Nga Maori O Te Parawhe Me Rakiura.

Tame Parata.—Patai ana ki te Minita e tiaki ana i nga Mea Maori mehemea kua whakaotia he tikanga mo te tuku takuta, rongoa hoki ki nga Maori o Te Parawhe me Rakiura?

Timi Kara.—Kua oti te whakarite e te Kawanatanga tetahi takuta hei page 21tuku rongoa hei tiaki hoki i nga Maori rawa kore kei aua. wahi ra.

Waiohau Poraka.

Te Kere.—Patai ana ki te Kawanatanga mehemea kua ruritia kua mahia te rohe i whakaaetia kia haere i runga i te whenua o Paipa i Waiohau?

Ko Mekenehi ae erangi na te ahua kino o enei marama i roa ai, meake whakamahia taua mea.

Pire Whakahaere Rahui Maori.

Timi Kara. — Motini ana kia panuitia tuaruatia taua Pire me tana ki atu ko te mea pai kaua e korerotia roa tia ona ritenga inaianei erangi me tuku tata tonu ki te Komiti Maori kia ahei te mahi ia rarangi, ia rarangi. E tono ana ia ki ona hoa mema Maori kia whakaae mai ratou ki tenei ritenga.

Taipua.—E pai ana ahua ki ta te Minita i tohutohu mai.

Panui tuarua ana taua Pire.

Pire Whakanohonoho Rahui O Te Tai Hauauru.

Timi Kara.— E motini ana kia panuitia tuaruatia tenei Pire. E rite aua tona ahua ki te mea i paahitia i tenei tau kua hori nei, a me pare ano ki te Komiti Maori.

Te Roretana.—Kahore e tino pai tenei tu whakahaere, ko te mea tika me ata whakaatu mai nga take i homai ai tenei Pire hou inahoki e tino rere ke ana etahi kupu mo nga whakapainga, hei mate ranei tenei mo nga Maori, pehea ranei. Ko te mea pai me ata tohutohu mai nga ritenga katoa kia mohio ai nga mema.

Ta Rapata Taute. — Tera etahi rarangi he kei roto, e toru e wha ranei, e kore e pai kia hoatu tenei mana nui ki te Kai Tiaki, otira e pai ana ahau kia parea ki te Komiti Maori.

Te Hetana.—Ko enei menemana, he whakatikatika kau, he mea tohutohu mai na te Kai Tiaki a kua whakaaetia e nga Maori, kaore he mea rereke i roto.

Tame Parata.—Kaore kia oti te perehi tenei Pire, kua oti noa atu te whakamaori, erangi kaore ano kia hoki mai a te Whare Perehi.

Taipua. — Kahore ano matou kia kite noa i tenei Pire. Kaua te Kawanatanga e akiaki kia korerotia inaianei me ata waiho.

Te Roretana. — Ki te tae tenei Pire ki te Komiti Maori kia tupato te titiro a nga mema Maori ki te Kai Tiaki. Kua makona rawa tatou ki tenei mahi whakatikatika i nga ture mo aua rahui. Kei te whakapau haere i nga mana a nga Maori i runga i a ratou whenua. I te wa e tu ana toku Kawanatanga, e ata tukua ana he pukapuka whakamarama i nga ritenga o nga pire kia mohio ai nga mema i nga whakarereke tanga. Kua kore tenei Kawanatanga e pena.

Te Hetana.—Ka tae atu ano te Kai Tiaki ki te whakamarama i tenei Pire ki te Komiti. Me ki atu ahau ki te Whare, nui atu te pai o te whakahaere o te Kai Taiki me te koa hoki o nga Maori.

Timi Kara.—Kaore he hiahia oku kia kore nga nga mema e tino mohio ki nga ritenga o te Pire nei, na reira i meatia kia parea ki te Komiti Maori na te nui o te mahi kei te Tari Perehi i roa ai te perehitanga.

Kapa.—E pai ana kia hikitia tenei take korero kia matua kite nga mema Maori i te whakamaoritanga.

He nui nga mema i korero mo tenei putake, a hikitia mo tetahi atu wa.

Tongariro Whenua Ahuareka.

I runga i te motini kia tukua tenei Pire ki roto ki te Komiti ka mea a.

Taipua.—Kia pataia ki te Minita nana mehemea e pa ana ki te whenua Karauna anake. Ki taku titiro iho me te mea e pa tahi ana ki nga whenua Maori kaore ano kia oti te whakatau e te Kooti. Kua tae mai ki au te pukapuka o Tureiti Te Heuheu kia puritia te Pire kia tae mai ia ki Werengitana. Na reira e mea ana ahau kia hikitia mo te Turei kia whai takiwa taua tamaiti rangatira ki te korero whakariterite ki te Kawanatanga.

Ko W. Kere. — Ki taku titiro he whenua Maori ano kei roto inahoki e kii ana e 62,000 eka te whenua ka whakahaerea nei.

Te Roretana. — Kua rere ke te ahua o tenei Pire inaianei, he tikanga page 22hou te whakamana i te Kawana ki te panui i tetahi whenua a nga Maori me te kii he whenua Karauna. I roto i tenei Pire, kua whai mana te Kawana ki te panui te whenua ahakoa kaore ano kia tukua e nga Maori whai paanga ki te Karauna a ma te Kooti e whakatau te utu mo te whenua. He mahi tauhou rawa tenei.

Ko Kapa.—I te panuitanga tuarua i parea e nga mema Maori ki te Komiti Maori, a i ki hoki te Minita i reira he whenua Karauna anake, a parea ketia ana ki te Komiti Whenua Karauna, na kua rere ke te ahua inaianei, kua uru mai he whenua Maori kei roto me nga kainga pea e toru. I homai rangatira e Te Heuheu tetahi wahi nui ki te Karauna na kei te haoa mai tetahi whenua nui atu inaianei. E he ana tenei; kia tupato te Kawanatanga kei pangia nga Maori e tetahi mate. Me hiki tenei take kia kite a Tureiti i te Kawanatanga.

Ta Ropata Taute. — Me hiki tenei korero. I kite ahau ia Te Heuheu Tukino i mua a i ki mai ia, e pai ana ia ki te tuku mai i tetahi wahi o Tongariro ki te Kuini. Kaore e pai kia tangohia he Kainga Maori, ko te mea pai me waiho kia tae mai a Tureiti i Wairarapa.

Te Hetana.—E kore te Kawanatanga e tu maro mo tenei mea, me tuku ki roto ki te Komiti, muri iho me hiki mo tetahi wa.

Te Ritihana. — Kei te mohio ahau ki tenei whenua, e pa ana tenei ki tetahi whenua nui a te Maori, a kua uru mai pea etahi Kainga Maori. He nui te ngakau rangatira o nga Maori ki te homai i tetahi whenua nui kia Te Kuini.

Te Pika.—I runga i te Ture o te Whare e tika ana kia matua whakamaori i nga mea e pa ana kia ratou whakamaori. Mehemea kaore ano i kite nga mema Maori i enei menemana hou o te Pire ka tika me hiki.

Ko Mekenehi —He nui te pohehe i roto i te whakaaro o nga mema mo tenei mea. E 39,000 eka, kaore he paanga tahi a nga Maori. Pai noa atu kia kapea te toenga whenua a nga Maori ki waho o te Piri inahoki e hara i te whenua pai e ora ai te hipi, te aha ranei. E ahua tupato ana kei pupuri etahi Maori, a ka hoko ki etahi atu Pakeha a ka tupu ake te raruraru ikona. Mehemea he tikanga pai kia mahia he whenua ahuareka ki taua wahi, me paahi te Pire. Ko te mahi a nga Maori he whakaroa. Titiro hoki ki te mahi whakaroa i te taone o Rotorua. Na nga moni o te Kawanatanga i kii ai he whenua a Rotorua, otiia kua waiho taua whakapainga inaianei hei take tono utu kia nui noa atu. Ka utua tikatia nga Maori mo a ratou whenua, a e kore e pa he mate kia ratou. Mehemea ka tukua te Pire ki roto ki te Komiti o te Whare ka hikitia e ia kia tae mai a Tureiti.

Hikitia ana taua Pire.