Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Paraire, te 30 o Akuhata, 1889. — Ruri Whenua Maori

page 8

Paraire, te 30 o Akuhata, 1889.
Ruri Whenua Maori.

Meiha Ropata Wahawaha, i patai, Mehemea ka whaiwhakaaro te Kawanatanga mo runga mo nga mahi a nga tangata kaore nei o ratou take ki te whenua e whakahaere ana i nga ruri pokanoa tahae mo nga whenua papatipu a etahi atu tangata hapu ranei? Ko te take i patai atu ai au i tenei patai he mate nui no nga Maori i aua tu riri i o ratou whenua. Ko etahi tangata kaore nei o ratou take ki te whenua e pokanoa ana ki te tono ruri mo runga mo nga whenua, kaore nei e hiahiatia ana e nga tangata whaitake kia ruritia; a ka kite te hunga waitake kei te ruritia to ratou whenua ka tahuri ki te whakararuraru i te ruri. Na ka whakatika atu ko te Kawanatanga ka whakawehi atu i nga Maori ka mea atu kaua e whakararuraru i te ruri kei whiua koutou ki te whare-herehere. Na ka wehi te hunga moua te whenua i enei kupu a te Kawanatanga. I te whakawakanga o aua whenua i te Kooti Whenua Maori ka kitea ko te hunga i whakahe ra i te ruri te hunga whaitake ki te whenua, a ko te hunga nana ra i tohe kia ruritia kaore rawa o a ratou paanga ki te whenua. Ka tahuri ano hoki te Kawanatanga ki te hanga tikauga e mate ai te hunga mona te whenua, a ko nga utu mo aua mahi ka whakataua ki runga ki taua whenua. Ki taku titiro e hara tenei i te mahi tika, notemea hoki kaore he hara o te hunga mona te whenua, a ka waiho ano mo ratou te mate i puta mai nei i te mahi a te hunga i pakanoa mai nei ki te whakararuraru i to ratou whenua. Kia matou nei ki te tahae tetahi tangata mana ano e utu tana whanako, a ko tetahi tikanga a matou ki te kore e utua e ia ka patua ia hei utu. Kaore a matou nei tikanga penei me tau te mate ki te tangata kaore nei ona hara. Ko tenei tikanga e koretia nei e au rereke atu ana i nga tikanga e mohiotia ana e matou. Na koutou ano hoki tenei tikanga me ka purei piriota te tangata a ka he tana mana e utu, me te mu e pera ana hoki te tikanga. He mate nui rawa tenei e pa nei ki nga Maori, no mua mai hoki taua mate e pa mai ana i nga ruritanga o a ratou whenua, kaore hoki te Kawanatanga e aroha mai kaore e tahuri ana ki te rapu tikanga hei oranga mo nga Maori. Kaore matou i to mohio ki te take i penei ai te mahi a te Kawanatanga. He mea pea no te Kawanatanga kia pakaru te whenua kaore o ratou whakaaro mo nga huarahi e mahia ai heoi ano to ratou hiahia kia pakaru te whenua. Me ata whiriwhiri e te Kawanatanga enei tikanga. Kua oti noatu tetahi ture mo nga hoko tahae o nga whenua Maori. Ki taku mahara ko te mea tika me mahi hoki he ture mo nga ruri tahae o nga whenua Maori. E rua nga huarahi e mate ai nga Maori i runga i aua mahi, e wehi ana hoki ratou i nga kupu whakatupato atu a te Kawanatanga kia kaua ratou e whakararuraru i nga ruri kei whiua ratou, e mate ana hoki ratou i te mea e whakataua ana ki o ratou whenua te taimahatanga o nga utu mo te ruri. E hara tenei i te mate hou e korerotia nei e au; engari he mate tawhito mai ano no mua. Kaore he tau e hapa ai enei te kupu whakawehiwehi, e rongo tonu ana nga Maori i enei tu kupu ki te whakararuraru ratou i nga ruri ka whiua ratou ki te whareherehere. Kaore au i te korero mo nga wea whenua Maori e tika nei, engari e korero ana au mo nga ruri e tonoa nei e nga tangata kaore nei o ratou take ki te whenua. Ko taku hiahia tenei kia rapua mai e te Kawanatanga tetahi tikanga kia whakaurua ki tetahi ture kia kore atu ai aua tu mate a muri ake nei.