I te mea kei te ngaro te Tumuaki, na reira no te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho ko te Tepute-Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Whai-Korero Mo Nga Moni O Te Koroni.

No te 16 o nga ra o Akuhata i timata ai te korero a te Whare mo nga Moni o te Koroni. Ka waru nga ra e haere ana taua korero, ka tata te mutu, ka tu ake te mema Maori mo te Tai Hauauru ki te korero. Ko ia anake te mema Maori i whai-kore ro mo tenei putake. Koia tenei ana korero, e whai ake nei:—

Henare Kaihau (mema Maori mo te Tai Hauauru).—E te Pika, e tu ake ana ahau ki te whakapuaki i etahi kupu torutoru nei maku mo runga i tenei mea e mahia nuitia nei e nga mema honore o roto o tenei Whare. E te Pika, ehara ano hoki i te mea he tohunga mohio ahau ki nga huarahi mahi whika i tu ake ai ahau ki te whai-korero mo runga i nga rarangi moni a te Kawanatanga, kaore, heoi ano taku he whakarongo kau atu ki nga whai-korero a nga mema honore o te taha Kawanatanga hui atu hoki ki nga mema honore o tetaha A pitihana, me te maharahara ano i roto i a au a me te kohikohi hoki i aku e kite atu ana i roto i nga whai-korero a nga tohunga o nga taha e rua i roto i tenei Whare. E ki ana te taha Kawanatanga nui atu te pai o ta ratou whakahaere me te ora hoki o te tangata me te tupu haere hoki o nga mahi o te koroni. E ki ana te taha Apitihana nui rawa atu te he o nga mahi a te Kawanatanga me te taimaha hoki e pa ana ki nga tangata o tenei koroni me te pau haere o nga moni, engari mehemea ka riro ko ratou hei Kawanatanga mo te koroni tera e tupu nga mahi whakahaere me te ora hoki o te tangata me te tupu nui o nga moni. Na e te Pika, i runga i tenei ahua tautotohe e mahia nei i roto i tenei Whare, ka tahuri ahau ki te whakaaro i aku mea tika e kite ai i roto i enei tautotohe e korerotia nei e nga page 29mema honore o tenei Whare. Ki te kitea e ahau tetahi he e aha mai ana i tetahi taha o tenei Whare ka whakahengia e ahau, a ki te kitea e ahau tera e puta mai he tika mo toku iwi Maori, ahakoa i te hea taha o tenei Whare, ka awhinat[gap — reason: damage]a e ahau, ahakoa e ahu mai ana i te taha Apitihana. E aha mai ana ranei i to tatou "parirau maui" e noho nei i tenei kokonga o te Whare, ka tahuri ano ahau ki te tautoko i tena. Notemea hoki ko tenei tangata ko ahau, he tanga ta i whiriwhiria nuitia e nga rangatira e nga hapu o nga iwi o tenei motu hei mangai mo ratou, hei reo, hei kanohi hoki, hei titiro i nga mea e tika ai te iwi Maori i roto i tenei Whare. Na, e te Pika, i te mea e tu atu nei ahau i mua i o koutou aroaro a i waenganui hoki i to koutou runanga rangatira, ka ki tonu atu ahau ki nga meraa honore o tenei Whare, kaore ano i tika te mahi a tenei Whare i nga ture mo te iwi Maori o tenei koroni. Ki taku mahara i tae pea ki te kotahi miriona tangata nga iwi Maori o tenei whenua i mua, engari no te taenga mai o te Pakeha, a ka noho nui nei ki tenei whenua, ka timata te heke haere o te iwi Maori. Ki taku maharahara ake i runga i te tatautanga whakamutunga o nga iwi Maori e toru tekau ma rima ano pea nga mano o te iwi Maori e toe ana i Aotearoa me Te Waipounamu. Tetahi hoki, me whakaatu atu ahau ki te Whare, i nga ra o mua nui atu te tupu rangatira me te ora me te whaimana o nga hapu o tenei iwi o te Maori; engari no te timatanga o tenei Whare ki te hanga ture mo nga whenua Maori ka timata te pahuhu atu o nga whenua i o ratou ringaringa. Kaati, ma kona pea ka mohio nga mema honore o tenei Whare, kei te tika taku korero e ki ake nei ahau, kei te tere rawa te ngaro haere o nga whenua o nga Maori. I nga ra o mua, i te wa kaore ano te Pakeha i tae mai ki enei motu, nui rawa te ora me te tupu rangatira o te iwi Maori; he nui a ratou kai me era atu mea katoa e tika ana hei oranga mo ratou, ara, i a ratou ika me a ratou pipi, me nga manu o te moana me nga manu hoki o uta, me nga ika o nga awa wai-maori he kai katoa na ratoa; engari no te mahinga o nga ture e tenei Whare katahi ka araia aua kai a nga iwi Maori, a ka pa he mate kino ki a ratou. Na, i naianei, i te mea kua noho te Pakeha ki konei, nui rawa atu nga mate tauhou e pa ana ki nga iwi Maori kaore nei i mohiotia e te Maori i mua, a kaore e whakaaro ana te Kawanatanga ki te whakarite takuta kia haere ki nga takiwa Maori tirotiro ai i nga mate e pa ana ki a ratou. E te Pika, ki taku mahara kei te kite nga mema honore o tenei Whare kaore rawa i te tika nga ritenga e whakahaerea ana ki runga ki te iwi Maori i raro i nga ture e paahitia ana e tenei Whare. Ka nuku atu pea i te toru tekau nga tau e whakahaere ana te Kawanatanga i nga ture mo te iwi Maori, a kaore ano etahi wahi o aua ture kia whakaora noa i nga iwi Maori tae noa mai ki tenei ra. Kaore ano. Koia tenei te ahua o to ratou mate: ko o ratou whenua kei te pahuhu atu i o ratou ringaringa i nga whakahaere a te Kawanatanga. Kaati, ka whakamarama atu ahau i etahi kupu torutoru hei whakaatu i nga take i mohio ai ahau kei te pa he mate ki runga ki nga iwi Maori i runga i nga ture e maua ana i nainei. I te tau 1862 ka whakaturia te Kooti Whenua Maori ki Niu Tireni. He nui rawa atu nga mate mo nga whenua Maori i ara mai i taua Kooti Whenua Maori. Me whakamarama atu ahau i te tikanga o tenei kupu aku. I te whakawakanga tuatahi o tetahi poraka whenua Maori, ki taku mahara e tae ana ki te toru kapa i te eka kotahi nga moni e pau ana i te whakawakanga. Ka mutu tera ka tae ki te whakawa tuarua, ki te Kooti Piira ranei, ka pau ano tetahi atu toru kapa. Ka oti tera, tena pea ka ara mai he whakawa tuatoru, a i runga i tena huarahi whika kua tae ki te iwa kapa mo te eka. I muri i tena ko te ruri, ka pau pea tetahi toru kapa i te eka i te ruri tuatahi, i te ruritanga tuarua ka pau ano tetahi toru kapa, katahi ka tae ki te ruritanga wehewehe i nga paanga o ia tangata nona te poraka, a ka tae pea tera ki te toru kapa ano, ki te nuku atu ranei. Kaati, i runga i ena aronga whika e tae ana ki te kotahi hereni me te hikipene mo te eka nga moni a nga Maori e pau aua i te Kootitanga o nga whenua Maori. A tera atu ano etahi mate taumaha e pa ana ki nga Maori i runga i te tahuritanga ki te kimi ki te whakarite whare hei nohoanga mo ratou i roto i nga taone i te wa e tu aua page 30te Kooti, he mea ano marama atu e tu ana Kooti. Na, kei te tahuritanga o te Kawanatanga ki te hoko i ana poraka whenua, i pera rawa nei nga mom i pau i te whakawakanga me taku i whakamarama ake nei, e rua hereni me te hikipene anake te moni mo te eka e homai ana e te Kawanatanga, a riro kau atu nga whenua a nga Maori kaore rawa he hokinga mai ki a ratou. Na, tenei ano tetahi mea e hiahia ana ahau kia whaikuputia atu e au ki te Whare. 1 te tau 1892 ka paahitia te Ture mo nga Whenua Rahui Maori o te Tai Hauauru hei whakatau i te mana mo nga whenua rahui o nga Maori o taua takiwa ki te Kai-tiaki mo te Katoa. I raro i taua Ture riro atu ana i taua tangata nga mana whakahaere katoa mo aua rahui: i te mea i raro i taua Ture e ahei ana te Kai-tiaki o te Katoa ki te riihi i aua whenua rahui, i ronga i tana i mahara ai he tika, mo nga tau e rua tekau ma tahi; a ana pau te rua tekau ma tahi tau o te riihi tnatahi, ka mana ano a ia ki te riihi hou ano i aua rahui mo etahi atu tau e rua tekau ma tahi ano. Kaati, ka tirotiro matou mo awhea ra whakahokia mai ai aua whenua ki nga uri o aua Maori nona aua whenua. Ko tetahi raruraru nui tena kei waenganui o nga iwi e rua e noho ana i te Takiwa o Taranaki me te Tai Hauauru. Ahakoa pewhea te ki atu, te inoi atu, me te tangi a nga Maori nona aua whenua ki te Kai-tiaki mo te Katoa kia kaua e riihitia ano e ia aua whenua, kore rawa ia e whakarongo ki ta ratou tangi. Ko te tino take tena o te raruraru i ara ai te whakaaro o nga Maori me tahuri ratou ki te hapai tikanga hei whakaatu i to ratou kino ki nga whakahaere a te Kaitiaki mo te Katoa i o ratou whenua. Te tukunga iho o taua mahi a nga Maori koia tenei, whakaaro ana nga Pakeha e takahi ana aua Maori i te ture, a hopukia atu ana aua Maori ki te whareherehere mo a ratou mahi. Kua oti i au te tohutohu atu ki nga mema honore o tenei Whare i aku kino i kite ai i roto i te Ture mo nga Rahui Whenua Maori o te Tai Hauauru, a ko taku hiahia me whakatikatika taua Ture kia taea ai te whakaora i ena mate e pa ana ki nga iwi Maori. He aha rawa koia te take kia murua atu e nga Pakeha to matou mana tika, i whakapumautia nei ki a matou e te Tiriti o Waitangi? E te Pika, taku hiahia me tahuri nga mema honore o tenei Whare ki te ako i a ratou ki nga tikanga o taua Tiriti o Waitangi, notemea e tino ki ana ahau, ko enei take katoa e korero nei ahau ki tenei Whare, i oti katoa te whakarite i roto i taua tiriti. I raro i taua tiriti i whakapumautia ki nga iwi Maori o ratou mana katoa ki te whakahaere i o ratou tikanga, whenua, ngaherehere, hiinga ika, me o ratou taonga katoa; a ki taku mohio e kore rawa tenei Whare e kaha ki te whakahe ki nga mana i whakapumautia e te Kuini ki tona iwi Maori i tenei motu. Ko tenei Whare ano hoki, ki taku titiro, i tupu ake i roto i taua tikanga i whakatakotoria i te wa i hainatia ai te Tiriti o Waitangi. I te tau 1860 ka puta te whai korero a Kawana Paraone ki te whakaminenga o nga rangatira, o nga iwi, me nga hapu i te hui i Kohimarama. I penei te aronga o tana kupu: Kua whakaae nga rangatira ki te mana o te Kuini; kua whakaae ratou ki nga ritenga o te Tiriti o Waitangi; e tino whakaae ana ratou ko nga whenua kei raro i te mana tiaki o te Kuini; me nga rangatira o nga iwi Maori me o ratou taonga katoa kei raro i te mana taumarumarutanga o te Kuini, Tetahi kupu ana i penei, ka whakapumautia e te Kuini ki nga iwi, ki nga hapu, me nga rangatira o ratou whenua katoa, a ratou ngaherehere, a ratou mahinga ika, me a ratou taonga katoa ka whakapumautia rawatia atu ki a ratou hei mea mau rawa, a e kore rawa tetahi tangata e tukua kia whakararuraru i a ratou. E te Pika, ka peneitia atu e au te patai ki te Whare nei: Kei whea kia whakamanaia ena tikanga e nga Kawanatanga o tenei koroni; kei whea kia waiho kore raruraru nga iwi Maori i runga i nga mana i whakapumautia atu ki a ratou e te Tiriti o Waitangi? A e hara ano hoki i te mea ko era anake nga painga i whakapumautia ki nga iwi Maori. I te tau 1852 ka paahitia tetahi ture, a i raro i taua ture e mana ana ratou ki te whakatu Kaunihera mo ratou mo nga iwi Maori ake. Kaati, ko ena tikanga kei roto i te tiriti e mau ana, a i whakaaetia ano i muri nei e nga tangata i tu hei Kawana mo tenei koroni, a na te korenga kaore i whakamanangia katahi ka mea nga rangatira Maori me tuku he tangata page 31ki Ingarangi, a haere ana a Tawhiao me etahi atu tangata rangatira ki Ingarangi me ta ratou pitihana, hei whakatakoto atu i o ratou whakaaro i runga i taua take ki a te Kuini, a no te 9 o nga ra o Akuhata, 1884, ka tuhia mai enei knpu e te Kawanatanga o Ingarangi ki to konei Kawanatanga:—

"Ahakoa, e kore e tika kia akona atu koe e te Kawanatanga o te Kuini ki nga tikanga o te Tiriti o Waitangi i te mea kaore i tenei Kawanatanga nga tikanga e tutuki ai taua tiriti, e mea ana ano te Kawanatanga o te Kuini kia kiia e koe ki to Kawanatanga kia manaakitia e ratou ta iwi Maori i nga ture i whakahaere tikatia, me te ata whakarongo atu ki a ratou ana kiia a ratou kupn aro tika ki te Kawanatanga.

"A tena ano te mohiotanga e kitea ai te tikanga e mahi ai te Maori i nga mahi a nga Maori kia puta, a e kore ai ano ia e raru nga tikanga nui a te iwi e mahi nei i ana mahi a nga Maori, a e puta ai ano hoki nga painga ki a ratou o nga mahi nui e tau ana ki te katoa.—Naku, na Taapi"

Ko tena kupu whakahau kaore ano i whakaritea e tetahi Kawanatanga e haere nei. Kaati, katahi ka mea a Tawhiao e tika ana kia whakatakotoria e ia he Pire, i runga i te mea kaore nga Kawanatanga e tahuri ana ki te whakarite i nga kupu whakahau mai o taua reta, ara, he Pire hei whakapumau ki nga Maori i nga painga e rapua atu nei e ratou. I haria mai tena Pire ki Poneke i te tau 1886, a utua-a-retatia ana e te Paranihi, kihai i whakaurua ki te Whare i tana tau. Kaati, ko ahau, he mea tono mai na aua Maori nei ano ki te whakatutuki ki te whakaoti i taua whakaaro na ano, ara, ki te rapu mehemea e kore e taea te hanga he tikanga e hoatu ai ki nga Maori te whakamananga o nga kupu i whakapumautia nei e te Kuini ki nga Maori. Kei te mohio tenei Whare he Pire taku i whakatakoto ai i tera tau. Ko taua Pire ano tena i whakatokotoria nei e au i te ra i nanahi. Kei roto i taua Pire e whakaatu ana nga whakaaro o Mahuta, tama a Tawhiao, te tumuaki o nga rangatira o tera takiwa o te motu e tu nei au hei mema mo ratou. Me ki atu ahau i konei, e hara tenei i te tikanga hou I mua atu o te Tiriti o Waitangi nui atu te ora me te tupu o te iwi Maori i te wa ko ratou ano ki te whakahaere i a ratou. I aua ra kaore rawa ratou i paangia e enei tu mate taimaha me enei tu raruraru kino e peehi nei i a ratou i naianei. Engari kei pohehe te Whare na nga iwi anake o Waikato tenei hiahia e whakamaramatia atu nei, kaore, engari ko te hiahia nui tena o nga iwi katoa puta noa i te motu. I te tau 1857, i muri i te hainatanga o te Tiriti o Waitangi—i muri i te wa i whakapumautia atu ai e te Kuini ki a ratou o ratou mana whakahaere me o ratou mana rangatira—kitea ana e nga Maori e tika ana kia whakaturia he tangata hei putaketanga mo te mana o te Kuini i tenei koroni, hei whakamutu atu i nga whawhai me nga raruraru i waenganui o ia iwi o ia iwi o tenei motu. Ko nga ingoa tenei o nga pou whenua i whakaaetia ai taua tikanga, ka panuitia atu e au ki te Whare; ko nga iwi tenei nana i whiriwhiri a Potatau hei Tumuaki mo ratou hei whakamutu i nga raruraru whawhai i waenganui o nga iwi o tenei motu. Ko te take tena i kiia ai he kingi a Potatau, notemea ko ia te tangata i whiriwhiria i whakaturia mo tera tuunga e nga iwi Maori katoa o Niu Tireni. E hara i te mea he takahi tena i te mana o te Kuini, ehara ano hoki i te mea he hiahia kia puta te iwi Maori ki waho i nga ture me nga mana whakahaere a te Kuini, engari he tahuritanga tena ki te whakakotahi i nga iwi katoa o te motu, kia kotahi ai te whakaaro ki te hapai i te mana me te rangatiratanga o te Kuini. E te Pika, ka whakamaramatia atu e au nga ingoa o nga pouwhenua, ara, nga ingoa o nga takiwa o te motu i whakaaetia ai e nga rangatira nunui me te iwi katoa taua tikanga kia whakaturia a Potatau hei kingi mo ratou. Katahi pea ka whakaae mai nga mema honore o tenei Whare ki taku kupu e ki ake nei ahau, kaore rawa, rawa, he he o ta matou tono, e tono nei matou ki tenei Whare i naianei, kia homai ki a matou to matou mana ki te whakahaere i a matou tikanga me o matou ahua e inoitia atu nei e matou ki tenei Whare. E tino tika rawa ana tenei tono a matou. E tono kau atu ana matou kia homai nga mana i whakapumautia nei ki a matou e te Kuini. Koia tenei, e te Pika, nga pouwhenua: Karioi, e tata ana ki Whaingaroa (Raglan), he maunga whai-ingoa, page 32kei te takiwa e noho nei nga iwi o te Tai Hauauru. E whakaae katoa ana nga iwi me nga hapu me nga tangata o tera takiwa ki te mana o te kingi Maori. Ko Parininihi, kei te takiwa tena ki Mokau; no Ngati-Maniapoto me era atu iwi tera wahi, a ko nga mana katoa o tena takiwa i tukua kotoatia ki raro i te mana o te kingi Maori. Turangi, e tata ana ki Taranaki; no Te Atiawa tera, a ko nga whenua katoa me nga tikanga katoa i raro i ta ratou whakahaere i tukua katoatia atu e ratou ki te kingi Maori. Kaipopo, Okurukuru, me Taranaki; kua tae tena ki runga ki te Tai Hauauru. E te Pika, ko tena tetahi take i kaha rawa ai aua iwi ki te whakahe ki te rironga ma te Kai-tiaki o te Katoa e whakahaere o ratou whenua. E ki ana ratou kaore rawa e tika taua tangata kia whakararuraru i a ratou. Ko tena whenua katoa i tukua katoatia e ratou ki raro i te mana whakahaere o te kingi. Te Ikaroa, Kumeamai, me Taiporohenui, kei Taranaki, no Ngatiruanui, e noho nei i te takiwa o te Hawera, era whenua katoa i mua, a whakaaetia ana e aua iwi kia tukua aua whenua ki te kingi Maori. Ko Kai-iwi, no Ngarauru, kei te takiwa o Whanganui. Ka tae ki enei whenua me enei iwi; ara, Matemateaonge me Kiritaha, no Whanganui iwi; Tainui, no Ngati-Raukawa; Nukutewhatewha, no Te Atiawa me Ngati-Toa; Tawhitikuri, no Ngati-Raukawa me Ngati-Kahungunu; Tararua, no Ngati-Raukawa, Te Atiawa, me Ngati-Kahungunu; Ruahine me Te Hiwi-kiparapara, no Ngai-te-Upokoiri.; Te Kumia-Tawhao me Titiokura, ka puta tenei kei te takiwa o te Tai Rawhiti, ki Nepia, no Ngati-Hineuru; Hikurangi me Te Kowhai, no Ngati-Porou; Maungapohatu me Huiarau, no Te Urewera; Putauaki, no Ngati-Awa; Tawhiuau, no Ngati-Manawa; Ngongotaha me Matawhaura, no Te Arawa; Maunganui, no Ngai-terangi: Te Aroha no Ngati-Maru; Kohukohunui no Ngati-Whanaunga; Rataroa, no Ngati-Paoa; Moehau, no Ngati-Tamatera; me Kenana e tata ana ki Mangonui, no Ngapuhi. Kaati, e whakaatu marama ana tena i poto katoa tenei motu katoa ki te hapai i te whakatuunga o te kingi Maori. Kua uru katoa mai i kona nga iwi o tenei motu ki te whakatu i a Potatau hei kingi mo ratou. E te Pika, kua panuitia atu e au ena ingoa maha hei whakaatu i te tika o taku korero e ki nei au e tika ana te taenga mai o Mahuta, tama a Tawbiao, ki konei mea ai kia whakamaramatia peneitia atu ona whakaaro ki te aroaro o tenei Whaie. He tahuritanga tena nana ki te whakahaere i te mana o ona tupuna i uhia nei ki runga ki a ratou i aua ra. E te Pika, e tino ki atu ana ahau ma tena anake ka ngata te hiahia o te iwi Maori; e kore rawa e mutu ta ratou tohe kia hoatu ki a ratou taua mana. Kore rawa ahau e huna i toku whakaaro i a au e tu atu nei i konei, koia tenei: Ki te kite ahau i tetahi tikanga marama e whakatakotoria ana ki te aroaro o tenei Whare, e marama ana ki taku titiro hei awhina hei tautoko i te tino tikanga o enei whakaaro kua korerotia atu nei e au, kei reira ahau e tautoko ana Kaati, e te Pika, ko te roanga atu tenei o taku korero mo nga mana i wbakapumautia atu ki te iwi Maori; kua whakaaturia atu e au te whakatunga o Potatau hei kingi. Ko te take tena i kino ai nga Kawanatanga o mua atu i tenei e tu nei, ko te take he kore no ratou kaore i ata mohio i ata marama ki te tino tikanga o taua mea; kaore rawa ratou i marama ki te hiahia o nga iwi Maori i whakatu ai ratou i a Potatau hei kingi. I mahara ratou he takahi tena i te mana o te Kuini. E te Pika, heoi ano ta nga Maori e hiahia ana ko o ratou take ki o ratou whenua kia whakapumautia i runga i taua tikanga. Te tukunga iho ko te whawhai ki Waitara i te tau 1860; engari ko te tino take o taua raruraru ko te taenga mai o te rongo o taua mahi kua oti nei e au te whakamarana ki te Whare, ara, ko te whakaaetanga o enei iwi ki a Potatau hei kingi mo ratou. Kaore ahau i te ki ko tera anake te take tuatahi o taua whawhai, engari koia tena te whakaaro o nga tangata maha, notemea i te hokonga a Te Teira i tetahi wahi whenua o taua takiwa ki te Kawanatanga, kaore nga Maori no ratou taua takiwa i whakaae ki taua hoko; a tahuri ana te Kawanatanga ki te tautoko i te tangata e hiahia ana ki te hoko i taua whenua. Ki taku mahara e mutu ai te pohehe mo te take i puta ai te raruraru tuatahi me tino kimi e nga mema honore nga korero katoa mo tenei kia ata marama ai ratou ki te tino take page 33tuturu o taua raruraru. Kaati, e te Pika, e kore e puta i a au nga take katoa i maharatia e au hei korero atu maku ki te Whare i te poto rawa o te taima i te mea hold kua tata te pau o te taima e tukua mai ana maku i runga i nga ture o te Whare, a kaore ano aku korero i tata noa te pau; eugari me ki atu ahau ki nga mema honore, i a au e korero atu nei, he reo Maori toku reo, a be kai-whakamaori kei te whakapakeha atu i aku korero ki a koutou, a pau ana te tino hawhe o taku taima i runga i tera huarahi, koia ahau ka inoi atu ki te Whare kia homai ano tetahi atu haora kotahi hei korerotanga atu moku ki a koutou. Na, mo te mahi hoko a te Kawanatanga i nga whenua Maori. I te tau 1894 ka tangohia e te Kawanatanga o Niu Tireni kia ia anake te mana hoko i nga whenua o nga Maori. Kaati, no te tau 1862 ka whakahokia mai e te Kuini ki nga Maori te mana hoko i nga whenua Maori (pre-emptive right) i hoatu nei ki a ia e te Tiriti o Waitangi, No reira, e te Pika, kaore rawa ahau e kite ana i te tahi huarahi marama e tika ai te Kawanatanga ki te tango ki a ratou i taua mana (pre-emptive right) i whakahokia (nei e te Kuini i te tau 1862 ki nga iwi Maori o tenei koroni. Mo te aha hoki kia araia nga Pakeha rawaho kia kaua e mana ki te hoko i nga mea katoa e hiahiatia ana e nga iwi Maori o Niu Tireni hei hoko atu ma ratou? Kaore rawa ahau e kaha ki te tautoko i ena whakahaere a to tatou Kawanatanga. Tenei tetahi mea kua rongo ahau mea ake nei ka puta mai, kua rongo ahau kua tata te whakatakotoria mai tetahi Pire rite tonu te taumaha me te kino ki nga ture o mua atu. Kua oti e au te whakamarama atu nga mate nga taumahatanga, me nga mamae e pa ana ki nga iwi Maori i raro i te Ture mo nga Whenua Rahui Maori o te Tai Hauauru. Kua rongo ahau ki te mema honore mo Pamntana taihoa ka whakatakotoria e ia he Pire tino rite te kino me te taumaha ki taua Ture kua korerotia ake nei. A e rongo ana ano hoki ahau tera tetahi Pire, mea ake nei whakatakotoria e te Pirimia, e pa ana ki nga whenua o nga Maori. Kaati, e te Pika, kaore au i te whakahe ki nga mahara me nga hiahia o te Pirimia i tahuri ai ia ki te whakatakoto i taua Pire ana. E tino koa ana ahau mo taku kitenga kei te tahuri ia ki te rapu huarahi e kitea at e ia he tikanga e puta ai he ora ki te iwi Maori; engari, e te Pika, ko nga ritenga o taua Pire ana, ki toku whakaaro, kore rawa e taea te ki hei painga hei oranga mo te iwi Maori.