Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

The Pamphlet Collection of Sir Robert Stout: Volume 26

Ke Kula Hanai o Haleakala no na Keikikane

Ke Kula Hanai o Haleakala no na Keikikane.

Mr. F. L. Clarke Kurnunui.
Mrs. S. A. Thurston Kumu.
Mr. W. H. Rogers Luna o ka Hale Hana Waiubata.

Ka nui o na haumana, 41.

I keia wa ua hoololiia keia he kula hanai, a ua maikai no hoi kona kulana. Ua hookahuaia ka hooponopono ana o keia kula ma ke ano o na rula oihana koa, a he maikai maoli no hoi. No keia ano ao ua kapaeia ka laau hili a ke kumu, a e ao ana i na keiki i ka hoomalu kino ana. Ua hooulu ae i ka hoihoi a me ka hoo-pono i na oni kino, a me ka aapo o ka noonoo o na keiki i loaa aku ma ke ao ikaika ana, a he pomaikai nui no hoi no lakou. He maikai no ke ola kino o na haumana, a ua lawa pono lakou i na ai kupono.

He kula hanalima no keia, a o na haumana kekahi i komo pu page 7 iloko o na loaa o ka lakou mau hana. O ka holoi ana, kamana ana, kukulu pa ana, a me na hana o ka hale hana waiubata, na lakou a pau e hana. Ua kukuluia kekahi pa-uwaea e na keiki, malalo o ke alakai a Mr. Clarke a me Mr. Rogers, e hoopuni ana he umi eka aina, a ke palau ia nei i keia manawa e na bipi opio i ao ia no hoi e lakou.

He mea nui hoi ka hoohuiia ana mai o ka oihana hana waiubata me keia kula. Ma ka la 1 o Feberuari, 1871, o ka nui o na holoholona i pili no ke kula, he 197,—oia hoi he 91 bipi wahine, he 16 bipi keiki, a he 90 bipi o kela me keia ano. O ke kumukuai koho wale ia no ka hale a me na lako hana waiubata ia wa, he $125.

Ma ka la mua o Ianuari, 1874, ua pii aku ka nui o na bipi a i ka 406 : oia hoi he 140 bipi wahine, he 30 bipi keiki, he 30 bipi hana, a he 206 bipi o kela me keia ano. He 41 mau bipi i pepehi ia no ke kula, a i hui ole ia me na bipi I helu ia ae 'la. A ma ia manawa no hoi he $462.50 ke kumukuai koho wale ia o ka hale a me na lako hana waiubata.

No ka piha'loa o na rumi o na haumana noho ma ke kula, a no ka pilikia o ke kumu nui o ke kula i ka nele i ka hale noho kupono, ua kauoha ae ka Papa Hoonaauao, e hana houia a e hoonui aku i ka halekula a me ka hale noho o ke Kumu. Ua hanaia he palapala aelike e ke Kahu Kula Nui, ma ka aoao o ka Papa Hoonaauao, me Messrs. Snell & King, he mau kamana, e hana i na hana a pau e like me ke ano i hoakaka ia, me na lilo moku a me ke kauo ana i huipuia, no ka uku he $5,401.75.

Mahope o ka pau ana o na hoololi a me ka hoonui ana i na hale, e lawa ana ka noho ana o na haumana he kanaono ma keia kula. I keia manawa, aia ke kula ke noho 'la malalo o ka noho-'na hemahema i ka wai, oiai, e nele ana kahi e loaa mai ai ka wai i kekahi wa. I ka makahiki 1872 a me 1873, he oi ia o na Kau pa-maloo i ike ia; a mamuli wale no o ke akahai loa, a me ko kapae ana i kekahi mau hana hoomaemae kino, i lawa ai ke kula i ka wai a hala ka wa maloo. Ke kukulu ia mai nei elua mau lua-wai nui hou, a e malaroa ia ana no hoi na pomaikai a pau o kaupaku o na hale no ua mau lua-wai la; a, ina aole e hiki hou mai ana kekahi kau maloo loihi, e lawa ana no ke kula i na lua-wai,—he aneane 3000 barela ka lawa kupono,—ke piha pono nae page 8 na lua a pau iloko o na malama hooilo. Aka hoi, he loaa no ka wai mau e lawa ai ke kula a me na hana a pau e pili ana i ka hana waiubata, ke hoomoe ia na ha-wai he elua a me ka hapa mile ka loihi a hiki aku i ka waipuna i ka pali o Waihou. Ala keia waipuna iluna o ka aina Aupuni, a ua kahe mau ka wai, iloko o na mahina maloo loa o ke kau o ka makahiki i hala, he 380 barela wai i kela a me keia iwakalua-kumamaha hora.

Aole he kula malalo o ka mana o ke Aupuni i oi aku ka nui o na pomaikai, e like me keia, no ka hooulu ana a hoolilo aku i kula hoomaamaa ike hana-lima, kahi e ao ia'i na keiki o ke Aupuni i na hana-ike e ake mau ia nei maanei. Ke kono haahaa aku nei au i ka manao o keia Aba Hanohano no ke ano kupono o keia kula, a me ka paipai aku ia oukou i haawina no na lako ke hiki ai ke loaa mau mai ka wai i keia kula.