Penihana Koroheke.

H. K. Taiaroa.—E te Tumuaki he mea tika pea kia korerotia atu a au aku whakaaro mo runga mo tenei Pire. I te rapu tonu au i te tikanga o to whakatau i whakapuakiua mai ra e koe inanahi, i ki mai ra koe he pire moni tenei, a e kore e taea te whakatikatika i roto i te Komiti; a ki taku titiro hoki i runga i ano i taku i kite ai i nga mahi o nga Whare e rua, e mahara ana au kei te tika tau. E aroha atu ana ano au ki te whakaaro mo te penihana mo nga kaumatua Pakeha, Maori o roto o tenei koroni; engari i runga i te rereke o etahi o nga tikanga o roto o te Pire, kua ata whakaaro marire au ki tona ahua. Tetahi hoki kaore rawa he kupu o roto o te Pire nei hei whakaatu mai i te nui o nga Pakeha e whaitikanga ana kia utua he penihana ki a ratou i runga i nga tikanga o tenei Pire; kaore hoki i whakaaturia mai te nui o nga Maori e tika ana kia utua he penihana ki a ratou. No reira kaore tatou i te mohio he pewhea ranei te nui o te moni e tika ana hei whakarite i aua penihana. Ki taku mahara e kore e hoki iho i te rima mano Pakeha e tika kia tango penihana i raro i nga tikanga o tenei Pire, a ki taku mahara ka tae ki te toru mano, maha atu ranei nga Maori e tika kia whakawhiwhia ki te penihana; a mehemea £18 i te tau i runga i nga tikanga kua whakaritea i roto i te Pire nei, ka tae aua moni ki te £144,000 i te tau. Tera pea he maha ke atu i aku kua whakahua atu nei. No reira au ka mahara ai he mea pai kia waiho tenei Pire, kia ata mohiotia te nui o nga Pakeha e tika ana kia utua atu he penihana ki a ratou, a pera ano hoki mo nga Maori, kia ata kitea te tokomaha o ratou e tika ana kia tango penihana, kei reira ka tahi tatou ka mohio he pewhea te nui o nga moni hei utu mo aua penihana. I mahara au he mea tika Ma whakamarama atu au i oku whakaaro, notemea hoki kua tono mai nga mema o nga taha e rua kia pooti au ki a ratou, e mahara ana au ko te mea tika me waiho atu tenei Pire mo tetahi atu tau mahi ai. No reira ka tautoko au i te motini a Te Pona. E mahara ana au ki te pera taku pooti, ka watea te Kawanatanga ki te ata whiriwhiri i aua putake katoa, ka mahi mai ai i tetahi tikanga marama. Tetahi take i penei ai toku whakaaro, ko to whakataunga, i mea mai ra koe, e kore e taea te whakatikatika tenei Pire i roto i te Komiti; a e kore au e ahei ki te tuku atu i aku menemana mo roto mo te Pire. I te whakarongo atu au i nga mema e korero ana mo tetahi taha, me ta ratou ki mai ka pooti ke ratou ki tetahi taha, me ta ratou ki mai ka taea te whakatikatika i roto i te Komiti; engari kua pumau taku whakaaro, i runga i to whakatau, e kore e taea te whakatikatika i roto i te Komiti. He maha ke aku menemana kua oti i au te mahi, a kua moumou noaiho taku mahi, i te mea e kore e taea te whakauru atu ki roto ki te Pire. No reira au i mahara ai me whakamarama atu e au te tikanga o taku pooti.

Pitihana A Kipa Te Whatanui.

Ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori o te Kaunihera, mo runga mo te Pitihana a Kipa te Whatanui:—

"Kua ata whiriwhiria e te Komiti te Pitihana a Kipa Whatanui me nga pukapuka e pa ana ki aua putake, a e mahara ana te Komiti he take tika ano to te kai-pitihana a e mahara ana te Komiti me tuku atu aua putake ki te Kawana-page 15tanga kia ata whiriwhria e ratoa i runga i a ngakau awhina atu ki te kai-pitihana. "H. Wiremu, Tiamana.

"15 Tihema, 1897."