Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Taite, te 3 o Hepetema, 1891. — Pire Tiaki Mo Te Awa O Whangan Ui

Taite, te 3 o Hepetema, 1891.
Pire Tiaki Mo Te Awa O Whangan Ui.

Te Hatihana, homai ana tetahi Pire hei whakatu i etahi tangata Pakeha hei Poari hei tiaki i te awa o Whanganui timata i te Piriti o te Reriwe i te taone haere tonu kia kotahi maero te whanui, i tetahi taha, i tetahi taha o taua awa, taea noa tia te matapuna nuku atu kia kotahi maero i ko atu. Na ko nga whenua katoa kua paahitia e te Kooti i roto o enei rohe, me waiho ki page 37raro ki te mana o tenei Poari. Ma taua ropu e tango e keri nga tumu me nga taheke me nga mea katoa e arai nei i nga tima, me te tiaki i nga wahi ata ahua me te whakahaere i nga waapu, i nga tauranga, i nga whakawhitianga me nga hoenga, kawenga pahihi taonga aha ranei i roto o taua awa. A ma te Karauna e hoatu kia kotahi tekau mano eka o te poraka o Waimarino hei tuku riihi hei oranga mo taua Poari.

Te Timi Kara.—Kaore ana whakahe ki te panui tuarua o te Pire i te mea e kitea ana e ia i raro i te rarangi 10, e kore e whai mana te Poari ki nga whenua a nga tangata rawaho me nga whenua Maori kahore ano kia paahitia e te Kooti, erangi ki te paahitia e te Kooti a ka riro ia te Kuini ka ahei te Kawana ia wa ia wa ki te panui ki te whakaatu kua tau te mana o taua Poari ki runga ki aua whenua. Otiia ahakoa era kupu tera pea e ahua tupato nga Maori kei pa he raruraru ki a ratou mana ki te hi ika ki te aha ranei na reira ka whakaurua e ia enei kupu ara:—e kore nga ritenga o tenei Ture e pa atu e whakararuraru e tuku ranei i nga mana me nga tika i whakapumautia ki nga Maori i raro i te Tiriti o Waitangi i runga i nga whenua Maori kua whakawakia e te Kooti kaore ranei kia whakawakia. Mehemea ka uru enei kupu, kua kore tana whakahe ki te Pire.

Taipua. — Ka whai korero ahau inaianei ite mea he tikanga tenei e pa ana ki te iwi Maori. Ahakoa e meingatia ana kia pa tenei ture ki whenua Karauna ki nga whenua Pakeha anake, tera ano e raruraru. I te tau 1886-1887 ranei i tuku pitihana mai ki te whare nga Maori o taua takiwa. He whakahe na nga Maori ki etahi mahi a nga Pakeha e mahi ana i roto i taua awa i te mea na aua mahi i pa ai he mate ki nga mahinga ika, tuna, piharau, a nga Maori. Ko enei mahinga ika hoki he wahi e tiakina nuitia e nga Maori, he mea tuku iho hoki na o ratou tupuna kia ratou, a e titiro puhaehae ana nga Maori ki nga tangata e raweke ana i enei taonga nui a ratou. E koa ana ahau i te mea kua whakauru tikanga e tetahi honore mema hei tiaki i nga mana a nga Maori. Tetahi he e puta mai, mehemea ka keria rawatia nga taheke, tera e pakaru kino te wai o te awa a mimiti atu. E kore ia e whakatete ki tenei Pire mehemea ka whakaurua he tikanga ki roto hei tino Tiaki i nga Take Maori; erangi kua ora tona ngakau i te menemana a tona hoa honore, ara a te mema Maori ma Te Tai Rawhiti.

J. W. Tamihana e whakahe ana ki te nui rawa o te takiwa me te whenua e tukua ana ki raro i tenei Poari, inahoki e tae ana ki te rua rau mano eka. Tera e raruraru, tera e taimaha enei whenua i raro i taua Poari.

Te Pakarana he tikanga wehi rawa tenei, te tango i nga whenua katoa i tetahi taha, i tetahi taha, ara kia rua maere te rau nunui tae atu ki te kotahi maero o ko atu o te kopounga. Ka riro mai a Ruapehu maunga ki roto ki tenei takiwa. He mahi moni ma te Poari pea te take i hanga ai tenei Pire.

Paahitia ana te Pire i te mea kua whakaurua ki roto te menemana a Timi Kara.