Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Wenerei, te 26 o Oketopa, 1898

Wenerei, te 26 o Oketopa, 1898.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Kohatu Hei Tohu Aroha Mo Ta Hori Kerei.

Meiha Tuari (mema mo Waitaki).—Ka patai ki te Pirimia, Mehemea tera ranei ia e whakaae ki te whakarite i etahi moni, ma te Whare e pooti, hei tapiri atu mo nga moni tera pea e kohia e te iwi, hei whakaara kohatu tohu aroha mo Te Raiti Honore Ta Hori Kerei, P.O., K.C.B., ko taua kohatu me whakaara ki waho ake o te Whare Paremete nei ta ai? He ingoa nui to taua tangata, a tera e whakaarahia he kohatu mona ki Ranana, ki Akarana, ki etahi atu wahi hoki pea, na reira kaore e tika kia kore he kohatu pera hoki mo taua tangata ki Poneke nei tu ai.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Pirimia).—Ki taku mahara he whakaaro tika rawa ta te mema honore i whakapuaki ake nei, engari ko tona tikanga kaua e tonoa ma te Kawanatanga tera mahi, engari ma te iwi ano o konei e mahi atu e kohikohi he moni. Kaore tenei mea e ngakaukoretia e nga mema e au hoki, ana tahuri te iwi ki te kohikohi moni mo taua mahi.

page 53

Nga Whenua Mo Nga Maori I Tautuku Me Waiau.

Tame Parata (mema Maori mo Te Waipounamu).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Reriwe, Mehemea ka whakakaae ia ki te hoatu noa atu i etahi paahi ki nga Maori i whakawhiwhia nei e te Kawanatanga ki etahi poraka whenua i te takiwa o Tautuku me Waiau, Murihiku; kia eke utu kore ai ratou me a ratou wahine me a ratou tamariki me a ratou wahine i runga i nga reriwe, ina heke ratou, i nga ra e takoto ake nei, ki runga ki aua whenua noho ai? He mea tono ahau e etahi Maori o etahi kainga o Te Waipounamu kia ui i tenei patai i te mea hoki kua tata te ra hei hekenga mo ratou ki runga ki aua whenua i Tautuku me Waiau noho ai. No reira, i runga i taku whakaaro ki te nui o te moni e pau i te whakaterenga atu i a ratou wahine me a ratou tamariki me a ratou taonga ki runga ki aua whenua, koia a ahau ka ui i tenei patai ki te Minita mo nga Reriwe, ki te Kawanatanga ranei, kia hangaia tetahi tikanga e kore ai taua iwi e tonoa kia utu i te haringa i a ratou me a ratou wahine me a ratou tamariki me a ratou taputapu me a ratou taonga ki runga ki aua whenua kua wehea nei mo ratou.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Minita mo nga Mea Maori).—Ki toku whakaaro me ata waiho tenei mea kia tae ki te ra e heke ai taua iwi, hei reira e mohiotia ai te mea e taea e te Kawanatanga. Tena pea kei te kaha noa atu etahi o aua Maori wheuua-kore ki te utu i to ratou haerenga ki runga ki aua whenua. Tena pea etahi kaore e kaha, heoi me ata waiho mo taua ra ata whakaaro ai. I te mea kua whakaaetia e te koroni me hoatu aua whenua ki aua Maori, a i te mea hoki kua oti te whenua te roherohe mo ratou, na reira ko te mea tika ma te Kawanatanga ano e whakanohonoho ratou ki runga ki aua whenua, a ka kaha ano te Kawanatanga ki te tautoko i taua tikanga. Kaore au i te marama he tika kia tonoa kia kore aua tangata e utu i to ratou haerenga ma runga i nga reriwe, engari tena pea e kitea, ina uiuia, e tika ana kia hoatu he moni e te Kawanatanga hei utu i te haringa o aua tangata ki runga hi aua whenua.

Reriwe Atu I Turanga Ki Nepia, Me Turanga Ki Rotorua.

Wi Pere (mema Maori mo te Tai Rawhiti).—Ka patai ahau ki te Kawanatanga, Mehemea ka tahuri ranei ratou ki te tono ki te Whare kia namaia he moni hei hanga reriwe atu i Turanga ki Nepia, a i Turanga ki Rotorua? Te take i ui ai au i tenei patai koia tenei, he mahara noku kua wareware pea te Kawanatanga ki taku tono o tera tau. Kei te mau tonu pea i nga memea honore, i tono ano ahau i tera tau kia namania e te Kawanatanga kia rua miriona pauna (£2,000,000) nga moni e whakapau hei hanga reriwe mo toku takiwa Ko te mahi a nga mema he tonotono i etahi moni nui noa atu kia whakapaua hei hanga reriwe mo o ratou nei takiwa, na kaore rawa ahau i whakararuraru i nga hiahia o aua mema honore. Taku mahi he tatari, a no naianei no taku kitenga kua ngata nga hiahia o nga mema honore o tenei Whare, na reira ka patai au mo taku tono o tera tau. Kua oti e au te ata whakamarama atu i tera tau i aku take katoa me aku whakaaro katoa i tono ai au i tenei moni. Ko toku takiwa me te mea nei he moutere kei waho moana noa atu e tu ana kaore rawa ona paanga mai ki Niu Tireni i te kore huarahi reriwe, tena ko era atu takiwa o te motu nei kua oti te wbakarite o ratou nei hiahia reriwe, ko toku an ake te takiwa kua whakarerea atu ki waho.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Pirimia).—Kaore e tika te tiki atu e au i era korerotanga o roto i te Whare nei hei korero maku i naianei, engari ka era pea te ngakau o te mema honore ki te kupu e korerotia atu nei, ara, mehemea ka tuturu me nama he moni kia nui a enei tau e takoto ake nei, kua oti te whakaae e maua tahi ko te kaiarahi i te Apitihana, me tino whiwhi te takiwa ki Kihipane i tetahi taha o aua moni hei hanga reriwe mo reira. He tika kei te wehe rawa te tu o Kihipane i te kore reriwe hei hono i a ia ki etahi atu wahi o te motu nei, a kei te tika nga kupu a te mema honore i a ia e whakamarama nei i taua ahua, engari kaore au i te mohio ki te take i waiho pera ai te takiwa ki Kihipane e nga Kawanatanga o mua atu i tenei. Kaati, i te mea kua oti nga moni page 54mo tenei tau te wehewehe, e kore e taea he ruoni mo taua mahi i tenei tau, ko tetahi kaore ano nga ruri i oti. Otira kei te mahi nga kai-ruri i naianei, a tae rawa atu pea ki tera tuunga o te Paremete kua oti ana ruri, katahi pea ka mamma he korero maku ki te mema honore. Heoi, i nga ra e takoto ake nei, ka tino whakaarohia tenei take e te Kawanatanga.

Wi Pere.—Kia mohio koutou, ki te kore e pai ta koutou utu mai i taku tono a tera tuunga o te Whare, ka tino tahuri ahau ki te whakararuraru i nga tono pera katoa a etahi atu mema, e kore au e tirotiro.

Ka haere tonu nga mahi o te Whare a weherua noa.

No te tekau meneti te paahitanga o te rua karaka i te po ka hiki te Whare.