Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Pire Whenua Manuwhiri I Akarana Me Onehunga

Pire Whenua Manuwhiri I Akarana Me Onehunga.

Te Miterehana.—Ka motini kia korerotia tuarua tia tenei Pire.

Taiwhanga.—E mea ana ahau he take nui to tenei Pire. A ko te mea tika ma te Minita Maori he hanga i tetahi ture hei tiaki i nga whenua Manuwhiri Maori i nga taone katoa o Niu Tireni hei painga mo nga Maori, ko ta nga Maori hoki i hiahia ai kia whai ratou hei nohoanga mo ratou ina haere mai ratou ki nga taone ki te hoko E mea ana tenei Pire kia tukuna nga moni e puta mai ana i runga i aua whenua ki roto i nga ringa o te Minita Maori kia rukea e ia ki tena huarahi i pai ai ia. Kei te pakarukaru te whare Manuwhiri Maori i Akarana, a ko te mea tika me tuku aua moni hei waihanga i taua whare. Ki taku whakaaro ko te matamata rahirahi tenei o te weti hei muru i aua whenua i nga Maori. Ka wha ka rima pea nga tau i muri iho i taku rongonga i te mea a te mema mo Panera kia riro tenei whenua hei painga mo te Paro o Panera. E tango ana tenei Pire i nga moni o aua whenua i nga Maori a i muri iho pea ka tangohia ko te whenua, ki taku whakaaro ma te Komiti mo nga mea Maori e whiriwhiri tenei Pire a ka motini ahau kia peratia.

Timi Kara. —Ki taku mohio he Pire tenei hei mea kia riro mai nga moni o aua whenua e utua nei inaianei ki te Kaitiaki o te Katoa kia mahia aua moni. Mehemea he pera e pai ana ahau ki tenei Pire. Ki taku whakaaro kahore e tika kia waiho ma te Kaitiaki o te Katoa e whakahaere enei moni, a he mea tika kia tukua etahi moni hei hanga i nga wahi pakaru o nga whare me etahi atu mea mo aua whare. Kotahi nei ia te kupu mehemea ma nga Maori o Akarana anake aua moni mehemea ranei ma nga Maori katoa. He take tenei hei whiriwhiri ma te Kawanatanga. Mehemea hoki e utua ana enei moni ki te Minita Maori tera pea e whakapaua mo nga Maori katoa o Niu Tireni. Na heoi nei te mea; mehemea e tika ana kia peratia, me whakahaere ranei i runga i nga tikanga i karaatitia ai taua whenua i te uatahi, a ka waiho hei painga anake mo nga Maori o te takiwa o Akarana.

Taipua.—Ki taku whakaaro me tiaki paitia nga rahui i wehea e nga Kawanatanga o mua mo nga Maori, heoi nei hoki te wahi okiokinga o nga Maori e haere ana ki te Taone o Akarana. Mehemea i tukua mai tenei Pire hei hanga i nga wahi pakaru o nga whare kia pai ai te noho o nga Maori i roto, katahi ahau ka tautoko i tenei Pire. Ko tetahi tenei o nga rahui tuatahi i wehea hei painga mo nga Maori. Ki taku whakaaro e takahia ana e te Kawanatanga nga tiaki i whakataua ki runga i tenei koroni. Kua tukuna ano hoki e tenei Kawanatanga kia hokona e nga Maori etahi rahui iti i puritia e ratou i roto i etahi atu taone o Niu Tireni. He nui te awangawanga o toku ngakau mo runga i tenei. I uru tahi tenei koroni me te Kawanatanga o Ingarangi ki tetahi Kawenata kia whaka paua nga moni e £7,000 i te tau hei painga mo nga Maori ara, hei hoko rongoa, hei ako i nga tamariki hei tuku penihana hoki ki nga koroheke me nga Maori turingonge. Ki taku mohio mea ake nei ano whakakorea ai aua moni. Ko taku tino hiahia tenei kia kaua e takahia e te Kawanatanga nga tikanga i whakatakotoria paitia i nga wa o mua. E tino mohio ana ahau kei te tangohia etahi o aua moni e £7,000 e te Kawanatanga kei te tukuna atu mo etahi page 41atu mea pokake i nga huarahi i whakaritea ai aua moni. E pouri ana hoki ahau no te mea kihai i tukuna mai nga pukapuka ki te Paremete hei whakaatu i nga huarahi i whakapaua ai aua moni. He maha nga pukapuka tikanga iti mo nga whakapaunga moni a tukuna mai ana ki te Paremete a he moni nui tenei, he aha ra kaore e whakaatu mai i nga mahi e pau ai. Ki taku whakaaro he mea tika kia tukua tenei Pire ki te Komiti mo nga Mea Maori kia whiriwhiria e ratou.

Tame Parata.—E mea ana ahau mehemea i rahuitia tenei whenua me ona whare hei painga mo nga Maori katoa e haere ana ki Akarana me mau tonu ki taua whakaritenga. Mehemea ranei he mea whakarite mo nga Maori anake o te takiwa o Akarana me mau tonu ki a ratou. A ko nga moni reti e puta mai ana i aua whenua me tuku hei hanga i nga pakaru o aua whare, ma konei hoki e tau ai tetahi painga ki nga Maori. Ki taku mohio ehara i te men tika kia tukuna nga reti o aua whenua ki te Kaitiaki o te Katoa. E whakaaro ana ahau me tango aua moni me utu ki roto i tetahi kaute motuhake. Kei te mohio ano te whare ki te imi o nga raruraru e tupu ake ana i runga i nga whakahaere a te Kaitiaki o te Katoa. Ko taku i pai ai me tango mai nga moni tiaki katoa a nga Maori i te Kaitiaki o te Katoa me utu ki roto i tetahi kaute motuhake. E tautoko ana ahau kia tukuna tenei Pire ki te Komiti mo nga Mea Maori kia ahei ai taua Komiti te whakatakoto i tetahi tikanga i runga i ta ratou i whakaaro ai he tika hei whakahaere i aua tiaki.

Heoi paahitia ana te korerotanga tuarua o te Pire a tukuna ana ki te Komiti mo nga Mea Maori.