Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Horowhenua Poraka

Horowhenua Poraka.

He korero enei, he mea whakapoto, i puta i runga, i te tono a te Hupirimi Kooti kia whakaaturia ki a ia etahi pukapuka o te Whare he pa ana ki taua whenua.

Ko Te Hetana (Hon. Mr. Seddon). He mea tenei e hiahia ana ahau kia whiriwhiria e te Whare. Kua puta he hamene ma te Hupurimi Kooti ki te Karaka o te Whare kia tae tinana atu ia ki tona aroaro, me te hari atu ano i tetahi pitihana me etahi atu pukapuka, kua tae mai ki tenei Whare kia kite ai te Hupirimi Kooti i aua mea. Na ka Whakamarama haere taua minita i nga tikanga e kore ai e tika kia whakaaetia ta te Hupirimi Kooti. A te mutunga o ana korero motini ana ia kia kaua e whakaaetia taua tono.

Ko Te Pika (Mr. Speaker).—Me panui atu e au nga Ture o te Whare e pa ana ki nga tono penei te ahua, ara, kei Nama 253. Na panuitia ana e ia ki te Whare.

Ko Te Pere (Mr. Bell).—He roa ana korero. He whakaae tana kia tukuna atu aua pukapuka ki te Hupirimi Kooti.

Ko Ta Ropata Taute (Sir Robert Stout).—Ki tana kaore e pai ma te Whare e whiriwhiri tenei putake, engari me whakatu he Komiti mana e uiui tenei mea. Tenei ano te roanga atu o ana korero.

Ko Te Kinihi (Mr. Guinness). He whakahe tana i ta te mema honore mo Poneke, ara, i ta Te Taute.

Ko Hone Heke.—Ki taku mahara, i runga i ta nga Ture o te Whare i whakaatu mai ai, ka ahei te Whare ki te whakaae ki te whakakore ranei i te tono kua tae mai nei mo nga pukapuka nei. He mea tika ki au kia whakaaetia taua tono, i te mea hoki ka maha nga tau e tae mai ana nga pitihana mo tenei whenua ki te Whare, a i tenei tau e rua e toru ranei nga pitihana kua tae mai kai a tatou mo taua whenua ano. I te page 38takotoranga, i tenei tuunga o te Paremete, o te pitihana ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori, i whakanukuhia tau pitihana, i te mea kua uru taua putake ki roto ki te Hupirimi Kooti. Inaianei kei te noho mate te iwi o Muaupoko, a kei te tatari kia whakahaerea taua pitihana. Ki taku me tino whiriwhiri e te Whare tenei tono mo nga pukapuka nei, a me whakaae atu ki taku. Kaore kau he ritenga ki taku nei, ana whakaaetia atu ta Te Taute kaore ranei. Engari ka kaha taku tono ki te Whare kia whakaaetia taua tono mo nga pukapuka nei, kia tere ai te tau o taua putake whenua i tenei tau; kia puta ai he oranga ngakau ki te Whare me te iwi hoki e whakahuatia nei i roto i te pitihana.

Ko Te Hetana (Hon. Mr. Seddon).— I whakaatu ia mo tetahi tono penei ano te ahua, i whakakorea e te Kawanatanga o mua atu o to ratou etu nei, me titiro ki nga Korero Paremete o Hune me Hurae, 1889, wharangi 491. Kei reira te whakahe a Te Miterehana mo tetahi motini penei ano te ahua me tenei. He roa nga korero a Te Hetana.

Ko Wi Pere.—Kua tae tenei putake, a Horowhenua Poraka, ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori, a kua tono atu ia ki taua komiti kia whakataua tenei mea, kiia mai ana e te komiti kua tae tenei putake ki te aroaro o te Hupirimi Kooti, a kaore e pai kia whakataua e te Komiti kei he i taua whakatau te whakahaere a te Hupirimi Kooti. Na whakataua ana e te Komiti me whakanuku taua pitihana kia oti ra ano te mahi a te Hupirimi Kooti mo Horowhenua. Ki toku nei whakaaro ehara tenei putake i te mea taumaha rawa, e takoto noa iho ana tona whakatau. No te iwi katoa te whenua, a i whakaurua nga tangata tokorua ki roto ki te tiwhikete mo te whenua hei kaitiaki mo te iwi. Ka maha nga tau e pitihana ana nga Maori mo taua mea, a ko te Kawanatanga ki te whakaroa haere, ara, kaore e tahuri iho ana ki te whakaoti i taua raruraru. Ki taku, i runga i te aronga o tenei mea, me whakaae atu e te Whare te tono nei, a me hoatu nga pukapuka ki te Hupirimi Kooti. Kaua te Whare e whakahoa ki tetahi taha ki tetahi taha. He maha nga mema kua korero atu ki nga tangata e whakahaere keehi nei ma raua i roto i te Hupirimi Kooti, kia unuhia ta raua keehi, engari kaore e whakaae; na reira ki te pa he mate mo raua i te Hupirimi Kooti, no raua ano tera he. Kua ki atu ano hoki te Komiti mo nga Mea Maori, kia unuhia mai aua keehi ki waho o te Hupirimi Kooti, a kia tukuna ma te whare e whakatau, a kaore e whakaae ana. Kaati me waiho atu taua mea kia whakawakia. Ko te iwi nona te whenua taku e aroha ana: kaore oku tino whakaaro mo nga tangata tokorua na raua te keehi.

Ka mutu a Wi Pere, ka pooti te whare, a e 44 nga mema i pooti kia kaua e hoatu nga pukapuka ki te Hupirimi Kooti, a 12 nga mema i pooti kia hoatu. Heoi kore ana i hinga te motini a te Pirimia.