Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Paraire, te 13 o Hurae, 1888

Paraire, te 13 o Hurae, 1888.

Ateha Maori.

Taipua.—E patai atu ana ahau ki te Minita o nga Whakawa meliemea ka kiia atu e ia ki nga Kaiwhakawa Tuturu i roto i nga takiwa Maori kia karangatia e ratou tetahi Ateha Maori hei hoa whakawa i nga keehi e pa ana ki waenga i te Maori me te Pakeha? Ka whakamarama atu ahau i te take i tukuna ai e ahau tenei patai ki runga i te Ota Pepa. Kua tae mai etahi pukapuka ki ahau no Waikato e ki mai ana kia tono atu ahau ki te Kawanatanga ki a whakaritea tetahi tikanga e tae atu ai tetahi Ateha Maori hei awhina i te Kaiwhakawa Tuturu ina whakawa i nga keehi Maori. Ka tono atu ahau ki te Kawanatanga kia tukua atu tenei ritenga ki nga takiwa Maori katoa o Niu Tireni.' I mua, a tae noa mai ki naia tata nei ko te tikanga tonu tera kia awhina ano te Ateha Maori i te Kaiwhakawa Tuturu. Ko te tikanga tenei o mua a e hiahia ana ahau kia mau tonu inaianei.

Te Pakuha.—E mea ana nga tekiona 109 me te 110 o te Ture Kaiwhakawa Tuturu kei etahi takiwa kahore nga keehi hiwiri e ara nei i waenga i nga Maori ake e whakawakia ki te aroaro o te hunga tokoiti iho i te Kaiwhakawa Tuturu me nga Ateha Maori e rua, (ara) ki te mea kahore he whakaaetanga whakarereke a nga taha e rua. Erangi ki te mea he Maori kotahi e whakawakia ana ka riro ma te Kaiwhakawa Tuturu tena e whakawa. Kahore he mana o te Kawanatanga ki te whakarereke i te Ture haunga ia te panui i nga takiwa e mana nei te whakahaere i nga rarangi o te Ture mo runga i nga Maori; a kua tekau ma waru nga takiwa kua panuitia inaianei. Mehemea e tukua mai ana e te rangatira tetahi take hei whakamaire i tana e tono nei ka ata whiriwhiria e ahau, mehemea ka taea ehau te whakaae i tana tono.

Nga Pire Maori.

Tame Parata.— E tino whakaae ana ahau kia whakaturia tenei Komiti kua kiia net. He Komiti Motuhaka ta tatou mo nga Mea Maori hei whiriwhiri i nga pitihana me nga mate o nga Maori o nga Motu e rua. A no te mea e tu ana tenei Komiti, na kona ahau i whakahe ai ki nga korcro i korerotia i tera po kia tukuna ma tetahi Komiti Motuhake o nga Whare e rua hei whiriwhiri i nga Pire Maori. I te roanga o te wa i noho ai ahau i roto i tenei Whare ko te tikanga tonu tenei ko te tuku i nga Pire Maori ma te Komiti o nga Mea Maori e whiriwhiri na reira ahau i mea ai ma ratou tenei Pire e wniriwhiri. Ekore e puta aku kupu taunu ki tetahi mema o te Komiti no te mea ko nga mema kua whakahengia nei he mema tonu inaianei no te Komiti mo nga Mea Maori. Na mo runga i nga kupu a te mema mo Whangarei e ki nei kia kapea nga mema Maori ki waho o taua Komiti, e tino whakahe ana ahau ki tena tikanga ana. He mea tika hoki kia whai mana nga Maori kite whakahaere i nga take katoa e pa ana ki nga Maori. E hiahia ana ahau kia una mai nga mema Pakeha o te Waipounamu ki nga mema o Aotearoa i roto i aua Komiti. Ki taku whakaaro he mea tika kia ako nga mema o te Waipounamu i nga tikanga Maori. He maha o ratou rongonga ki nga mea Maori e korerotia ana i roto i tenei Whare, a e rongo ana ratou ki nga whakapae mo runga i nga hoko whenua me era atu mea. A kore iho ratou e mohio ki nga tikanga; erangi mehemea e mohio ana ratou kua hohoro tonu ta ratou mohio i te tika i te he ranei o aua korero. E pouri ana ahau i te mea kihai i whakaturia e te Kawanatanga etahi mema Pakeha o te Waipounamu ki taua Komiti. Otira e pai ana ahau ki tenei Komiti kua whakaturia nei, me taku ki page 54kua ea nga whakahe a nga mema Maori i tera po i runga i te whakatunga i tenei Komiti.

Taipua.—Kua koa ahau mei maha mai nga mema o te Waipounamu f runga i tenei Komiti, heoi i runga i te mea kua whakaragoatia enei mema e te Kawanatanga kahore aku whakahe. Ki taku whakaaro e whai paanga ana nga mema katoa o tenei Motu ahakoa he Pakeha he Maori ranei mo runga i tenei take. E whai paanga ana tatou katoa i runga i etahi huarahi i runga i nga hoko hoki. E koa ana ahau i runga i te mea kua uru tetahi mema o te Kawanatanga o mua ake nei ki roto i te Komiti, no te mea ka riro mai i a tatou tona matauranga hei awhina i a tatou. Ko tetahi pai hoki kua uru etahi mema i pootitia e nga Maori ki roto i taua Komiti a heoi te mea i mahue ma nga a muri ake nei he whiriwhiri i te mahi a a ratou mema mehemea e pai ana e he ana ranei. Ko te take pawerawera ki nga Maori inaianei ko te take reiti nei i o ratou whenua. Otira ka waiho e ahau te nuinga o aku korero mo te taenga ki te Komiti.

Taiwhanga.—E hiahia ana ahau ki te tuku i tenei menemana kia whakaurua ko te ingoa o enei rangatira ki te Komiti, (ara) Ko Te Teira, ko Te Anihana Ko te take i mea ai ahau kia whakaurua aua mema no te mea kahore he mema o te Whare o runga e pai ana ki nga Maori—he hunga hoko whenua Maori katoa ratou no reira ahau i mea ai kia whakaurua a Te Teira me Te Anihana ki te Komiti.

Heoi kihai i whakaaetia te urunga o aua mema erangi i whakaaetia te motini.

Tame Parata,—I motini kia apitia atu atu enei kupu. Erangi ki te whakaaro tetahi tangata kihai i tika te utu i whakataua kia utua ka ahei ia te tono ki te Kooti Ko nga Kaiwhakawa mo taua Kooti kia toru nga kaiwhiriwhiri, Ateha ranei. Kotahi o ratou ma tetahi taha e whakaangoa a ko tetahi ma tetahi, a ko te tuatoru me Tiati o te Kooti Hupirimi. Kaiwhakawa Tuturu warena ranei,

Pooti ana te Komiti i runga i tenei e 22 nga Ae, e 45 nga No.

Pire Maina.

Tame Parata.—E hiahia ana ahau ki te patai atu ki te Minita mehemea kua whakapuaki korero te Kaitiaki o te Katoa mo runga i tenei Pire, no te mea e pa nui ana tenei Pire ki nga Maori i te takiwa o Kereimauta.

Te Retihana.—Kahore te Kaitiaki o te Katoa i whakapuaki korero mo runga i tenei Pire erangi kua tukuna atu he kupu ki aia, a kei te mohio ia ki te huarahi e whakahaerea nei e te Kawanatanga mo runga i tenei take. Erangi ka ki atu ahau ki te mema na kahore he tangata pai ke atu i te Kaitiaki o te Katoa hei whakahaere i aua whenua, a kei te ata tiakina e ia.

Tame Parata.—Ehara taku i te turaki i tenei Pire i runga i te ngakau riri erangi e turaki ana ahau i runga i nga take a nga tangata nana ahau i Pooti mai. He hiahia hoki taku ki te whakaatu i taku rnahi tiaki e nga take a toku iwi Maori. Ehara anake hoka taku i te tiaki i nga take a toku iwi erangi he whakaaro naku he Pire kino tenei Pire a tera e tau he mate ki etahi atu whenua maina, haunga a matou. Ki taku whakaaro e hara rawa tenei i te Pire tika hei mau mai ki roto i tenei Whare. Kua oti te ki ka tiakina nga take a nga Maori e te Kaitiaki o te Katoa. Na mehemea kahore te Kawanatanga e whakaae ki nga utu i tonoa e te Kaitiaki o te Katoa ma wai e whakatau i muri iho. Tera e tukuna ma tenei Tiati kotahi e whakatau. Ko tona tukunga iho tena. Kahore au e mohio ki te take i kore ai nga mema nana i tautoko i tenei Pire i kore e whakahe ki nga Ateha i mua. Ki taku mohio e tautoko matapo ana nga mema nana i tautoko tenei Pire, kahore i mohio ki ona tikanga erangi kei te kuare noaiho. Ka whakamahara atu ki te Whare, ki te ara mai tetahi raruraru a muri ake nei i runga i te paahitanga o tenei Pire. Ka tau te he ki nga mema nana i tuku mai i tenei Pire kino.

Te Tanapuru.—Heoi te mahi a nga mema Maori he whakatika he ki mai ki te Whare tera e puta mai tetahi raruraru. E hiahia ana ahau kia tino mohio he pehea te ahua o enei raruraru e whakawehiwehi nei ratou i te Whare.

page 55

Te Tiamana.—Ehara tenei i te take hei whakamahara ki te Whare.

Tame Parata.—Ki taku whakaaro he mea tika kia whakahe ahau ki tenei Pire, a ki te kitea a muri ake nei i he ahau e pai ana ka tau ano te he ki au. Ki taku whakaaro ehara taku i te whakahe i toku tunga e tu nei ahau hei mema mo tenei Whare. E mahara ana ahau he mea tika ano kia whakahe au ki tenei Pire ara mehemea e mahara ana ahau e he ana. Ko tenei ekore ahau e whakaroa i te Whare i te mea kua puta taku whakahe mo te taha ki nga Maori o nga Motu e rua.

Taiwhanga.—Ka tautoko ahau i nga korero a te mema kua noho nei ki raro. Heoi taku hiahia kia puta mai te ra e tukuna ai e tenei Whare me nga Pakeha katoa tetahi ture pai mo nga Maori. No te mea kahore nga rawa he mana o te iwi Maori i raro i nga ture e hanga ana e te Pakeha. Meake tata nei te haere hemo kai ai nga tamariki Maori i nga tiriti. Mehemea kahore nga mema Maori, e tiaki i nga take a nga Maori no ratou ano te he.

Timi Kara.—Ae ma te Pire whakaora i nga Maori te ora ai.

Taiwhanga. — Kua mea te mema nei ma te Pire whakaora Maori te ora ai. Erangi kahore ana whakaaro e tau ki runga e nga Maori, kei tetahi taha anake. Ko taku hiahia ki te tae tenei Pire ki te Whare o runga ka pai me ka whiua atu e ratou ki waho.

Heoi whakaaetia ana te motini whakaaetia ana hoki te menemana a korerotia tuatorutia ana te Pire.

Pire Whakahaere Taonga Maori.

Te Miterehana.—E te Tumuaki he Pire whakahou kau tenei i tetahi Ture tawhito i whakakorea i te tau 1886. I muri iho i te whakakorenga ka tahi ka kitea he mea tika mei kore e whakakorea, a e meatia ana inaianei kia whakahoutia taua Pire. E tono atu ana ahau ki korerotia tuaruatia tenet Pire.

Tame Parata.—Me whai kupu ahau i runga i tenei Pire. E whakanui ana tenei Pire i te mana o nga kaitiaki o nga tamariki—he whakamana i a ratou ki te hoko ki te riihi me te tuku pehea atu ranei i nga whenua me nga taonga o nga tamariki. Nana i tupono he tangata tika aua kaitiaki heoi kua kore e tau he mate; erangi mehemea he hunga rukeruke aua kaitiaki a kahore he mahara ki nga tamariki kei reira ka tau te mate. E mea ana tenei Pire ko nga moni e riro mai ma nga tamariki me tuku atu ki te Kaitiaki o te Katoa. E te Tumuaki kua whakamatauria taua ture a kihai i pai. He mea raruraru rawa te mahi whakahaere i nga whenua me nga taonga o nga tamariki ina tukuna atu ki te Kaitiaki o te Katoa, a mehemea hoki kua mate nga tangata nana i tuku aua whenua. I runga i enei huarahi me whakahaere nga tikanga i raro i tetahi atu Ture kia ahei te riro o nga moni i te kairiwhi. A ahakoa tono te kairiwhi kia riro i aia te whenua, ma te whakauaua rawa me te nui o te raruraru te riro mai ai ahakoa kua riro mai i aia te whakataunga a te Kooti Whenua Maori i aia e tono ana. Ki taku whakaaro me tuku katoa atu te mana ki te Kooti Whenua Maori kia kore ai e whai tikanga nga kairiwhi ki te tono ki te Kooti Hupirimi. Ko te kairiwhi ki nga whenua o te tangata kua mate a e takoto ana i roto i nga ringa o te kairiwhi me haere tonu ki te Kooti Hupirimi tono ai. Ko tetahi me haere ia ki te Kooti Whenua Maori tono ai i tetahi tiwhikete hei whakaatu ko ia te kairiwhi tika ki nga whenua o tera kua mate ra. Ki taku whakaaro ki te riro mai taua ota i te kairiwhi me kati tonu he take e riro mai ai taua whenua i taua tangata a mutu tonu iho i kona. Ko te tikanga ia e mana nei inaianei me haere taua tangata ki te Kooti Hupirimi tango pukapuka ai me te tuku pukapuka whakaae ka utua nga moni e mau ana i roto i taua pukapuka ka whakahaeretia tikatia aua taonga whenua ranei. E pau ana te moni i runga i enei whakahaerenga ra roto i te Kooti a pau iho te whenua i te utunga i aua moni. Mehemea he nui te whenua kahore he tikanga o enei utu. Erangi mehemea he whenua e toru e wha nei nga eka ka pau katoa i nga utu kua kiia ake nei e ahau a kore kau ake tetahi e toe ma te kairiwhi. Ki taku whakaaro he mea tika kia ata whiriwhiria e nga mema o tenei Whare nga raruraru kua whakahuatia nei e ahau, a kia whakangawaritia iho te ture (ara) page 56kia mana tonu te ota o te Kooti Whenua Maori, a kia kaua e tukuna ano he tono ki te Kooti Hupirimi. E hiahia ana ahau ki te ki atu ki nga mema o tenei Whare e tino mohio ana ahau ki te whakahaere o enei mea, no te mea kua mahi ahau i taua mea. Ekore au e whakaroa i te korerotanga tuarua o tenei Pire. Erangi i mahara ahau he mea tika kia whakamaramatia atu e ahau tenei mea.

Heoi korerotia tuaruatia ana te Pire.

Ture Kooti Whenua Maori.

Timi Kara. — Ki taku whakaaro kahore e tika te rarangi i whakahuatia nei e te Minita Maori. Ehara taku e te mea kia whakaarahia ano he korero mo runga i enei Pire. No te mea he mea tika kia hohoro te tae atu o enei Pire ki te Komiti i whiriwhiria hei whiriwhiri i enei take. Erangi me ki ake ahau mo runga i tenei rarangi e tino he ana. Mehemea i he te mahi a te Kawanatanga i runga i te tuku moni ki nga tangata kihai i whai take ki te whenua, ka mate ko te hunga whai take kihai i tango i nga moni. A he aha te take kia utu ai ratou mo nga pohehe a nga Apiha o te Kawanatanga. Ki taku whakaaro me ata whiriwhiri taua rarangi i mua o te pahitanga o taua rarangi.

Taipua.—E te Tumuaki ahakoa e hiahiatia ana kia tukuna tenei Pire ki te Komiti. Ka korero ahau inaianei mo runga i taua Pire. Ki taku whakaaro ehara i te mahi tika te mahi a te Whare te hanga Pire tonu i ia tau i ia tau mo runga i nga whenua Maori. Mehemea hei painga mo nga Maori nga Pire e hanga nei i ia tau i ia tau katahi ka pai. Erangi e ki ana ahau kihai nga tini Pire nei i hanga hei painga mo nga Maori erangi hei whakaeke i te raruraru hei whakaugawari i nga tikanga hei tango io ratou whenua. Mehemea i tukuna mai aua Pire hei Painga mo te Pakeha raua; tahi ko te Maori, heoi te mea tika me whakaae i ta nga Maori e tono nei ki a whakaturia nga Komiti Maori me te tuku atu ma ratou e whakahaere i nga take ki nga whenua. Ko taku ki tenei mehemea e tukuna atu ana te mana ki nga Komiti Maori ma ratou e whakahaere i nga take i te tuatahi a i muri iho ka tuku atu ma te Kooti Whenua Maori e whakaoti kua mutu nga raruraru kua pai hoki te mahi a te Kooti me te tino oti. Inaianei e whakawa ana nga Tiati i runga kau i to ratou mohio. Heoi ta ratou mahi he noho i roto i te Kooti he whakarongo ki nga korero a ka tuku i ta ratou whakataunga ahakoa tika ahakoa he ranei. Ko tetahi he kahore he Kooti Motuhake hei tukunga atu mo nga tono a nga Maori mo nga whakawa tuarua tuarua ranei. Heoi hoki te mea nui ki nga Maori.ko o ratou whenua, a kahore ratou e pai kia kite i o ratou whenua e heke atu ana i raro i o ratou waewae i muri iho i enei whakataunga. E mahara ana nga Maori heoi o ratou taonga nui ko o ratou whenua no reira i kore ai ratou e pai ki te tuku i o ratou whenua kia ata whakawakia tuaruatia kia tau tika ai nga whenua katahi ka tika. E tino mohio ana ahau mehemea no nga Pakeha nga whenua Maori kua hanga e ratou etahi ture ngawari etahi ture tika hei whakahaere i nga whenua. Ko tetahi ko te tu a nga Tiati i roto i te Kooti. Ko te Kawauatanga anake to ratou whakawhirinakitanga. Kua araia nga Kaiwhakawa o te Kooti Hupirimi me etahi atu Kaiwhakawa kei tata atu tetahi tangata ki te whakareke i o ratou whakaaro. Otira kihai i peneitia te tikanga ki nga Tiati o te Kooti Whenua Maori. Ka korero ahau i naianei mo runga i te rarangi tua ono (ara) mo runga i nga tikanga e pa ana ki nga moni i tukuna e nga Apiha a te Kawanatanga mo runga i nga whenua Maori. Ki taku whakaaro kua kore aua moni. Ko te Ture hoki tenei o tenei whenua. Ki te nama tetahi tangata i tetahi a ka tarewa tonu taua nama a taea noatia nga tau e ono heoi kua ngaro nga moni a te tangata i tuku nama ra, a kahore he ture e taea ai e ia te tono. Ki taku whakaaro me pera ano hoki nga moni kua titania nei ki runga i te mata o te whenua e nga Apiha a te Kawanatanga. Ehara hoki i nga Maori i haere atu ki te tono i runga i aua tukunga moni katoa e nga Apiha a te Kawanatanga. E mohio ana ahau ko te mahi a aua Apiha i runga i etahi tukunea moni e whai haere ana ratou i nga Maori ki o ratou kainga me te tono ki nga Maori kia tango ratou i te moni. I kite hoki ahau ko nga Apihae manakitia ana e te Kawanatanga page 57ko nga Apiha e whai haere ana i nga Maori ki o ratou kainga ngaherehere, me te akiaki kia tango ratou i te moni, a ko nga Apiha hoko whenua i wehi ki te hoko pera kihai i manaakitia. Ki taku whakaaro kahore e tika kia tono te Kawanatanga kia utua nga moni i tukuna mo runga i nga whenna i te mea kahore ano Ma whaiawakia nga take e te Kooti Whenna Maori. E ki ana hoki ahau me kaua he moni e tukuna mo runga i nga whenna Maori kia oti rano te whakawa e te Kooti. Me ata whakaoti marire nga take ka tahi ka utu ai i nga moni ki nga tangata whai take. Ki taku whakaaro kihai rawa i tika te mahi a te Kawanatanga ki te tuku moni i runga i nga whenua Maori kahore nei ano i whakawakia e te Kooti, (ara) i te wa i utua ai ana moni, a kahore hoki e tika inaianei kia tono kia utua ana moni i tukuna hetia. Otira ka kovero ano ahau i aku whakahe ina tukuna atu ki te Komiti.

Pire Kooti Whenua Maori.

Taiwhanga.—I hanga e te Kawanatanga i te Paramete kua hori nei etahi Pire e torutahi. Kihai i tukuna mai ki tenei Whare erangi i tukuna atu ki tera Whare kia Ta Perereka Witika mana e kokiri ki taua Whare. No te taenga mai ki tenei Whare ka whiriwhiria e nga rangatira Maori a ka tahuri ki te turaki. Ko tetahi o aua Pire he Pire whakakore i te Ture Whakahaere Whenua Maori. Ko te tikanga whakakore i taua Ture he mea kia taea ai te hoko i nga whenna Maori. Mei kore matou e turaki i taua Pire kua wha kua rima ranei nga miriona eka kua pau i muri iho i te mutunga o tera Paremete. I tenei tan kihai i toru anake nga Pire a te Kawanatanga erangi e whitu, erangi ko nga tikanga o enei Pire e whitu ko aua tikanga ano i puta mai i roto i era, (ara) he mea kia riro ai nga whenua o nga Maori. E rua aku Pire i kokiri ai i tera Paramete, (ara) ko te Pire Whakaora Maori me te Pire Whakakore i te Ture Kooti Whenua Maori. Ko aku Pire e rua nga hoariri o nga Pire e toru a tie Kawanatanga, a hinga aku Pire me a te Kawanatanga hoki. Ko taku i hiahia ai kia pera ano hoki nga Pire o tenei Paramete me whawhai aku Pire e rua ki nga Pire e whitu a te Kawanatanga. Ka tahuri ano hoki au ki te turaki i enei Pire a te Kawanatanga me era atu Pire a ratou e pa ana ki nga Maori i roto i te Komiti. A ka pena tonu ahau i te roanga o toku noho i roto i tenei Whare. Ko te take i noho ai matou i konei he whakahaere i nga take i waenga i nga Pakeha i nga Maori. Kahore au e pai ki enei tikanga a te Kawanatanga e hoko nei i nga whenua o nga Maori ki te parenga mo te eka a ka hoko ki te Pakeha mo te £50 me te £100 i te eka. Ko taua tikanga a ratou he muru i nga whenua o nga Maori he muru hoki i nga moni a nga Pakeha. Ki taku whakaaro kua tae tenei ki te wa e whakamutua ai taua mahi. A me tuku ma matou ano e whakahaere o matou whenua. Ma reira hoki te ahei ai matou te hoko whenua ki nga Pakeha powhara kia ora ai a ratou tamariki haunga te tuku atu i nga whenua kia hokona e nga Pakeha whiwhi i te moni me nga mango kai whenua. E tino mohio ana ahau he momou ta matou whawhai i konei. He whakahaere hoki ta matou i nga take Maori, a e hiahia ana ahau kia tukuna mai e te Kawanatanga me te Paramete tetahi huarahi tika kia matou. Ehara ta matou i te mea kia motuhake he ture ma matou penei me a etahi tangata me ta nga nuipepa e korero nei. Ehara ta matou i te mea ma matou anake e whakahaere a matou tikanga erangi koa he tikanga tika ki waenga i ia tangata i ia tangata. Kahore nga mango kai whenua nei e pai kia araia te hoko, a kahore hoki ratou e pai kia tau te whenua ki nga Maori me te hunga rawakore. E hiahia ana ratou kia riro kia horomia nga whenua katoa a nga Maori e ratou. Ka whawhai tonu ahau ki enei Pire ki te kore te Paramete me te Kawanatanga e tuku i aku Pire e rua kia paahi. E whitu nga Pire a te Kawanatanga, a ahakoa e whitu rau a ratou Pire, ka tahuri ahau ki te turaki, ki te kore e tukuna kia paahi aku Pire e rua. Kahore aku hiahia kia paahi aku Pire i nga Whare e rua. Erangi e hiahia ana ahau kia paahi taku Pire Whakaora Maori i roto i tenei Whare anake. Ki taku whakaaro he mea pai mo Niu Tireni kia hohoro tonu te whakakore atu page 58i te Tore Kooti Whenua Maori (ara) mo te hunga rawakore nei m te Maori. Kahore he korero ke atu aku i tenei na. Ekore ahau e turaki i nga Pire a te Kawanatanga ki te tukua aku hoki kia paahi.

Pire Taiepa.

Tame Parata.—Tena pea he taiepa taua Taiepa kei waenganui i te Pakeha rue te Maori ki waenga ranei i nga Maori anake. Ko te Ture Taiepa e mana nei i naianei e whakaatu ana i te ahua o te taiepa hipi me te taiepa kau, a meheniea e paahi ana tenei Ture i runga i tona ahua o naianei tera e puta he raruraru a muri ake nei. Mehemea hoki e whakaturia ana e tetahi hunga tokorua tetahi taiepa waea whakataratara a he hipi ta tetahi o raua kei runga i taua paamu a ki te tomo atu aua hipi ki runga i te paamu o tona hoa ekore taua hoa ona e ahei te whiu i nga hipi ki te pauna no te mea he taiepa taua taiepa i runga i nga tikanga o te Ture. I te mea e whakahaerea ana taua Ture e te Komiti whakahaere tikanga kararehe e hiahia ana ahau kia whiriwhiria e ratou te mataratanga o tetahi waea i tetahi. Ko te Ture e mana nei i naianei e mea ana kia whitu nga waea mo te taiepa, a he taiepa tena ekore e puta te hipi me te kau ki waho.

Heoi korerotia tuaruatia ana te Pire, a tukuna atu ana ki te Komiti Whakahaere Tikanga mo nga Kararehe.