Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Wenerei, te 11 o Hepetema, 1895

Wenerei, te 11 o Hepetema, 1895.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka mutu te karakia.

Ka puniutia tuatahia tetahi Pire. Ka mutu tera ka panuitia tuaruatia tetahi atu Pire. Kua tae ki nga patai.

Manawakaitoi Poraka.

Ko Te Hooro (Mr. Hall).—Ka patai ahau ki te Minita ino nga Whenua, mehemea ka whakahaua e ia kia hokona e te Kawanatanga a Manawakaitoi Poraka, e tata ana ki Matamau, Haaki Pei? Te take i ui ai ahau i tenei patai he akiaki tonu no nga Pakeha o toku takiwa kia tere te whakatuwhera o etahi whenua hei whakanohonoho ki te tangata.

Ko Te Makenehi (Hon. Mr. J. McKenzie), te Minita mo nga Whenua.—Ka mea ko te take i roa ai te whakahaere o tenei mea ko te utu mo taua whenua kaore ano i rite. Kei te mohio nga mema honore, riro ai ma te Tumuaki Kai-ruri e whakariterite nga utu mo nga Poraka e hokona ana e te Kawanatanga i nga Maori, na, ina tau taua utu, kaore nga apiha e kaha ki te whakarahi ake i te utu. Na, mo tenei Poraka e patairia nei, kaore nga Maori i pai ki te utu i whakataua e te Tumuaki Kai-ruri. Koia tenei te take i roa ai te hoko o taua poraka. Otira ka tere tonu te tuku atu a te Kawanatanga i tetahi apiha ki taua takiwa ki te whakamatau ano i te hoko o taua Poraka.

Wi Kauika Me Etahi Atu.

Ko Ta Ropata Taute (Sir Robert Stout).—Ka patai ahau ki te Minita mo te taha Maori, mehemea kua peheatia e ia te whakahau a te Komiti mo nga Mea Maori, o tera huinga o te Paremete, mo te pitihana a Kauika me etahi atu? Ko taua pitihana i tae ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori o tera tau, a whakahaua ana e taua Komiti me utu he moni ki aua Maori. I whakaae a Timi Kara (Hon. Mr. Carroll) ki taua ripoata. Na, no tenei tau ka tae mai ano he pitihana ma aua Maori, he pera ano te ahua me to tera tau, a pera ano hoki te whakahau a te Komiti, ara, me whai-whakaaro te Kawanatanga ki nga kai-pitihana. He patai atu tenei naku mehemea ranei kua whakaritea e te Kawanatanga uga whakahau a nga Komiti e rua? Mehemea kaore ano, ina whai ano nga Maori i pouri ai, ina hoki ka tae mai a ratou pitihana ki te aroaro o te Whare, a ahakoa pai rawa te ripoata mo aua pitihana, ko te mutunga iho kore noa iho e tirohia aua ripoata e te Kawanatanga.

Ko Te Hetana (Hon. Mr. Seddon).—Kua ata whiriwhiria e te Kawanatanga te ripoata, a ko ta ratou i kite ai kaore kau he take e hoatu ai he moni page 40ma nga kai-pitihana. He tika kua pitihana ano a Kauika i tenei tau, a pera ano te ahua o to ripoata a te Kormti o tenei tau me te ripoata o tera tau. Koia tenei te ripoata o tera huinga o te Paremete,—

He nui te mate kei runga i nga kaipitihana, a e tono ana te Komiti kia whiriwhiria paitia e te Kawanatanga tenei pitihana, a me pooti he moni, kaua e tino nui, hei whakaputanga atu ki a ratou. He kupu ano hoki tenei na te Komiti, kahore he whakahe pehea ranei e ahei te wbakaeke atu ki runga ki a Te Kira, i tika tonu nei hoki tana whakahaerenga i tana mahi."

Koia tenei e whai ake nei te putake o taua mea: I hoko aua Maori i tetahi whenua ki te Kawanatanga—ka maha nga tau inaianei o taua hoko. I tukuna atu e te Kawanatanga he apiha hei utu atu i nga moni mo taua hoko ki nga Maori. Hoatu ana e te apiha he tiaki ki aua Maori—e rima mano pauna pea ia nei nga moni o roto i taua tiaki—a riro mai ana taua apiha he riheti tika mo aua moni. Muri iho i tenei ka hoatu e aua Maori aua moni ki tetahi tangata ko Wiremu te ingoa, a haria ana e Wiremu taua moni, hoatu ana e ia ki tana kaute i te peeke. E hara a Wiremu i taua wa i te apiha a te Kawanatanga. Na nga Maori ano i hoatu a ratou moni ki taua tangata.

Ko Ta Ropata Taute (Sir Robert Stout).—Ki taku mahara kei te whakataratara haere te mema honore i tenei korero.

Ko Te Hetana (Hon. Mr. Seddon).—I ki te mema honore ka nui te pouri o te iwi Maori mo ratou e pitihana nei i ia wa i ia wa, a kaore e tahuritia atu ana nga ripoata mo a ratou pitihana e te Kawanatanga. Ko taku i korero ake nei. he whakaatu naku ki te Whare i nga take i kore ai e tika kia whakaritea te tono, e mea nei, kia hoatu he ora mo nga kai-pitihana mo Kaitangiwhenua. Kaore rawa he take e tono ai enei Maori ki te Kawanatanga kia whakaorangia to ratou mate. Kaore rawa i te tika kia rukea noatanga e te Kawanatanga nga moni taake a te iwi katoa i kohi ai, i runga i te take kore, ma enei Maori.

Ture Kooti Whenua Maori.

Ko Te Hutana (Mr. Houston).—Ka patai ahua ki te Pirimia, mo ahea whakahaua ai e ia kia perehitia te Pire Whakatikatika i te Ture Kooti Whenua Maori a ka tuha ai ki nga mema? Ki toku whakaaro, tera e mama te whakahaere mo taua Pire, mehemea, ina oti te perehi, ka tukuna atu taua Pire ki te Komiti mo nga Mea Maori.

Ko Te Hetana (Hon. Mr. Seddon).—Kua whakahaua e ahau taua Pire kia perehitia i tenei ra, a hei apopo tae atu ai uga kape o taua Pire ki nga mema honore.