Final Report.
I have the honour to report that the Native Affairs Committee held its final meeting of the present session this morning, being the fifty-ninth.
With the 53 petitions held over from last session, the Committee had before it 150 petitions. Of these 103 have been reported on; the remaining 47 are unavoidably held over. (See accompanying list.)
The following Bills were before the Committee and after due consideration reported on: The East Coast Native Land Board Bill, the Native Lands Settlement and Administration Bill, the Landless Natives Bill.
In connection with the Native Lands Settlement and Administration Bill the Committee took a large amount of evidence, which will appear in the Appendices to the Journals. (See I.–3A.)
Before closing the following resolution was passed, and I was instructed to report the same, viz.: "That the Committee desires to draw attention to the necessity of providing better accommodation than has hitherto been the case for the transaction of business in connection with Native affairs, and it is recommended that a room of extra dimensions should be set apart for the Committee and separate rooms for the interpreters and Native witnesses."
Petitions undealt with.
No. | Petitioners. | By whom presented. |
1897. | ||
259 | Hone Tuhata | Mr. Wi Pere. |
269 | Thomas Thoms | Mr. Heke. |
276 | Parahiku Waiporo and 70 Others | Hon. Sir Maurice O'Rorke. |
350 | M. K. Kapukai and Another | Mr. Heke. |
358 | Ngawaina Hanikamu | Mr. Parata. |
1898. | ||
33 | W. and S. Gower and 16 Others | Mr. G. Hutchison. |
69 | Renata Tamehana and 6 Others | Mr. Wi Pere. |
70 | Timi Waata Rimini | Mr. Wi Pere. |
71 | Tuta Nihoniho | Mr. Wi Pere. |
73 | Wiremu Hoete | Mr. Kaihau. |
107 | Te Kowhai Tarahina and 32 Others | Mr. Kaihau. |
112 | Ewe Hohua | Mr. Kaihau. |
114 | Iriwhata and 3 Others | Mr. Kaihau. |
130 | Pera Kati and 151 Others | Mr. Kaihau. |
131 | Te Area and 129 Others | Mr. Kaihau. |
132 | Iriwhata and 7 Others | Mr. Kaihau. |
143 | James McLellan | Mr. Lawry. |
152 | Ihaka Amuamu and 90 others | Mr. Parata. |
153 | Maika Taruke and 4 Others | Mr. Wi Pere. |
181 | Epanais. Whaanga and 67 Others | Mr. Parata. |
189 | Gustav Adolph Hirsehberg | Mr. Field. |
193 | Riria Teo Waina and 2 Others | Hon. Sir Maurice O'Rorke. |
191 | John McGregor | Mr. Carson. |
231 | Mauhana Ture and 79 Others | Mr. Parata. |
239 | Irimina Tutua Hapuku and 36 Others | Mr. Kaihau. |
243 | Te Hau Waitere and 3 Others | Mr. Kaihau. |
244 | Parepumai te Whetuiti | Mr. Kaihau. |
245 | Hori Rewa Rangitikei and 9 Others | Mr. Kaihau. |
246 | Te Hata Hokopaura and 34 Others | Mr Kaihau. |
247 | Rewi Toheriri and 13 Others | Mr. Kaihau. |
248 | Wepiha te Waimohu and 98 Others | Mr. Kaihau. |
276 | Taupapa Rautahi and 4 Others | Mr. Kaihau. |
299 | Te Uapiki Patara and 3 Others | Mr. Parata. |
271 | Pitiera Wainohu and 38 Others | Mr. Kaihau. |
277 | Tapapa Rautahi and 4 Others | Mr. Kaihau. |
280 | Tapapa Rautahi and 3 Others | Mr. Wi Pere. |
283 | E. Gallagher and 47 Others | Hon. A. J. Cadman. |
297 | Te Whairiri Renata | Mr. Wi Pere. |
300 | Ngatete Karaka te Aho and Another | Mr. Kaihau. |
301 | Wi Mahuri Mataitaua | Mr. Wi Pere. |
314 | Waingarunui and 17 Others | Mr. Kaihau. |
315 | Pare Turanga and 61 Others | Mr. Kaihau. |
336 | Renata Paora | Mr. O'Meara. |
340 | Urupeni Puhara and 10 Others | Mr. Wi Pere. |
354 | Ruihi Wuunu | Mr. Kaihau. |
378 | Hataraka W. Poihipi | Hon. Sir Maurice O'Rorke. |
389 | Rihipeti Nireaha and 22 Others | Mr. Hogg. |
[Translation.]
Ripoata Whakamutunga.
E whai honore ana ahau ki te ripoata no tenei ata i tu ai te huihuinga whakamutunga o te Komiti mo nga Mea Maori o tenei tuunga o te Paremete.
E rima tekau ma toru nga pitihana o tera tuunga o te Paremete kaore i taea te mahi, a hui atu era ki nga mea hou o tenei tuunga, hui katou 150 nga pitihana i takoto ki te aroaro o te Komiti. Kotahi rau e toru o enei kua oti te ripoata, ara, te whakatau, a toe ana e wha tekau ma whitu. (Tirohia i te rarangi whakamutunga e mau ake nei.)
Koia enei nga Pire i tukua ki te Komiti, a, no te otinga mariretanga o te whiriwiuri, ripoatatia ana ki te Whare, ara: Te Pire Poari mo nga Whenua Maori o te Tai-Rawhiti, Te Pire Whakatautau Whakahaere hoki i nga Whenua Maori, me Te Pire mo nga Maori Whenua-kore.
I te whakahaerenga o te Pire Whakatautau Whakahaere hoki i nga Whenua Maori he nui nga korero mo taua Pire i korerotia ki te aroaro o te Komiti, a kua tuhituhia katoatia aua korero, a tera e kitea i roto i nga Pukapuka Paremete (Tirohia i I.–3A).
I mua tonu i te mutunga o nga mahi a te Komiti paahitia ana te motini e mau ake nei, a whakahaua ana kia ripoatatia e ahau, ara: "E mea ana te Komiti kia tirohia te tika o tana tono, ara, kia whakaritea he ruma totika mo te Komiti hei whakahaerenga i nga mahi e pa ana ki te taha Maori, na reira ki te whakaaro o te Komiti me rahi rawa he ruma mo te Komiti; a, ko tetahi, me whakarite he ruma motuhake mo nga kai-whakamaori me tetahi atu ruma ano mo nga Maori kaikorero e haere mai ana ki te Komiti."
Rarangi o nga Pitihana kaore i whakahaerea e te Komiti kua nukuhia mo tera tuunga o te Paremete.
Nama. | Te Kai-pitihana. | Te mema nana i kolriri. |
1897. | ||
259 | Hone Tuhata | Wi Pera. |
269 | Thomas Thoms | Hone Heke. |
276 | Parihiku Waiporo me etahi atu e whitu tekau | Hon. Sir Maurice O'Rorke. |
350 | M. K. Kapukai me tetahi atu | Hone Heke. |
358 | Ngawaina Hanikamu | Tame Parata. |
1898. | ||
33 | W. and S. Gower me etahi atu tekau ma ono | G. Hutohison. |
69 | Renata Tamehana me etahi atu tokoono | Wi Pere. |
70 | Timi Waata Rimini | Wi Pere. |
71 | Tuta Nihoniho | Wi Pere. |
73 | Wiremu Hoete | Henare Kaihau. |
107 | Te Kowhai Tarahina me etahi atu e toru tekau ma rua | Henare Kaihau. |
112 | Ewe Hohua | Henare Kaihau. |
114 | Iriwhata me etahi atu tokotoru | Henare Kaihau. |
130 | Pera Kati me etahi atu kotahi rau e rima tekau ma tahi | Henare Kaihau. |
131 | Te Area me etahi atu kotahi rau e rua tekau ma iwa | Henare Kaihau. |
132 | Iriwhata me etahi atu tokowhitu | Henare Kaihau. |
143 | James McLellan | Mr. Lawry. |
152 | Ihaka Amuamu me etahi atu o iwa tekau | Tame Parata. |
153 | Maika Taruke me etahi atu tokowha | Wi Pere. |
181 | Epanaia Wharanga me etahi atu e ono tekau | Tame Parata. |
189 | Gustav Adolph Hirschberg | Mr. Field. |
193 | Riria Teo Waina me etahi atu tokorua | Hon. Sir Maurice O'Rorke. |
191 | John McGrogor | Mr. Carson. |
231 | Mauhana Tura me etahi atu e whitu tekau | Tame Parata. |
239 | Irimina Tutua Hapuku me etahi atu e toru tekau ma ono | Henare Kaihau. |
243 | Te Hau Waitere me etahi atu tokotoru | Henare Kaihau. |
244 | Parepumai te Whetuiti | Henare Kaihau. |
245 | Hori Rewa Rangitikei me etahi atu tokoiwa | Henare Kaihau. |
246 | Te Hata Hokopaura me etahi atu e toru tekau ma wha | Henare Kaihau. |
247 | Rewi Toheriri me etahi atu | Henare Kaihau. |
248 | Wepiha te Waimohu me etahi atu e iwa tekau me waru | Henare Kaihau. |
276 | Tapapa Rautahi me etahi atu tokowha | Henare Kaihau. |
299 | Te Uapiki Patara me etahi atu tokotoru | Tame Parata. |
271 | Pitiera Wainohu me etahi atu e toru tekau ma waru | Henare Kaihau. |
277 | Tapapa Rautahi me etahi atu tokowha | Henare Kaihau. |
280 | Tapapa Rautahi me etahi atu tokotoru | Wi Pere. |
283 | E. Gallagher me etahi atu e wha tekau ma whitu | Hon. A. J Gadman. |
297 | Te Whairiri Renata | Wi Pere. |
300 | Ngatete Kanaka te Aho me tetahi atu | Henare Kaihau. |
301 | Wi Mahuri Mataitaua | Wi Pere. |
314 | Waiugarunui me etahi atu tekau ma whitu | Henare Kaihau. |
315 | Pare Turanga me etahi atu e ono tekau ma tahi | Henare Kaihau. |
336 | Renata Paora | Te O'Meara. |
340 | Urupeni Puhara me etahi atu kotahi tekau | Wi Pere. |
354 | Ruihi Wuunu | Henare Kaihau. |
378 | Hataraka W. Poihipi | Hon. Sir Maurice O'Rorke. |
389 | Rihipeti Nireaha me etahi atu e rua tekau ma rua | A. W. Hogg. |