Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Paraire, te 12 o Akukata, 1898

Paraire, te 12 o Akukata, 1898.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka whakahaerea ko etahi mea, ka roa e mahi ana ka tae ki te patai mo—

Nga Tio Me Era Atu Ika Whai-Makoi.

Henare Kaihau (mema Maori mo te Tai Hauauru).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, Mehemea ka whakaae ranei te Kawanatanga, i runga i ta ratou kupu i tera tuunga o te Paremete, ki te whakauru ki te Whare i tetahi Pire i tenei tuunga o te Paremete hei whakatikatika i "Te Ture Whakatikatika i te Ture mo nga Mahi Hi Ika Moana, 1896," kia pumau ai ki nga Maori to ratou mana ki te mahi i nga tio me era atu ika whai-makoi i nga takutai o te motu o Aotearoa, i te mea kei te araia nga mahi pera a te Maori i naianei e nga tikanga o taua Ture, a i te mea hoki kei te takahia te Tiriti o Waitangi e taua Ture? I roto i nga tau o muri mai i te paahitanga o taua Ture he nui te mate kua pa ki nga Maori o te pito whakararo o tenei motu i runga i to ratou araitanga e taua Ture, i kore ai ratou e ahei te mahi i nga tio me nga pipi me era atu ika whai-makoi o to ratou nei takiwa. Na, i te mea he nui rawa tenei mate kua pa nei ki nga Maori, e mea ana ahau kia tahuri te Minita ki te whiriwhiri i tetahi huarahi e taea ai te whakahaere tetahi Pire hei whakaora i taua mate nui, kei waiho hei take e tupu ake ai tetahi raruraru nui i nga Maori. Na, ka ki tonu atu ahau ki te Whare, ki te tupu ake he raruraru i nga Maori mo aua toka mahinga tio, kaore e tika te ki no nga Maori te he, notemea e tika ana kia mau tonu ki nga Maori te mana mo aua wahi mahinga ika, i te mea hoki i whakapumautia aua wahi ki a ratou e te Tiriti o Waitangi. Na reira ka patai ahau ki te Minita mo nga mea Maori kia tahuri ia ki te whakahaere i tetahi Pire hei whakaora i tenei mate.

Hooro-Teone (Hon. Mr. Hall-Jones, Minita mo nga Mahi Moana).—Kaore pea te honore rangatira nana te patai i te mohio kei te Tari mo nga mahi Moana te tikanga mo taua patai. Kei te whakaae au he mea tika kia tiakina nga tahuna me nga toka tio, kia waiho ai hei painga mo nga Maori. Ki te whakatuwheratia aua toka ki te katoa, ara, ki te kore e tiakina, kaore e roa ka pau katoa nga tio a kore rawa he tio e toe ma nga Maori. Na reira he mea tika kia katia te mahi tio mo tetahi wa i ia tau, a kia mau tonu hoki te mana o nga tikanga e whakahaerea nei hei tiaki i nga tio. Kei roto i "Te Ture mo nga Mahi Hi Ika Moana, 1894," etahi tikanga e ahei ai nga Maori ki te mahi tio hei kai ma ratou. E penei ana a tekiona 17 o taua Ture,—

"Ka ahei te Kawana, i runga i te Ota Kaunihera, i ia wa i ia wa ki te panui kua tuwhera tetahi whanga o te moana, tetahi wahi ranei o tetahi whanga o te moana, etahi atu waitai ranei o te Koroni e tata ana ki nga pa, ki nga kainga Maori ranei, hei wahi mahinga tio hei kai ma nga Maori i nga wa katoa, ahakoa nga tikanga o tenei Ture."

A tetahi, he mea pai pea hoki kia whakatakotoria e au he tikanga e kore ai e taea e nga Maori te hokohoko atu nga tio o aua wahi ki te tangata, kia tuturu ai hei kai ma ratou nga tio e mahia ana; a he pai hoki kia mahia etahi tikanga e taea ai te pana atu o nga tangata e haere pokanoa ana ki aua whanga me aua toka mahi tio ai, kia kore ai nga tio e mahia kinotia. Ki te tukuna mai e nga Maori he tono ki au, i raro i tekiona 17 o page 28te Tare kua whakahuatia ake nei, ka tino hurihuria paitiae te Kawanatanga; otira, ki raku whakaaro ka whakaae mai te honore rangatira ki te tika o te mahi a te Kawanatanga e kati nei i nga tahuna me nga toka tio.

Ka mutu te patai a Henare Kaihau ka haere tonu nga mahi o te Whare.

No te rua tekau meneti te paahitanga i te rua karaka i te po ka hiki te Whare.