Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Mane, te 15 o Oketopa, 1894

Mane, te 15 o Oketopa, 1894.

Meiha Paraone.

Ko Te Toihi (Mr. Joyce).—Ka haria atu e ahau te ripoata a te Komiti mo nga Pitihana a te Katoa, mo runga mo te pitihana a Meiha Paraone, ko te ahua o tenei ripoata e penei ana, ki te whakaaro a te Komiti kanui te he o te whakahaere a te kai-pitihana mo te keehi a Meringa, otira he pai pea mehemea i tonoa atu e te Kawanatanga ma te kaipitihana ano e whakamutu tana mahi kai-whakamaori me tana mahi Kai-whakawa Tei Pi, i runga i te mea kua koroheke rawa ia a kua ngehe ona whakaaro ki te whakahaere i nga mahi pera; ko tetahi ki te whakaaro a te Komiti he iti iho te he o te kai-pitihana i te he o nga tangata i uru mai hei hoa mona i roto i taua mahi. Ka motini ahau kia whakatakotoria te ripoata ki runga ki te teepu o te Whare.

Ka mutu ta tera, ka tu ake ko etahi mema ka whakahe, ka mea me whakahoki te ripoata ki te Komiti, ko etahi i tu ake i mea kaore e tika kia whakahokia. Ko te Pirimia ko Ta Ropata Taute ko Kapene Rahera etahi o nga mema i tu ki te korero mo tenei putake. Ka mutu.

Ko Hone Heke.—Ki taku titiro e tika ana te korero a te mema honore mo Haki Pei. Ki toku whakaaro, ki te takoto he whakapae mo tetahi tangata, ahakoa he Maori he Pakeha ranei, he mea tika rawa kia whakapuaretia ki taua tangata nga huarahi katoa e taea ai tana keehi te whakawa e nga Kooti tino whai-mana o te koroni. E ki ana, a e tohe ana, etahi mema honore me whakaae a Meiha Paraone kia kawe atu i tana keehi ki to aroaro o te Tumuaki Kai-whakawa o te Kooti Whenua Maori, a ki toku whakaaro he mea tika rawa kia whakatuwheratia atu taua huarahi ki taua tangata. Ki te taea e taua tangata te whakaatuatu he he taua whakapae, ara, he tangata ia i mahi tika, kaati kua tuwhera he huarahi mona e ahei ai ki te pera; a waihoki, ki te kore e taea e taua tangata te karo o taua, whakapae, ma te Kooti tena e ripoata mai. Ko toku hiahia me whakahoki e te Whare tenei ripoata ki te Komiti.

Ko Wi Pere.—Ki taku mahara me tuku atu tenei keehi ma te Kooti e uiui, a ki te kitea e te Kooti he tika nga, korero i korerotia nei ki te aroaro o te Komiti, kaati e tika ana kia tau te whiu ki runga ki a Meiha Paraone. Na engari mehemea ka kitea he tito noaiho aua whakapae mo Meiha Paraone, kaati e tika ana tona mate kia whakaarohia. Kua rongo atu ahau ki tetahi mema honore e korero ana kua tangohia a Meiha Paraone nga moni a etahi Maori. Mehemea i kitea e te Komiti he tika taua korero, he aha te take e tukua atu ai tenei mea ki tetahi atu Komiti; engari katahi ka tika kia whiua te kaipitihana.

Ka mutu a Wi Pere ka pooti te Whare a riro ana i ta te taha ki te Kawanatanga, ara, kia kaua e whakahokia te ripoata ki te Komiti.

Tongariro Paaka Mo Te Iwi Katoa.

No tenei ra ka motinitia e te Minita mo nga Whenua, ara, e Te Makenehi, kia panuitia tuatorutia te Pire mo te Paaka o Tongariro.

Ko Takuta Numana (Dr. Newman). —He kupu torutoru taku ki te Minita mo nga Whenua. He whakamoemiti atu naku ki a ia mo tana mahinga i tenei Pire, a mo tona kaha ki te whakahaere kia paahitia rawatia. He hiahia tuturu tenei noku i nga tau kua pahemo ake nei, kia whakatapua a Tongariro a Ruapehu me Ngauruhoe hei paaka mo te iwi katoa, pera me nga paaka nunui o Marikena. Ki toku whakaaro ka tino koa nga whakatupuranga tangata o nga tau e takoto ake nei mo te paahitauga e tatou o tenei Pire. Ko taku hiahia kia tapu rawa taua wahi ake tonu atu hei paaka mo te koroni.

Ko Te Makenehi (Hon. J. McKenzie). —E hiahia ana hoki ahau ki te whakapuaki i etahi kupu torutoru nei. Ko te toru tenei o aku whakamatautaurangaki te Whare nei kia paahitia tenei Pire, a kanui toku koa inaianei i te mea kua kite iho ahau kua whakaaetia page 53he paaka mo te iwi katoa. Engari ki toku whakaaro kaore ahau e mahi tika ki toku hoa rangatira Maori ki a Te Heuheu Tukino, ki te kore ahau e ata whakaatuatu ki te Whare i te kaha, o taua rangatira Maori ki te tautoko i au, a ki ki te whakangawari haere i etahi o nga Maori i whakaae ai ratou ki tenei Pire kia whakamana hei Ture. Kei te mohio nga mema honore he mahi uaua te paahi o tenei mea o te Pire e tenei Whare ki te tu mai nga. Maori ki te whakahe i taua mea. I nga Paremete e rua kua taha ake nei he whakahe tonu te mahi a nga Maori i tenei Pire, na reira i roa ai te oti. Engari no tenei tau i tae tinana mai ki Poneke nei tetahi rangatira Maori, ara, te tama, a Te Heuheu Tukino, kua mate nei, nana, nei i tuku taua wahi a Tongariro hei paaka; i haere mai taua rangatira hei hoa moku ki te whakahaere i tenei Pire, a, nana i ngawari ai nga Maori e whakahe ana ki tenei Pire. Na reira ki toku whakaaro, kaore ahau e mahi i te mahi tika ki te kore ahau e whakaatuatu i te nui o te mahi a tenei rangatira Maori i paahitia ai tenei Pire.

Ka mutu ta te Minita mo nga Whenua, heoi paahitia ana te Pire e te Whare.