohutohu a nga manu, ki o rātou rangatira anō, arā, ki te iwi Maori o ēnei moutere. Ko te tino huarahi ki te pā o māngere ko te ngākau tatū. Kua kitea nuitia ko nga iwi māngere e whiwhi ana rātou ki te utu o te māngere, arā, he mate. He ture no te ao; ko nga mea kaha ka piki, ko nga mea kahakore ka heke, ka whakawātea i te kāinga mo te hunga kakama. Ka whitu tekau nga tau ināianei o te patunga mai o te āhua hou ki Niu Tireni, ā, mehemea ana i aru nga manu o Niu Tīreni i nga tikanga o te ao hou kua ora rātou, tēnā koa i to rātou māngere, i ta rātou pōrori, kāhore i oreore, heio ana aru tonu i a rātou tikanga tawhito. Kua ngaro noa atu te moa, ko te ngaro te weka, te kiwi, te huia; kia ora mai te takahe, te tieke, te mātuhi, te kotihe me ērā atu manu a tāua a te Maori. I te tini o nga tau i kore ai te moa, te kiwi, e pakipaki nga parirau, e rere, ka ngaro haere nga parirau, ko nga tumu anake e kitea ana. I te taenga mai o te hoa riri kihai i kaha ki te riri, ki te oma rānei, heoi ana ka mate wheke noa iho. He ngārara rangatira te tuatara otirā i runga o tōna māngere, i te pūhoi, he kai na te ngeru, na te poaka. Kua ngaro te tuatara ināianei i te tuawhenua, heoi ana i ora ai nga mea e ora ana kei runga hoki o nga motu. Kua kikī tonu o tātou moutere i nga manu a te Pākehā, i te parou, me tōna tini noa iho, he manu ririki noa iho otirā i ta rātou takawhiti, i ta rātou hihiko, i ta rātou toa, kua riro i a rātou te whenua, pērā anō me a rātou rangatira me te Pākehā kua riro nei i a rātou te whenua. Ahakoa pēhea te patu, te whakahāwea, te pēhi, te hanga ture, te tāke, i te Hainamana, e kore e noho atu, e kore e hoki, notemea he iwi kaha, he iwi manawanui, he iwi mahi; mo rātou te whakatauki a te Maori, arā, 'He toa mahi kai, he toa mau tonu,' Kaore he wāhi i te whenua mo te māngere, e rite ana rātou ki nga pī page 64

koroua e whakataumaha ana i te pōkai katoa. Ko nga iwi Maori e kakama ana, e ahuwhenua ana, kei te piki, ko nga iwi māngere kaore nei i te tangotango nga ringaringa, i te heke te kakawa, kei te heke. Ko te tino tangata o ēnei rā, o te ao hou, ko te tangata e pahuhu ana i nga ringa o tana hāte, e mahi ana i te tīkākātanga o te rā, e maringi ana te kakawa i tōna mata; ko te tino rangatira tēnei, ko te kaiwhakaora i te iwi Maori, ehara i te mea ko te tangata tango reti nunui, mau kākahu ātaahua, rawe rānei ki te haka. Whakahōnoretia te tangata mahi ahuwhenua, whakahāweatia te tangata māngere.

Tipiwhenua

Te Pīpīwharauroa nama 121, Aperire 1908. Whārangi 8.

He whakamārama: Ko te ingoa ake a Reweti mo tēnei kōrero āna ko 'Whakaakoranga a nga Manu'.—Nga Etita