Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

E Nga Rangatika o te Runanga Nui,—

E Nga Rangatika o te Runanga Nui,—

Ka hohoro te tuku atu kia koutou i nga rarangi moni o te koroni, ara nga moni e pau ana me nga moni e puta mai ana, a tera ano koutou e tahuri ki te ata whiriwhiri e ka tae atu kia koutou.

I ata whakahaerea aua rarangi moni i runga ano i te whakaaro tupato kia kaua e tino nui rawa te paunga o nga moni.

E nga Rangatira Honore o te Kaunihera, me nga Rangatira Honore o te Runanga Nui,—

He maha nga Pire mo runga mo etahi putake nunui e pa ana ki te iwi nui ka tukuna atu kia koutou kia ata whakaarohia ai e koutou. E mahara ana oku Kaiwhakahaere kua tae inaianei ki tona wa e tika ai kia whakaritea he tikanga hou hei whiriwhiringa i nga Mema o te Kaunihera. Ki ta ratou mahara kaore i te pai tenei tikanga whakatu i nga mema mo te Kaunihera, me te mau tonu o to ratou tuunga a mate noa te mema, e rereke ana hoki ki te nuinga o nga tikanga whakahaere o tenei koroni. A ka tukuna atu kia koutou tetahi Pire hei whakarite tikanga hou mo enei take me etahi atu tikanga hoki, a ma koutou e ata whiriwhiri.

E mahara ana oku Kaiwhakahaere kua tae inaianei ki tona wa e tika ai kia ata whiriwhiria nga ture whakahaere mo te pootitanga o nga mema o te Whara Runanga kia mahia ai hoki tetahi tikanga hou. Ka tukuna atu kia koutou he Pire kia whiriwhiria e koutou, hei whakarite i tetahi tikanga pooti mema i raro i te tikanga e huaina nei ko te tikanga a Hea (Hare system). Ka page 3uru ano ki tana Pire he tikanga hoa hei whakamana i te hunga whaipooti, me nga tikanga mo te rehitatanga kaipooti, me etahi tikanga whakapai i nga rouru. E mahara ana hoki oku, Kaiwhakahaere ma ana tikanga o taua Pire e rite ai nga hiahia o te iwi nui i nga pootitanga mema.

E mahara ana oku Kaiwhakahaere kia wharitea ra ano ki te ture he tikanga whakariterite i nga Kaimahi a te Kawanatanga, kia whakatakotoria hoki he tikanga marama mo o ratou utu, katahi ano ka tino tika te noho o nga Kaimahi a te Kawanatanga. E mahara ana hoki ratou e haere tahi ana tenei me nga ritenga e taea ai te whakahaere i nga tari Kawanatanga mo nga utu iti, no reira i mania ai e ratou tetahi Pire mo runga mo aua tikanga katoa.

Kua whakaarotia nuitia i roto i tenei koroni nga tikanga whakahaere i te tukunga moni mo runga mo nga mahi whakahaere hohipera, kua kitea hoki te uaua o tenei mahi e nga iwi katoa. Kua hanga e aku Kaiwhakahaere he Pire i runga i nga tikanga e maharatia ana e ratou he mea tika, e taea ai te awhina nga tangata e tika ana kia arohatia, kia kaua ai e nui haere te tuku rere noatu i te oranga mo he hunga tokomaha rawa. Ka tonoa atu koutou kia ata whakaarohia e koutou, tenei putake uaua.

I te ata whiriwhiria hoki e aku Kaiwhakahaere nga tikanga mo te takoha taonga. I te mea e ahua ngoikore ana nga moni o te koroni e kore e taea te whakahoki rawa iho taua takoha, otira e kite ana ano ratou e tika ana kia whakatikaia etahi o nga tikanga o nga Ture Whakarite Takoha Taonga, kia whakakarea atu etahi o nga tikanga e ahua pakeke nei. Noreira ka tukuna atu kia koutou he Pire hei whakarite tikanga mo enei putake nui.

Ka tukuna atu hoki kia koutou etahi Pire kia ata whakaarohia e koutou mo runga mo nga ture whakarite tikanga tiaki mo nga pukapuka perehi i Niu Tireni; hei whakatopu hei whakatika hoki i nga tare tiaki i nga huarahi mahi e kitea houtia ana, me nga tohu taonga; hei whakahaere tikanga mo te rehitatanga i nga takuta, e tu ai hoki he Runanga Takuta; hei whakapai hoki i nga tikanga mo te rehitatauga i nga whakawhitinga taonga; hei whakatopu hoki i nga ture mo nga tangata pekerapa (ara nga tangata kaore nei e, kaha ki utu i o ratou nama).

E tukuna ana enei putake katoa kia ata whiriwhiria e koutou, a ka kaha tonu au ki te tautoko i a koutou i runga i a koutou mahi hei oranga mo te koroni; a e inoi ana au kia whakamana a koutou mahi e te Atua i runga i tona atawhai, kia putu ai he painga ki nga iwi o tenei koroni.