Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Wenerei, te 24 Hurae, 1895. — Pire Mo Nga Taone Maori

Wenerei, te 24 Hurae, 1895.
Pire Mo Nga Taone Maori.

Meiha Ropata Wahawaha.—E hiahia ana au ki te whaikupu atu mo te Pire e korerotia nei i te aroaro o te Kaunihera. Mehemea i atu whakahuatia mai e te Pakere te wahi e hiahiatia ana hei paanga mo nga tikanga o tenei Pire, katahi au ka marama. Otira ka tukuna te Pire nei ki te Komiti mo nga mea Maori, no reira e kore au e korero roa atu inaianei.

H. K. Taiaroa.—E hiahia ana hoki au ki te whaikupu atu mo runga mo tenei Pire. Kaore ano au kia, watea noa ki te whiriwhiri i nga tikanga o tenei Pire, no reira ka kore au e kaha ki te korero roa atu mo runga mo aua tikanga. Kahore i te hangai kino te ingoa o te Pire nei, e mea ana hoki kia whakat uria he taone ki nga takiwa Maori, engari e kore au e kaha ki te whakaae atu ki nga tikanga katoa o te Pire; engari e whakahe atu ana au ki etahi o nga tikanga o roto. Ki taku titiro iho e meatia ana kia tangohia atu te whenua i te tuatahi, a ka kiia he whenua na te Karauna. Kahore i te marama ki an te huarahi e taea tikatia ai te whakahaere taua tu tikanga. E whakatika atu ana hoki au i te kupu a Te Tiwiui mo runga, mo te rarangi 18, me te mana e waiho ana ki nga Maori kia ahei ano ratou ki te hoko atu auo i o ratou tekiona ki te Kawanatanga Mehemea ka tangohia atu te whenua e te Kawanatanga i te tuatahi ka hoatu ai ki nga Maori kare hoki he tikanga kia hokona atu ano hoki ki te Karauna, kia hokona atu ano hoki ki tetahi atu tangata mo te utu nui atu. Mehemea ka whakamana tenei Pire, me ata whakaaro marire, a ko nga tekiona e whakataua ana ki nga Maori me ata here kia kaua ai e taea te hoko. Ahakoa kaore ano au kia watea noa ki te ata whiriwhiri i nga tikanga o te Pire nei, kua kite iho au i wahanga 2 o te tekiona 15 e mea ana kia hoatu he mana hei whakahou atu ano i nga tau o nga riihi, mo nga tau rua tekau ma tahi, a ma te tangata hou e tango ana i te riihi e utu nga whakapainga ina whakawhitia te riihi. Tera ano pea e ahua tika taua tu tikanga mehemea kua whakaturia he whare ki runga ki te whenua, engari kaore ano au nei kai marama mehemea e tika ana kia pa atu aua tu tikanga ki nga tekiona a nga Maori, a ki taku mahara ko te mea tika e ka mutu nga tau o nga riihi me hoki atu ano te whenua ki te Karauna ki nga Maori ranei, ara ki te hunga nona, te whenua i taua wa. Mehemea na nga Maori te whenua ma ratou ano e whakaae kia utua nga whakapainga, kia ratou te whakaaro mo tena, engari ko taku e whakahe atu nei ko te whakaurunga atu o aua tikanga me te kore mohio mai o nga hunga no ratou te whenua, me ta ratou kore whakaae mai. Kua rongo ano au i te mamae mo runga mo etahi atu rahui Maori mo runga mo nga tikanga penei i whakamana atu e te Paremete, a he nui te mate i pa ki nga Maori, a e mate mai nei ratou. E hiahia ana au kia ata whakaaro mai te Kaunihera ki a maua ki nga Mema Maori e noho atu nei, kia aroha hoki ki te iwi Maori katoa, i a koutou e mahi ana i tenei Pire, me ata whiriwhiri marire kia kaua ai e puta mai he mate a muri ake nei. I rongo au ma tenei Kawanatanga e whakaoti enei tu raruraru katoa, e puta nui mai nei ko aua tu raruraru ano. I whakahua mai a Te Pakere i Tokaano ki ana ia koia tera tetahi o nga wahi e hiahiatia ana kia pangia e tenei Pire, a mehemea i whakahuatia mai nga wahi katoa e meatia ana kia pangia e te Pire page 6nei, katahi ka ahua marama te titiro iho. Ki taku titiro e pa ana nga tikanga o tenei Pire ki nga wahi katoa o te koroni, engari he tikanga marama ke ia mehemea i ata whakahuatia i roto nga wahi e hiahiatia ana kia pangia e nga tikanga o tenei Pire, kia kore ai e awangawanga te ngakau o te iwi Maori.