Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1896-1899

Turei, te 9 o Noema, 1897

Turei, te 9 o Noema, 1897.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka mutu te panuitanga tuatahi o te-tahi Pire ka tae ki—

Pire Mo Nga Ture Whenua Maori.

Ko Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon).—I te mea-kei te ngaro a Timi Kara i tona nohoanga ka riro maku e motini kia whakaturia tetahi Komiti kia tekau ona mema, a me tuku atu ki a ratou te Pire Whakatikatika i nga Ture Whenua Maori, a me whaimana taua Komiti ki te haere atu ki tetahi Komiti tera e whakaturia e te Runanga Kauni-hera; kia tokotoru te korama: koia tenei nga tangata e mea ana ahau kia tu hei mema mo taua Komiti, ko Te Makenehi (Mr. R. McKenzie), Te Ka-hana (Mr. Carson), Te Takana (Mr. Duncan), Te Kereama (Mr. Graham), Te Moka (Mr. Monk), Te Morihana (Mr. Morrison), Te Hiriko (Mr Sligo), Te Tamihana (J. W. Thomson), Wi Pere, me Timi Kara (Hon. Mr. Carroll). He mea ata whiriwhiri e au enei tangata i runga ano i te aronga o nga korero o nanahi, a kotahi te mema Maori kua whakanohoia e au ki roto i te Komiti, ara, ko Wi Pere, notemea e tika ana kia uru ano he mema Maori ki nga Komiti penei te ahua me tenei ka whakaturia nei. Na kua rongo koutou i nga korero a Wi Pere i nanahi, a ka nui te marama. E mea ana ahau kia oti te whakatu o tenei Komiti i naianei, kia wawe ai te whakaatu kua tu ki te Runanga Kauni-hera, i te mea kei te whanga mai te Kaunihera kia rongo kua tu ta tatou Komiti, hei reira ka whakaturia ano hoki e ratou tetahi Komiti ma ratou hei hoa mo ta tatou, kia whiriwhiri tahi ai nga Komiti.

Ka noho te Pirimia ki raro he toko-maha noa atu nga mema i tu ake ki te korero, he whakahe ta etahi, he tautoko ta etahi, he puru noa iho ta etahi i nga mahi o te Whare. Ka roa e haere ana ka tu ake.

Ko Te Roretana (Hon. Mr. Rol-leston).— Kamotini kia whakakorea atu te ingoa o Wi Pere i roto i te Komiti a kia hoatu ko to Pirani ingoa hei whakakapi.

He roa ana korero, ka mutu ia ka tu ake ko etahi mema tokomaha, he wha-kahe i ana korero ta etahi, he tautoko ta etahi. No te tukunga ki te pooti hinga ana te motini a Te Roretana, a tu ana a Wi Pere hei mema mo te Komiti.

Ka mutu tera katahi ka tukuna te motini mo te Komiti, a paahitia ana e te Whare.

Katahi ka whakahaerea ko nga patai, ka tae ki te patai mo—

Te Pitihana A Hon. H. K. Taiaroa.

Ko Tame Parata.—Ka patai ahau ki te Pirimia. Mehemea tera e whaka-urua e te Kawanatanga he Pire ki tenei Whare hei whakatutuki i te ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori o te 14 o Akuhata, 1895, mo te pitihana a Hon. H. K. Taiaroa?

Ko Te Hetana (Right Hon. Mr. page 49Seddon).—Kua ki ake ano ahau i mua ra, ha maha rawa nga mea nunui ke ake i tenei hei mahi ma te Whare, a i te mea he poto rawa te taima hei mahinga i nga mahi o tenei huinga o te Paremete, kaati, ko tenei patai me etahi atu mea penei ano te ahua me ata waiho mo tetahi atu wa whiriwhiria ai.

Komiti Mo Nga Moni.

No tenei ra i haere ai ano te mahi a te Whare mo nga moni whakahaere i nga mahi Kawanatanga o tenei tau.

Ka roa e mahi ana ka tae ki te wahi i takoto ai nga moni mo nga Kooti Whenua Maori i roto i nga rarangi o nga pukapuka.

Ko Hone Heke.—Ka patai ki te Kawanatanga mehemea tera e whaka-urua e ratou i tenei tuunga o te Pare-mete he Pire hei whakakore atu, ara, hei whakamutu, i te Kooti Whenua Maori.

Ko Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon) —I penei te ahua o tana wha-kahoki, tera ano e whakahaerea e te Kawanatanga he tikanga mo tenei mea, kaore e whakaroaina.

Ko Te Taute (Hon. Sir Robert Stout).—Ki tana mahara kaore e tika kia tukuna ma nga Kai-whakawa o nga Kooti Hara e whakawa nga keehi wa-wahi whenua, i te mea kaore aua ta-ngata e mohio ana ki nga ritenga Maori.

Ko Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon).—Kaore he take e kaikatia ai tenei mea, ana tae ki tona wa tenei ano nga tangata matau hei whakaatuatu pono mai i nga tikanga o taua mea ki te Kawanatanga.

Ko Te Makarini (Mr. McLean).—Ki tana mahara me tuturu te noho o nga Tiati o te Kooti Whenua Maori i te takiwa kotahi a mene ra ano nga keehi o reira.

Heoi ka mutu, a paahitia ana e te Whare nga moni hei whakahaere i nga Kooti Whenua Maori mo te tau e haere nei.

Koia tenei £13,956, nga moni i whakaaetia.

Kooti Whakamana Take Whenua Maori. Ka karangatia nga moni mo tenei, ara, £1,550.

Ko Te Taute (Hon. Sir Robert Stout).—Ka patai mehemea ranei kua whakaturia e te Kawanatanga he Tiati hei whakahaere i nga keehi i raro i te Ture Whakamana Take Whenua Maori.

Ko Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon).—Ka mea, ae, kua whakaturia ko Te Peitama (Mr. Batham) a kei te mahi taua tangata i naianei.

Whakaaetia ana nga moni, £1,550.

Ka haere tonu te mahi a te Whare a no te rua tekau meneti te paahitanga i te tekau ma tahi o uga haora i te po ka hiki te Whare.