Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Mane, te 16 o Oketopa, 1899. — Te Ture Whakatikatika I Te Ture Rahui Maori

Mane, te 16 o Oketopa, 1899.
Te Ture Whakatikatika I Te Ture Rahui Maori.

H. K. Taiaroa.—E te Tumuaki, E hiahia ana au ki te whaikupu atu mo runga mo tenei Pire. Kaore ano au kia marama mehemea ranei e pa ana ona tikanga ki nga whenua Maori o te Waipounamu, ki nga rahui ranei o tenei Motu. Ko te Ture e whakahaerea ai e te Kaitiaki mo te Katoa nga rahui o te Tai Hauauru o te Waipounamu e huaina ana ko "Te Ture Rahui Maori o te Tai Hauauru o te Waipounamu me Whakatu," a kaore ano au kia marama noa mehemea ranei e pa ana tenei Pire ki nga tikanga o taua Ture, he ture motuhake ano ranei tenei. Kua rongo au i tukuna mai tenei Pire hei whakarite tikanga whakahaere mo tetahi rahui katahi nei ano ka tukuna atu ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakahaere. Mehemea e tika ana taua kupu e mahara ana au kaore e tika kia whakamana tenei Pire kia panuitia ra ano ona tikanga ki te takiwa e pangia ana e ona tikanga. Mehemea e pa ana ki te takiwa kotahi, penei me taku i rongo ai, kati ko te mea tika me ki he Pire takiwa, a me mahi i runga ano i ona huarahi e tika ana mo aua tu Pire, a me matua panui ano i runga i nga tikanga kua whakatakotoria i roto i nga ture whakahaere o te Paremete, kia mohio ai nga Maori me era atu tangata e whaitake ana ki aua whenua ki nga tikanga e meingatia nei kia mahia hei ture. A ahakoa nga korero a te Minita a etahi atu mema ranei whakapai mo nga tikanga o roto o te Pire nei, e kore au e whakapono he Pire pai Kua pangia kinotia nga Maori no ratou nga rahui Maori o tera Motu e nga tikanga penei ano me enei o roto o te Pire nei. Ara te tikanga e mea nei me tuku atu ma te Kaitiaki mo te Katoa e whakahaere te whenua, a ka page 10utua ki nga kaitango riihi a ratou whakapainga, a ka tangohia atu i nga Maori nga whakapainga. Kua pa ano he mate ki nga Maori i runga i aua tu tikanga, a kua whakataua e te Hupirimi Kooti me tau ki nga kaitango riihi nga whakapainga i maharatia ra e nga Maori na ratou aua whakapainga. E te Tumuaki i te wa ano e mahia atu ana "Te Ture Rahui Maori o te Tai Hauauru o te Waipounamu me Whakatu" i roto i te Kaunihera nei i te tau 1887. I ki atu ano au ka pa he mate ki nga Maori i raro i nga tikanga o taua Ture, o kua kite matou i te paanga o te mate ki a ratou, kua pa mai hoki ki toku tinana tetahi mate nui i nga tikanga kino i whakamana e taua Ture. E mea ana au inaianei kia whakaatu au ki a koe e te Tumuaki me te Kaunihera ka pa atu ano he mate ki nga Maori i raro i tenei Pire pera ano me nga mate i pa atu ki a ratou i raro i nga tikanga o taua Ture. E te Tumuaki e kore au e korero roa atu i aku whakahe mo tenei Pire, engari me ki atu au ka whakahe au i te Pire e korerotia nei. Ka tono au kia pootitia kia tuhia ai taku pooti turaki mo taua Pire, ahakoa e tukuna ana ki te Komiti mo nga mea Maori, kei raru au pera me toku rarunga i te tau 1887. E motini atu ana au kia ono marama ka korero ai i te korerotanga tuarua o tenei Pire.

Te Waaka (Minita mo nga Kura.)—E mahara ana au he mea tika kia whakaae mai te honore rangatira na kia tukuna atu tenei Pire ki te Komiti mo nga mea Maori. Ka watea noatu ia i reira ki te whiriwhiri i nga tikanga o te Pire, me te whakaatu mai i nga tikanga e maharatia ana e ia he mea kino.

W. Kere.—E mahara ana au he mea pai kia unuhia e te honore rangatira tana motini. Kei te taenga o te Pire ki te Komiti mo nga mea Maori ka watea ia ki te whiriwhiri i nga rarangi katoa o te Pire, a mehemea ka kitea he mate ano kei roto mo nga Maori, e mahara ana au tera ano e taea te whakatika, a ka tautoko atu ano te Kaunihera i a ia.

H. K. Taiaroa.—E te Tumuaki, E whakaae ana au kia unuhia taku motini i runga i te tono mai a te Minita me nga mema kua tono mai nei kia peratia e au, engari e mahara ana au he mea tika ano kia tupato au. Kaore au e pai kia raru ano au pera me toku rarunga i te wa i paahitia ai "Te Ture Rahui Maori o te Tai Hauauru o Te [ Waipounamu i te tau 1887."

Whakaaetia ana kia unuhia te motini, korerotia ana te korero tuaruatanga o te Pire.