Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Paraire, te 7 o Oketopa, 1898

Paraire, te 7 o Oketopa, 1898.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka panuitia tuatahitia tetahi Pire. Ka whakahaerea tetahi motini ka tae ki te motini mo—

Hone Heke, M.H.R.

Te Maahi (Mr. Massey, mema mo Franklin).—Ka motini ahau, kia whakaaetia kia toru nga wiki e ngaro atu ana i te Whare a Hone Heke, te mema honore mo te Takiwa Maori o te pito ki Ngapuhi o te motu nei, i te mea he mahi nui ta taua mema kei reira.

Te Kinihi (Mr. Guinness, mema mo Grey).—I mua o te paahitauga o tenei motini ka korero atu ahau i aku kupu mo runga i tenei putake, ara, kaore ano a Hone Heke i kitea ki roto i te Whare nei i tenei tuunga o te Paremete, mai ano o te ra i tuwhera ai te Whare tae mai ki tenei ra, no reira, ki taku mahara me tino marama te whakaatu mai a te mema honore nana te motini nei i nga take i kokiritia ai e ia tenei motini ki te Whare.

Te Makinapa (Mr. McNab, mema mo Mataura).—Ki taku, i te mea kua roa rawa a Hone Heke e ngaro atu ana i te Whare nei, me ata korero tenei motini, kaua e ohorere te whakaae a te Whare.

page 44

Me ata uiui te take i penei ai te roa o Hone Heke e ngaro atu ana i te Whare.

Pirani (Mr. Pirani, mema mo Pamutana).—E whakatika ana ahau i nga korero kua puakina ake nei, Kaore e tika kia ngaro atu te mema i tenei Whare. Ki te ngaro atu tetahi mema i te Whare me tino whakaatu mai nga take i ngaro atu ai ia. Ki te whakaaetia te motini nei e kore a Hone Heke e kitea mai ki te Whare nei, a mutu noa tenei tuunga o te Paremete. Kei te tautoko ahau i nga kupu kua korerotia ake nei, e mea nei kaore i te pai kia whakaaetia tetahi mema kia ngaro roa atu i tona nohoanga i tenei Whare; ma te tino marama anake o nga take i pera ai te mema honore katahi ka tika. Me rite tahi nga tikanga mo nga mema Maori me nga mema Pakeha. Tenei ano te roanga atu o nga korero a tenei mema.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Pirimia).—Ka nui taku pouri ki nga mema e whakatete nei i te motini. Kaore a Hone Heke i te mahi i nga mahi a te Kawanatanga i roa atu ai ia ki Ngapuhi. Te take i ngaro atu ai a Hone Heke ko nga raruraru i pa nei ki tona iwi i mua ake nei mo nga taake kuri; ko tetahi take, i roa ai taua mema honore, i pangia ia e te mate. Kei te whakahaere taua mema honore i naianei i nga raruraru i pa ki ona iwi i runga i ta ratou takahanga i te ture. E toru tekau nga Maori i hamenetia, a hopuhopukia atu mo ta ratou mahi, a kei te whakahaere a Hone Heke i aua tangata i naianei. Ka te kaha o taua mema honore i mutu pai ai te raruraru i puta nei ki Ngapuhi. Me i kore a Hone Heke, kua pa he raruraru nui ki te koroni i runga i nga mahi pohehe a etahi tangata o Ngapuhi.

Henare Kaihau (mema Maori mo te Tai Hauauru).—Kua rongo ahau ko te take i ngaro atu ai a Hone Heke i tenei Whare ko te raruraru i puta i waenganui i nga iwi Maori o te takiwa ki Ngapuhi i te [gap — reason: damage]ononga kia utu ratou i te taake kuri, a kua rongo ano hoki ahau nui atu te kaha o nga Maori o taua takiwa ki te whakahe i taua taake, me te mau tonu ki te whakaaro kia kawe tonu ratou i taua raruraru kia tutuki, i runga i te mea e kore rawa ratou e whakaae ki taua taake notemea e he ana ki ta ratou whakaaro. Ki taku mahara e tino tika ana kia whakaaro nui tatou ki a Hone Heke mo tona kaha ki te peehi, ki te whakamarie i taua raruraru, me i kore a Hone Heke i pera kua tino tae pea ki te kino rawa atu. Ki taku rongo tetahi take i roa atu ai a Hone Heke, ko te taha ki nga moni utu i nga roia i tu ki te whakahaere i nga keehi i ara i runga i taua raruraru i roto i nga Kooti Whakawa. No te taenga hoki ki reira, kite ana nga iwi i uru ki taua raruraru e kore e taea e ratou te utu i nga whaina if whakataua mai ki runga ki a ratou e te Hupirimi Kooti i te whakawakanga o aua keehi i Akarana; a i te mea ko Hone Heke anake to ratou tangata e mohio ana hei tohutohu ki a ratou i te huarahi pai e taea ai taua raruraru te whakaoti, no reira e tika ana kia noho atu a Hone Heke i Akarana, no reira hoki i kore ai Hone Heke e tae mai ki tenei Whare. Tetahi hoki, kua tukuna mai ki au, e te takiwa o taua mema honore, nga whakaatu mai o te nui rawa o nga taumahatanga e pa ana ki runga ki aua Maori, a me taku whakaaro ano hoki, kaua tatou e wareware ki te kaba rawa o Hone Heke ki te noho atu i reira, ahakoa, te nui rawa o te mate me te raruraru e pa ana ki tona tinana ake i a ia e noho atu nei i Ngapuhi. No reira ka tino kaha ahau ki te ki atu ki tenei Whare, ki taku mahara me whakamana e tatou tenei tono e tonoa nei kia whakaaetia ano etahi atu ra mo Hone Heke e ngaro atu ana i tenei Whare. Kei te mahi a Hone Heke i tetahi painga mo te Koroni, a e kore rawa e tika kia amuamu tatou mo nga take penei te ahua.

Te Auhana (Mr. Houston, mema mo Pei Whairangi).—Kei te koa ahau mo te aranga o tenei korero i te mema honore mo Grey, ara, i a Te Kinihi, engari kei te pouri ahau mo nga korero a te Pirimia, he kite atu noku kei te pohehe rawa ia ki te tino aronga e tenei take, ara, he mea whakawiri pea nga korero e tae atu ana ki a ia kia kuare ai ia. Na te korero i whakanui taua raruraru i puta nei ki Ngapuhi, tona tikanga he iti noa iho taua mea; na te korero ano hoki i whakanui noa iho nga mahi a Hone Heke mo taua raruraru, i ki nana rawa i mutu ai taua raruraru. Ki taku na Rev. Mr. Gittos ke i mutu ai taua kino; na taua minita karakia ke o te Weteria-page 45na i kore ai e heke to toto. Na, he kupu enei mo Hone Heke e ngaro atu nei ki Ngapuhi, ki taku kei to kino nga mabi a Hone Heke mo taua takiwa i a ia e ngaro atu nei. I rongo ahau i tupu ake taua raruraru ki to takiwa o Hokianga, to take he kore no nga Maori e whakaae ki to utu i te taake kuri. Na, haria ana aua Maori ki te aroaro o to Kooti, a whainatia ana. Tono ana nga Maori kia hoatu he taima ki a ratou hei kimihanga ma ratou i te moni, a hoatu ana e to Kooti kia kotahi marama. No to paunga o to marama i hoatu ra ki aua Maori ka tono ratou kia hoatu ano etahi ra ki a ratou. Na, kua korerotia mai ki au e nga tino tangata o taua takiwa, ara, e nga tangata e tino mohio ana ki taua raruraru, kei te whakakikitia nga Maori ki a kore ai ratou e utu i taua taake kuri; kei te korerotia atu ki a ratou he mana rawa a Hone Heke kupu ki te Kawanatanga, a mana e tono a tona ra kia whakakorea taua whaina, a tera te Kawanatanga e whakaae. Te mutunga iho ka takahia te whakatau a te Kooti. Ki taku kaua rawa tenei tu ahua e whakaaetia, notemea ki te mau tonu tera e puta ano he kino ki taua takiwa. Kaore au i te hapai i taua taake kuri, i to ki me aki taua mea ki runga ki nga Maori; ki taku me whakakore atu taua mea. Kaore e tika kia waiho taua mea bei whakakino i nga whakaaro o nga Maori. Na, mo Hone Heke e noho mai nei i taua takiwa tenei kupu, ki taku he nui te kino e pa i a ia ki aua Maori o tana takiwa i runga i tana noho tonu i reira. I mua ra i tonoa kia hoatu e te Whare etahi ra mo Hone Heke i runga i te nui o tona mate. E he ana taua korero. Kua tino rongo ahau ki nga tino tangata o reira, ehara i te mate turoro te take i ngaro atu ai a Hone Heke, engari tona ano te take. Kei te mohiotia na etahi mahi e pa ana ki a ia i Poneke nei i kore ai ia e tae mai ki te Paremete. Ki taku kaua tenei motini e whakaaetia. Kei te pohehe katoa nga korero a te Pirimia, na reira ahau i tu ake ai ki te whai-korero mo tenei motini. Te mea tika me haere mai a Hone Heke ki tona nohoanga i to Whare nei. Kei te he te mahi a Hone Heke ki te takiwa nana ia i pooti, i te mea ka maha enei marama e kore ana he reo mo tana takiwa i roto i te Whare nei.

Te Tamihana (Mr. R. Thompson, mema mo Mareden).—Kei te whakahe ahau ki nga korero a te Pirimia. Kei te whakapohehetia te Pirimia e etahi tangata. Ki taku i rongo ai he mea iti noa iho taua raruraru i puta nei ki te takiwa o Hokianga. Engari he mea whakanui, tena ano pea tona take i peratia ai e etahi tangata. Kaore rawa tana mea e tika hei take e ngaro atu ai a Hone Heke i tona nohoanga, hei take e reo kore ai ki roto i te Whare nei te takiwa nana taua mema honore i pooti mai ki te Whare nei. Tenei etahi tino Pire e pa ana ki nga whenua o nga Maori puta noa i te koroni, a kaore kau a Hone Heke i konei hei tiaki i te taha ki te iwi nana ia i pooti. Ko te mea tika me tore a Hone Heke te tae mai ki tona nohoanga i te Whare nei. Kaua e whakaaetia te motini.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Sendon).—Ka tu ake ahau ki te ki atu, he pono tonu nga korero mo Hone Heke i tae mai nei ki au.

Te Teira (Mr. Taylor, mema mo Christchurch).—He pena tonu au korero.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon).—Kaore e taea te ki he tito aua korero i tae mai nei ki au. He tino tangata nana i tuku mai. He pono taku kupu i tata tonu te heke o te toto ki taua takiwa.

Te Keee (Mr. Kelly, mema mo Invercargill).—Ka motini ahau kia kotahi tonu te wiki e whakaaetia mo Hone Heke e ngaro ana i te Whare nei. Ka tukuna e au tenei mea ki te pooti kia riro ai ma nga mema ano e whakatau. Me ui atu ahau ki te Pirimia mehemea kua kite ia i tetahi korero i roto i te Herara niupepa o Akarana, i enei wiki kua pahemo ake nei. E penei ana aua korero, te take i kore ai a Hone Heke e haere mai ki te Paremete he wehi nona ki te Pirimia i te mea kua mau ia i te Pirimia.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon).—Kaore au i kite i te niupepa e korerotia mai nei e te mema honore.

Te Kere (Mr. Kelly).—I kite katoa nga mema i taua korero.

Pirani (Mr. Pirani).—I perehitia ano aua korero ki te Post niupepa.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon). — Kaore au i kite i aua korero. Kaore kau oku taima hei korero i nga page 46niupepa; a kaore hoki i whakaaturia mai e tetahi tangata ki an. Mehemea ra i pera aua korero, kaati, he tito katoa, he mea ata hanga e tetahi tangata. Kaore rawa o Hone Heke wehi ki au. Kaore kau tetahi mahi pai, kino, aba atu ranei, e man ai i an a Hone Heke. Ko aua korero i perehitia ra he korero whakapae noa iho bei whakakinokino i o maua ingoa ko te mema honore; heoi ano pea he huarabi e mutu ai te perehi o aua tu korero whakapae, ngautuara, tito, me tiki atu nga tangata nana i tuhituhi me whiu ki te wepu hoiho kia rongo rawa nga kiri i te mamae, ma te penei anake e mutu ai aua tu mahi.

Wi Pere (mema Maori mo te Tai Rawhiti).—Na Hone Heke ka mutu te raruraru i te pito ki Ngapuhi o te motu nei.

He Mema Honore.—Katahi te horihori.

Wi Pere.—E tino ki ana ahau i te taenga mai o nga rangatira o Ngapubi ki te hui i Wairarapa i korero ratou i tahuri ano ratou ki te whakamutu i taua raruraru kore rawa i taea e ratou, no te taenga atu o Hone Heke ki reira katahi ano ka taea. He tino tika rawa tenei mohiotanga oku, na aua rangatira tonu o Ngapubi ahau i korero, kore rawa i taea e ratou te peehi i taua kino, no te taenga atu o Hone Heke katahi ka taea. Tetahi e rongo ana ahau kei te mate a Hone Heke. Tetahi rongo ano oku kei te haere taua mema honore ki nga wahi katoa o taua takiwa ki te kohikohi moni hei whakaea i nga moni a nga roia. Tetahi atu rongo oku kei te whakahaere ratou ko te Kaute Kaunihera kia whakamamatia ake ai e taua Kaunihera nga moni whaina kua whakataua nei ki runga ki aua Maori. A tetahi mahi nui a taua mema honore he haere ki nga kainga i nga wahi katoa o Ngapuhi—a he whenua kino rawa ki te haere—ki te ki atu ki nga Maori o taua takiwa, e pakeke ana mo taua taake kuri, kia ngawari; me te whakapau katoa i tona kaha ki te tohu ohu atu ki a ratou kia mutu te kino. Mo te kupu i kiia ra he raruraru to Hone Heke kei konei, kei Poneke nei, i noho atu ai ia, kaore oku nei mohiotanga mo tena; engari ka kaha tonu ahau ki te whakahe i te menemana i motinitia nei kia whakahokia iho te torn wiki i tonoa nei mona, ki te wiki kotahi. Mehemea ka kotahi anake wiki te taima e hoatu mona, a ka tukua he waea whakaatu ki a ia, akuanei ka pau te toru ra te wha ra ranei katahi ia ka kite i taua waea, a e whia ake ranei nga ra e haere mai ai ia i reira ra ano katahi ka tae mai ki Poneke nei. Ki taku mahara e tika ana kia whakaaetia te toru wiki kua tonoa nei kia hoatu mo te mema honore. Tetahi, kei pohehe tenei Whare i te mea ko Hone Heke te mema i pootitia e taua takiwa, ko ia anake to reira mema, kaore, ko ahau ano, ko Wi Pere, e tu atu nei tetahi, a ko taku hoa nei ko Henare Kaihau, te mema o te Tai Hauauru, tetahi. E kotahi ana to matou whakaaro kia awhina katoa matou i ia tangata o matou ki te rapu huarahi e puta ai he ora ki o matou takiwa katoa. Ko etahi o nga hapu o Ngapubi kaore e, whakaae ana ki te taake kuri, a ki taku mahara tino pai atu kia noho atu a Hone Heke ki reira, whakamarie ai i a ratou kia whakaae ai ratou ki taua taake, i tana tae mai ki konei ki Poneke nei. Kaore nga iwi o toku takiwa e whakahe ana ki te taake kuri. Na tenei Whare tonu tena taake kuri i hanga ki runga ki aua tangata, a mo te aha hoki kia araitia a Hone Heke i a ia e haere nei ki reira whakamarama ai ki a ratou i nga ture kua mahia, me te take i mahia ai? Ki taku mohio kaore e tika kia korerotia kinotia a Hone Heke mo tena. Na tenei Whare tonu te tuatahitanga o tena he, na tenei Whare hoki i paahi i nga ture i ara ai te raruraru ki te takiwa o taua mema honore. Kaore rawa he take kia whakapangia tena ture ki reira, kaore hoki he hipi o tera takiwa, heoi auo nga mea kei reira he poaka, he hoiho; kaore e ora te hipi i nga whenua o taua takiwa. Ka tika ano pea te mananga o te taake kuri ki runga ki nga whenua o te Tai Rawhiti, he whenua pai hoki o reira, e ora ana te hipi me era atu mea, tena ki te takiwa ki Ngapuhi kaore e ora aua tu mea ki reira.

Te Kahana (Mr. Carson, mema mo Wanganui). — Ki taku me whakaae te mema honore mo Invercargill kia tekau nga ra e hoatu mo Hone Heke, i te mea kaore taua mema i Akarana, kei raro rawa atu, ara, kei te pito rawa ki Hokianga; na reira e kore pea e taea e Hone Heke te haere mai ki konei i roto i te page 47wiki kotahi. Ki taku me tae mai taua mema honore ki ana mahi i konei. E tae mai ai a Hone Heke ki konei i roto i te wild kotahi me tuku atu pea a "Tutanekai" e te Pirimia ki te tiki.

Te Karauta (Mr. Crowther, tetahi o nga mema mo te Taone o Akarana). — Ko te rua tenei o nga raruraru penei te ahua, a ki taku mohio ehara i te mea ma wai ranei e taea ai te whakamutu aua raruraru. Kua tuturu i nga whakaaro o aua Maori e kore rawa ratou e utu i taua taake kuri. Kua puta ta ratou kupu ki nga tangata o Akarana "ka nui te papai o a ratou kai me o ratou moenga" i te whareherere, a he pai atu a reira, i te wa o te hotoke, i o ratou ake kainga. Ko te moni i whainatia ai ratou, e ai ki ta te Pirimia, e iwa tekau pauna, e rite ana tera ki te taake mo nga kuri e whitu rau e rua tekau; otira e kore aua Maori e utu i te taake mo te kuri, ahakoa kotahi tonu te kuri. Kua tuturu tenei kupu a ratou.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon).—Na nga utu o nga roia me te Kooti i nuku rawa ai te moni.

Te Karauta (Mr. Crowther).—E mohio ana au ki tena; engari na Hone Heke i haere ki reira korero atu ai ki aua Maori, "E! ka taea e tatou te whakariterite tetahi tikanga ngawari ki te Kawanatanga." He aha te pai o te whakapau noa iho i nga moni a te koroni i runga i te whakahaerenga o te ture, te mutunga iho tukuna atu nga Maori nana i tupu ai taua raruraru kia haere noa atu, kaua e utu i nga whaina? Kei te pohehe noa iho te iwi o te koroni, kei te mahara kei te whakahoa te Kawanatanga ki aua Maori.

Te Tati (Mr. Duthie, tetahi o nga mema mo te Taone o Poneke).—He whakaatu ta tenei mema i te nui rawa o te rongo i tae ki Ingarangi mo taua raruraru i puta nei ki Ngapuhi. Na te Kawanatanga ranei na wai ranei aua korero i patu atu ki te waea ki Ingarangi, a i takoto rawa he patai mo taua raruraru iti nei ki te aroaro o te Paremete o Ingarangi.

Te Mira (Mr. Mills, mema mo Waiau).—He tautoko ta tenei i te motini a te Te Maahi, mema mo Franklin, ara, kia whakaaetia te toru wiki mo Hone Heke.

Te Maahi (Mr. Masaey, mema mo Franklin).—Ka nui toku pouri mo nga korero i puta nei i nga mema honore mo Pei Whairangi me Marsden, mo Hone Heke e ngaro nei i te Whare. E tumanako ana ahau he tito aua korero, a e kore e maha nga wiki kua tae mai a Hone Heke ki konei ki te karo i aua korero kino mona. Mo runga i nga take i ngaro atu ai a Hone Heke kei te mohio atu te Pirimia i au. Te take i kokiri ai ahau i taku motini kei whakarite i te waea a Hone Heke i tuku mai ai, he whakaatu mai kua era ake ia i tona mate engari he mahi nunui ana kei Whangarei me Akarana, na reira e kore e taea e ia te haere mai ki Poneke i naianei, kia pau ra ano nga wiki e toru katahi pea ia ka watea.

Pirani (Mr. Pirani, mema mo Pamutana).—Ki taku he rahi noa atu te wiki kotahi. Ka turaki ahau i te motini a Te Maahi, te take kaore ano i tino whakaaturia ki te Whare te tino take i ngaro atu ai a Hone Heke. Kua kiia mai e te mema honore mo Franklin ehara i te mate te take, a kaati, he aha ra te take i tae rawa ai ki te wha marama a Hone Heke e ngaro ana i te Whare.

Katahi ka tukuna te motini kia pootitia, koia tenei nga pooti.

I te Ae, 51.

  • Allen, E. G.
  • Allen, J.
  • Bollard
  • Buchanan
  • Cadman
  • Carroll
  • Crowther
  • Duncan
  • Duthie
  • Fisher
  • Flatman
  • Graham
  • Hall-Jones
  • Herries
  • Hogg
  • Holland
  • Hunter
  • Hutchison, G.
  • Joyce
  • Kaihau
  • Lang
  • Larnach
  • Lawry
  • Lethbridge
  • McGowan
  • McGuire
  • Mackenzie, M.
  • McKenzie, J.
  • McLean
  • Millar
  • Mills
  • Moote
  • Morrison
  • O'Regan
  • Parata
  • Pere
  • Rolleston
  • Russell
  • Seddon
  • Sligo
  • Stevens
  • Steward
  • Symes
  • Thompson, T.
  • Thomson, J. W.
  • Ward
  • Wason
  • Wilson
  • Wright.
  • Kai-tatau.
  • Fraser
  • Massey.

I te No, 15.

  • Brown
  • Carncorss
  • Carson
  • Gilfedder
  • Guinness
  • Houston
  • McNab
  • Meredith
  • Monk
  • Smith
  • Tanner
  • Taylor
  • Thompson, R.
  • Kai-tatau.
  • Kelly
  • Montgomery.

Te putanga, 36.

Heoi puta ana te motini a te mema honore mo Franklin, ara, a Te Maahi, a page 48whakaaetia ana kia toru nga wiki mo Hone Heke e ngaro atu ana i te Whare.

Pire Penihana Mo Nga Kaumatua.

Te mutunga o te motini mo Hone Heke ka tahuri te Whare ki te whakaotioti i te komititanga o tenei Pire. Mahi tonu a oti noa.

No te hawhe-paahi i te whitu karaka i te ahiahi ka takoto te motini a te Pirimia kia panuitia tuatorutia te Pire.

He roa te Pirimia e whai-korero ana mo tenei Pire i kokiritia nei e raua ko tona Kawanatanga ki te Whare. He kaha rawa ana korero tautoko i te Pire. Ka mutu ia ka tu ake ko Kapene Rahera, te kai-arahi i te Apitihana, he whakahe tana i te Pire. He roa he kaha hoki ana korero mo ana take whakahe i te Pire. He maha nga mema i korero i te panuitanga tuatoru o te Pire.

Katahi ka tukuna ki te pooti, koia tenei te rarangi o nga pooti.

I te Ae, 25.

  • Allen, E. G.
  • Cadman
  • Carroll
  • Fisher
  • Gilfedder
  • Hall-Jones
  • Joyce
  • Kaihau
  • Lawry
  • MeGowan
  • McKenzie, R.
  • Millar
  • Mills
  • Morrison
  • O'Regan
  • Parata
  • Pere
  • Seddon
  • Steward
  • Symes
  • Tanner
  • Thompson, T.
  • Ward.
  • Kai-tatuu.
  • Flatman
  • Holland.

I te No, 15.

  • Allen, J.
  • Bollard
  • Brown
  • Carncross
  • Crowther
  • Herries
  • Hunter
  • Lang
  • McLean
  • Monk
  • Rolleston
  • Sligo
  • Thomson, J. W.
  • Kai-tatau.
  • Mackenzie, M.
  • Massey.

Nga Pea.

  • Tautoko.
  • Carson
  • Duncan
  • Field
  • Graham
  • Guinness
  • Hogg
  • Houston
  • Hutcheson, J.
  • McKenzie, J.
  • Meredith
  • O'Meara
  • Smith
  • Stevens
  • Taylor
  • Wilson.
  • Turaki.
  • Moore
  • Buchanan
  • Hutchison, G.
  • Larnach
  • Russell
  • Fraser
  • McGuire
  • Wason
  • Wright
  • Thompson, R.
  • Pirani
  • Lewis
  • Lethbridge
  • McNab
  • Duthie.

Te putanga, 10.

Heoi puta ana te panuitanga tuatoru o tenei Pire a te Kawanatanga, a hinga ana ta te Apitihana i tohe ai kia kaua te Pire e paahitia.

I tautoko katoa nga mema Maori i tenei Pire.

Ko tenei e whai ake nei ta Henare Kaihau menemana i mea ai ki te whakauru ki te Pire i te wa e komititia ana, engari nana ano i unu i runga i te whakamarama a te Pirimia, ara, koia tenei taua menemana.

"Me pa nga tikanga o tenei Ture kt nga Maori katoa: Mehemea ia, a te uiuinga o te kereme penihana a tetahi Maori ka awhinatia ana korero hei whakaatu i te tuturutanga o ona tau e tetahi tiwhikete i hainatia e tetahi Ateha Maori, Minita Karakia Maori, Komihana Maori ranei, e ki ana e tino mohio pono ana ia kua eke nga tau o te kai-kereme ki nga tau e kiia ana e tenei Ture.

"I te whikanga o te wariu o nga painga e hua ana ki tetahi Maori i te tau, o te wariu ranei o te huihuinga o nga rawa katoa, kaua e huia atu ki nga paanga whenua e puritia ana e taua kai-kereme ona paanga i raro i nga ritenga o te Ture o nga Whenua Ngawha, ona paanga ranei ki te takiwa o te Rohe Potae, etahi atu paanga whenua ranei ona e puritia ana e ia i raro i tetahi tikanga here, tetahi whenua ranei kaore ano i whakawakia i whakataua ranei nga paanga o ia tangata i roto i taua whenua, tetahi whenua ranei kei roto i nga Whenua Rahui o te Tai Hauauru, haunga ia te hea o taua kai-kereme Maori ki nga moni reti e puta ana i tetahi rahui pera."

Te mutunga o tenei Pire nuku ana te Whare.

No te rua tekau meneti ki te toru karaka i te po ka hiki te Whare.