Whenua Maori.

Taiwhanga.—I te mea e tuku ana ahau i te motini e mau nei ki toku ingoa, me ki atu au kua roa te tautohe ki te Kawanatanga mo runga i tenei mea. I paahitia i te tau 1870 tetahi Ture e karangatia ana ko te Immigration and Public Works Loan Act. I pootitia e te Paremete i runga i te rarangi tuatoru o taua Ture nga moni e £200,000 hei hoko i nga whenua Maori. I te tau 1873 ka paahitia ano tetahi Ture a karangatia iho ko te Immigration and Public Works Loan Act, a i whakamana e te Paremete i roto i te rarangi tuatoru kia whakapoua nga moni e £500,000 hei hoko i nga whenua Maori na hui katoa aua moni e £700,000. I taua tau ano ko paahitia ano e te Paremete he Tnre hei whakakore i te Ture Whenua Maori 1865, 1867, 1868, 1869, 1870. I taua tau ano ka tukua atu e ahau he pitihana ki te Whare na te Wiremu te mema mo Pewhairangi i kokiri ki te Whare he whakahe i te whakakorenga o taua Ture. Heoi rukea ana te pitihana ki page 37tahaki. A i te tau 1874 ka paahitia ano e te Paremete tetahi Ture Whenua Maori a ka pootitia aua moni e £700,000 a titaria ana ki nga wahi katoa o Niu Tireni. Ko tetahi wahi o aua moni i titaria ki Pewhairangi. Ki te tirohia te Ture tera e kitea i whakapaua nga moni e £50,000 ki runga i nga poraka i whakahuatia i roto i taku motini. I tu ano te Kooti Whenua Maori ki reira i taua wa, a i runga i ia nohoauga o te Kooti ka whakatika atu ano an me toku iwi ki te whakahe otira kihai i aha. Heoi i to matou kitenga kahore e whakarongo te Kooti kia matou, ka pitihana matou kia whakawakia tuaruatia, a kahore i whakaaetia; heoi haere mai ana ahau ki Poneke i te tau 1876 me taku pitihana, a he pitihana ano taku kei te aroaro o te Whare inaianei. I muri iho i taku hokinga ka tukuna e ahau te pitihana kia te Rata Porena me te inoi kia utua aua poraka. Heoi kihai i whakaaetia; a no taua wa tuku iho ki tenei wa ko taku mahi he pitihana kia kaua e Karauna Karaatetia aua whenua no te mea e ki ana te rarangi tuaono o.te Immigration and Public Works Act kua whakakorea te tekiona torutekau ma ono o taua Ture a kua meinga ki te marama ki te Kawanatanga kua hokona etahi whenua ki aua moni e rua rau mano me te £500,000 a e watea ana i runga i nga tono a nga Maori me nga raruraru i runga i aua whenua. Ka panuitia e te Kawana aua whenua he whenua takoto kau no te Karauna. No te takiwa mai ano i ruritia ai aua whenua i tukuna ai taku whakahe me toku iwi hoki. Ko tetahi wahi o aua moni i titaria ki te aroaro o nga rangatira Maori a kiia ake aua moni he moni tamana. Ko te Pirihitene te Apiha o te Kawanatanga o Aotearoa a he kai whakahaere ana i nga wahi katoa o te Koroni. I haere mai taua rangatira ki au i tetahi ra ka mea kia homai e ia maku kia £50 heoi kahore au i whakaae. Ao ake te ra ka mea kia homai e ia kia £100 a tangohia ana e tenei Maori aua moni, hua ai ahau hei utu aua moni mo aku mahi (ara) mo taku mahi tono i nga Maori Ma tukua te whenua. I riro ano tetahi £50 i tetahi Maori me tana mahara iho hei utu era moni mo tana mahi. Ko te take i whakakorea ai "Te Ture Whenua Maori, 1865," he mea kia taea ai e te Kawanatanga te hoko i nga whenua, a na konei i tau ai te mate ki nga Maori. E hara taku i te mea kia puritia nga whenua, erangi e pai ana ahau kia nohia e te Pakeha ara e te hunga e pai ana ki te ngaki i aua whenua; kotahi nei ia te mea me utu aua whenua. I whakatakotoria e te Minita Maori tetahi tikanga whakanohonoho tangata ki runga i aua whenua a tu ana tetahi hui nui mo runga i taua tikanga. I haere ahau ki taua hui ki te korero i aku whakahe. Kahore to Kawanatanga i utu i nga moni mo aku whenua no reira kahore e nohia e te Pakeha. Kua tae ahau ki te Pirimia me to Minita Maori ki te korero mo runga i aua whenua; heoi kihai i whakamana aku take. A ko ta ratou pukapuka o muri nei e ki mai ana kahore aku take. Ko te take tena i tukuna ai e ahau taku motini ki runga i te Ota Pepa. Heoi taku i hiahia ai kote mea tika.

A tukua ana te motini me te patai kia tukuna mai te pukapuka penei,—"(1.) O nga Karauna Karaati katoa nga tiwhikete take ranei i tukuna mo runga i nga poraka whenua e whakahuatia ana i roto i te kupu apiti e mau nei. (2.) Te ra i tukua ai aua Karaati me aua tiwhekete. (3.) Te ingoa o nga Maori whai take i tukuna ai aua Karaati aua tiwhikete ranei. (4.) Nga tikanga katoa o aua kirimene me nga pukapuka tuku ki te Kawanatanga me te nui o nga moni i utua ki ia tangata o roto i aua poraka whenua. (5.) Te maha o nga Maori whai take ki aua whenua. (6.) Mehemea i utua he moni me te maha o aua moni i utua ki aua Maori whai take i mua atu i te ruritanga o aua poraka me te ingoa o aua tangata i utua ai aua moni. (7.) Nga korero whakahe katoa mo te tukunga o nga Karaati, me nga tono whakawa tuarua apiti atu ki nga ra i tukuna ai me nga ingoa o nga tangata whakahe me te tangata i tukuna ai taua whakahe. (8.) Nga tikanga whakahaere katoa a te Kawanatanga mo runga i aua poraka me te nui o aua poraka me te ahua o te Karaati i tukuna ki ia tangata."—(Mr. Taiwhanga.)

Te Retihana.—Ki taku mahara kei te kore e mohio te rangatira na ki te page 38nui o te utu mo te kimihanga i nga mea e tono nei ia, me whakakahore te tono a te rangatira na. No te mea tera e maha nga marama e kimi ana a kore kau ake he take i kimihia ai. Na mo runga i nga whakahaerenga ka ahei ano te riro atu te matauranga e kimihia nei mehemea e tonoa ana e taua rangatira ki te wahi tika.

Heoi whakakorea ana te motini.