Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Nga Whenua Maori

Nga Whenua Maori.

Ko Wiremu Kere (Mr. W. Kelly).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, mehemea ranei e whakaaro ana te Kawanatanga ki te whakauru i etahi tikanga ki roto ki te Pire mo nga Whenua Maori e kiia nei tera e kokiritia mai e te Kawanatanga ki te aroaro o tenei Whare i tenei huinga o te Paremete; ara tera ranei e whakaurua etahi kupu ki roto ki taua Pire e whakahaua ai, e whai mana ai hoki, nga Kooti Whakawa Whenua Maori ki te whakatau tonu iho ki runga ki te whenua i te wahi hei taunga mo te paanga o ia tangata Maori i roto i ia poraka whenua, a ki te whakamutu i te tikanga e whakataua a hea nei nga paanga o nga Maori; a ki te taea, me whakahau kia whakawhiwhia a ia whanau ki te wahi o te poraka ia ratou ake, kia ahei ai ratou ki te noho i runga i te whenua, a kia utua ai nga reiti. Ko te mahi a te Kooti inaianei ehara i te whakanohonoho i nga Maori ki runga ki te whenua. Ki toku mahara, ana tahuri te Kawanatanga ki te mahi i te Pire mo nga Whenua Maori, me tino whakamana e ratou taku e whakaatu nei i ruto i taku patai. Kei roto i toku takiwa he maha nga Maori kua whakataua he whenua kia ratou, a inaianei kei te tautohetohe noaiho ratou kia ratou ano mo nga roherohenga o roto. Ka timata etahi o nga Maori ki te hanga taiapa, ka tikina atu e etahi ka turakina; a te mutunga iho tupu ana he whakawa me etahi atu raruraru. Ki toku whakaaro kua tae inaianei ki te taima e tahuri ai te Kawanatanga ki te mea i nga Maori kia tau te noho ki runga ki nga whenua. Ko te ahua o te mahi a te Kooti, a tae noa mai ki naianei, he whakatau nunui tonu i nga whenua, a na reira kaore a ia Maori i te mohio ko hea o te poraka hei taunga mona. Ko te Ture mo nga Whenua Maori i paahitia e te huinga o te Paremete o tera tau, e mea ana me utu reiti nga Maori; otira i raro i te ahua o te whakahaere o nga whakawa i nga whenua, kaore rawa nga Maori e ahei ki te utu reiti, i te mea kaore hoki i te mohiotia ko te hea ra te wahi i roto i te poraka kei ia tangata o ratou, e ahei ai te tono atu kia utu reiti ratou. E rongo ana ahau ka whakatakotoria e te Kawanatanga ki te aroara o tenei Whare, a tenei Paremete, tetahi Pire mo nga Whenua Maori, a ko taku e mea ana kia whakaurua he tikanga ki roto ki taua Pire, i runga i te aronga o taku patai, kia mama ai nga huarahi whakahaere i nga whenua Maori.

Ko Te Hetana (Hon. R. J. Seddon, Minita mo nga Mea Maori).—Kei te hiahia ahau kia tere te tae atu, ki nga ringaringa o nga mema honore, o te Pire mo te Kooti Whenua Maori, i roto i enei ra tata. Ki taku mohio, kua whakaurua ano he kupu rue etahi ritenga ki roto ki taua Pire e taea ai te whakarite o nga keehi pera te ahua me era e whakaaturia mai nei e te patai. He tika tonu, ko tetahi o nga mate nui kei runga kei nga whenua Maori ko te kore kaore e ahei ana nga Maori ki te whakawhitiwhiti i o ratou whenua. He hea o ratou kei roto i nga whenua i nga takiwa katoa, engari kaore he whenua hei haerenga atu ma ratou ki runga noho ai. Ka whakahaerea e te Kawanatanga tetahi tikanga i roto i te Pire hou e meatia nei kia hanga, e ora ai nga mate penei te ahua me enei kua korerotia ake nei.