Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Turei, te 13 o Hepetema, 1898. — Pitihana A Henare Tomoana

Turei, te 13 o Hepetema, 1898.
Pitihana A Henare Tomoana.

Te Wiremu, ka motini atu au, Kia whakaaetia te whakataunga a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga mo te pitihana a Henare Tomoana, kia tukuna atu hoki ki te Kawanatanga he tauira o te Ripoata a te Komiti mo runga mo taua pitibana.

Makaraka.—E tu atu ana au ki te whakahe i te motini. Ki taku mahara kaore i tino tika te whakatau a te Komiti. E hara i te mea e whakahe ana au i te pitihana a Henare Tomoana, engari e mahara ana au i ahua pakeke te whakataunga. He mea pakeke rawa tenei kia whakahe te Komiti i nga whakataunga a nga Kooti e rua. Tetahi hoki, ko Mita Ngapu, e tika ana ano kaore ia i whaitake ki Te Karamu, engari e mahara ana au e hara tera i te take e kore ai ona uri e tika kia tu hei kaiwhakakapi mo tetahi hea o roto o Te Karamu, o tetahi tangata kua mate.

Te Mete.—I tautoko i te motini, me te whakamarama atu i nga tikanga i mahia e te Komiti.

Te Waaka.—Me whakamarama atu au ki te Kaunihera mo te motini a Te Wiremu. Kaore he take e whaitikanga ai kia turakina te motini, notemea hoki he tuku kau atu i te ripoata ki te Kawanatanga kia whiriwhiria he tikanga, e hara hoki i te mea he whakahau i te page 7Kawanatanga, engari he tuku atu kia ata tirohia kia ata whiriwhiria e te Kawanatanga te tikanga. Nei ano te roanga atu o ana korero.

Te Poene.—Ki taku mahara e pakeke rawa ana te whakatau a te Komiti, a mahara ana au he mea pai me whakahoki ano te ripoata ki te Komiti, a tera e whakarereketia nga kupu o roto o te ripoata, no reira au ka motini, "Kia whakahokia ano te ripoata ki te Komiti kia atu whiriwhiria ano."

Te Wiremu.—E te Tumuaki, kua titiro te Komiti i te pukapuka o te whakapapa, a e marama ana ki te Komiti ko nga tamariki a Henare Tomoana he whanaunga tata ke atu ki nga tangata kua mate, i era atu tangata i whakataua ai ra e te Kooti Whenua Maori. Ko Mita Ngapu, te matua o nga tangata kua mate ra, kaore ona paanga i Te Karamu, ina hoki kaore tona ingoa i te Apiti ki "Te Ture Rahui o Te Karamu, 1889," ara te rarangi ingoa o nga tangata whaitake, a kaore te ingoa o Mita Ngapu i taua rarangi. I te tuunga o te Kooti Whakawa Tuarua me te Kooti Whenua Maori kaore i korerotia te whanau tatatanga o nga tainariki a Tomoana. Mehemea i ata whakaaturia ki te Kooti te tata o aua tamariki ki nga tangata kua mate ra, tera pea kua rereke te whakatau a te Kooti. Kaore hoki te Komiti i mea ko wai ma ranei nga tangata tika hei whakakapi mo aua hea, engari i ki te Komiti, ki ta ratou mahara e tika ana Ma whakaaetia atu he whakawa hou i roto i te Kooti Whenua Maori, me te whakahua a te Komiti i to ratou hiahia kia ata whiriwhiria e te Kawanatanga.

Nei ano te roanga atu o nga korero.

He tokomaha nga mema i tu ki te whaikorero, ko etahi i tautoko i te motini, ko etahi i turaki.

Henare Tomoana.—E te Tumuaki e hiahia ana au ki te whaikupu atu hei whakamarama atu ki te mema pa ki a Makaraka. Ki taku mahara kaore pea ia i ata whakarongo ki nga mahi a te Komiti mo nga Mea Maori. Kaore hoki te Komiti i pena me tana e torero mai na ki te Kaunihera. Ko Mita Ngapu e whakahuatia na i roto i be ripoata, i kiia na e te Komiti kaore ona take ki taua rahui. Ko taua tangata he matua he tupuna mo nga tangata kua mate, a kaore ona take ki Te Karamu. I pera te korero i te Komiti, a i rereke ta Makaraka e korero mai na ki te Kaunihera. Heoi ano taku i tu atu ad he pohehe no tana whakahua i te tikanga o te ripoata a te Komiti.

Pootitia ana te motini a Te Wiremu, 18 ki te tautoko, 17 ki te turaki.

Whakaaetia ana te motini.

Te Oriwa.—E te Tumuaki, he kupu atu tenei naku ki a koe, he whakaatu atu ko tetahi o nga tangata e pa ana ki aua putake, i pooti ia mo runga mo te motini nei. E mahara ana au e he ana, e takahi ana hoki i nga tikanga o tenei Kaunihera. I pooti ano te Kaipitihana mo aua putake.

Takuta Kerehi.—I runga i nga ture whakahaere o te Kaunihera, ka motini atu au. E pa ana a Henare Tomoana ki aua putake. He tikanga nui tenei. Kaore au i te whakahe atu mo Henare Tomoana, notemea kaore pea ia i te tino mohio ki nga tikanga o te Kaunihera, e kore pea ia e tino matau ki te ahuatanga o enei tu rnahi. Engari ki ta te ture Pakeha, ko ia ano te kaiwhakakapi mo ana ake tamariki. Ko wai o tatou e kaha ki te ki, kaore ona take ki nga taonga, whenua ranei a ona tamariki. Ka motini au, Ki te mahara o tenei Kaunihera, e pa atu ana ano a Henare Tomoana ki aua putake.

Te Tumuaki.—Kaore au i te mohio ki nga take kua korerotia nei, heoi ano taku e mohio ana ko aku i whakarongo atu nei. Maku e ata whiriwhiri, ka whakaatu ai i taku whakataunga.

Takuta Kerehi.—Kaati ha e te Tumuaki, me motini e au kia nekehia te korero nei mo tetahi atu ra.

Henare Tomoana.—E te Tumuaki e pai noa atu ana au kia unuhia taku pooti kia puta hoki au ki waho o te Kaunihera nei i te mea e korerotia ana nga putake nei, mehemea e pera ana te hiahia o te Kaunihera.

Pootitia ana te motini, "Kia nukuhia atu te korero nei mo tetahi atu rangi."

E 21 kite tautoko, 14 ki te turaki.

Nukuhia ana te korero.