Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1891-1895

Turei, te 14 o Hurae, 1891

Turei, te 14 o Hurae, 1891.

Rahui Kura MAORI HOKANUI.

Tame Parata.—Patai ana ki te Minita Maori mehemea ka whakaatu mai e ia te ingoa o te kai riihi o te Rahui i Hokanui, te moni ote riihi, te ingoa o te kairiihi i mua me te moni i utua e ia. I wehea tetahi moni e £2,000 kia hokona tenei whenua hei oranga mo nga kura a inaianei kahore e mohio nga Maori i pewhea te whakapaunga o tenei moni, kaore hoki he whakaatu i tukua atu kia ratou.

Te Karimana.—Ko taua rahui kei te ringa ringa o te Kai Tiaki o Tekatoa e whakahaerea. I parea tenei patai ki taua Tari a nei te utu mai. Ko te kai Riihi inaianei ko te Rona Makataira Kamupene. Ko Hemi Kahikote te kai riihi tawhito, a pekeraputia ana taua tangata a moketetia ana taua riihi, na te nui rawa o te utu o te riihi i raru ai taua tangata. A ko te moni reti e utua ana inaianei e kiia ana e rite tonu ana ki te reti o nga whenua Karauna kei taua takiwa.

Nga Maori Kore Whenua O Waikato.

Taipua.—Patai ana ki te Minita Maori mehemea kua tae mai te ripoata a Te Wirikihana mo nga Maori whenua kore o Waikato: a mehemea kua tae mai taua ripoata tera ranei e tere tonu te Kawanatanga ki te wehewehe i nga wahi e rite ana mo aua tangata ite mea kua whakaaetia noatia atu kia hoatu he whenua ma aua tangata? I whakaae te Kawanatanga kua mutu ake nei a parea ma Te Wirikihana e tuku he ripoata. He takiwa tika rawa tenei kia whakahaerea taua take, a mehemea ka waiho kia roa heoi kua kore he whenua, ka rite enei tangata ki era Maori o Te Waipounamu e haere kau ana mai ki tenei Whare rapu ai i te ora a heaha te aha. Ko reira puta ai te kupu a te Kawanatanga kaore kau he whenua kei te toe.

page 19

Te Karimana.—Kua tae mai te ripoata a Te Wirikihana inaia ake nei e whakaatu mai ana mo nga Maori e kiia ana kaore a ratou whenua. Kei te moniotia hoki na te Paraihe i te wa koia te Minita Maori i te tau 1880 ka paahitia he tare i huaina ko te Ture Whenua Raupatu Waikato, hei whakarite whenua mo nga tangata kaore kau o ratou nohoanga. I meatia kia whai mana taua ture mo nga tau e rua, muriiho ka whakahoutia mo etahi tau e rua otiia i roto i enei tau e wha kahore tetahi Maori i tuku tono mai kia hoatu he whenua kia aia a mana kore ana taua Ture. Na reira ki tana mohio kaore e pai kia haere ki te whai haere i nga Maori, me mutu. Otiia me korero atu ia, meake ka homai e te Kawanatanga tetahi pire hei hanga taone mo nga Maori whenua kore. A mehemea he pono te ki kahore he whenua a enei Maori o Waikato, me tono mai ki aia kia tukua atu he whenua kia ratou i raro i tenei pire ka mahia nei.

Nga Hawhekaihe O Te Waipounamu.

I runga i te motini a Tame Parata ka whakaaetia kia whakatakototia ki te tepu o te Whare tetahi ritana hei whakaatu i nga ingoa o nga hawhe kaihe o Te Waipounamu kua oti te whakarite he whenua ma ratou me nga ingoa hoki o te hunga kei te noho whenua kore.