Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1886-1890

Paraire, te 14 o Okotopa, 1887

page 11

Paraire, te 14 o Okotopa, 1887.

Te Pawuru Roia.

Hirini Taiwhanga.—I patai ki te Minita mo nga Whakawa. E pehea ana te whakaaro o te Kawanatanga mo Pawuru te Roia i oma i Akarana, He Kaiwhakawa taua tangata i mua no te Kooti Hupirimi i runga i tetahi motu, erangi no naia tata nei ka haere mai ki Nuitereni a riro atu ana i aia nga moni £1,000 a nga Maori, a haere ana ki Merepona. I tukuna he warati hopu mona e te Pirimia e te Taute a hopukia ana ia i Merepona, Otira i pangia taua tangata e te mate a kihai i ahei te mau mai ki Akarana, i timata taua mate i te 23 o nga ra of Nowema a kahore ano ia i ora. E wha nga marama o te pirihimana i tonoa hei mau mai i aia e noho ana i Merepono heoi kau mai ana. E hiahia ana ia kia mohio kei te peheatia e Pawuru aua moni kei te pewhea hoki te whakaaro o te Kawanatanga mo runga i taua mea.

Te Pakuha tana kupu whakahoki mai kei te noho peere a Pawuru inaianei i runga, i enei moni e £400 mana e £400 ma Hiriri me haere mai ia ki te Kooti me ka karangatia ia. Kua ki mai te Takutu a te Kawanatanga i Merepona, he rumatiki he mate ngakau. te mate o Pawuru, a tera e whakanuia tona mate mehemea ka mauria mai i aia e mate nei ki Nui Tireni, ekore e taea te ki awhea ranei ahua pai ai tona mate e taea ai ia te mau mai Otira ka tuku kupu mai nga pirihimana o Merepona ki nga pirihimana i Akarana a hea ia taea ai te mau mai.

Te Mahi Patu Kekeno.

Tame Parata.—E patai ana ahau ki te Minita mo nga Mahi Moana e pewhea ana ana whakaaro mo runga i te mahi patu i nga kekeno poka ke i ta te Ture, e whakaarohia ana hoki kei te pera te mahi i nga Akarana me Kemara motu. E hiahia ana ahau ki te whakamarama i te take o taku patai no te mea e whakaaro ana ahau he mea nui tenei mea ki nga Maori me nga hawhe-kaihe o te Waipounarau, kei te mohio ano hoki te whare no naia tata ake nei ano i pahitia ai e te whare tetahi Pire hei tiaki i nga kekeno i runga i etahi motu i Nui Tireni. I te rongonga o nga Maori kua pahitia taua Ture ka whakamana e ratou a kei te mau tonu ta ratou whakamana i taua Ture tae-noa mai ki tenei wa. I kite au i roto i nga nuipepa o te Taite nei kua tae tetahi kaipuke o Niu Tireni ki Merepona, ko nga utanga o runga he peha kekeno i tae nga peha ki te 160 a kiia ana i tae taua Kaipuke ki te Kemara motu tetahi o nga motu kua whakahuatia ake nei. Mehemea he tika aua korero kua takahia tonutia taua Ture i te tuatahi e nga pakeha tonu nana ihanga.

Meiha Atikini—Tana kupu whakahoki i mea kei te whiriwhiria taua mea e te Kawanatanga a ki te taea te whiu page 12te tangata nana i takahi i te Ture ka ki atu au ki te rangatira na ka peratia taua tangata e te Kawanatanga.

Te Motini a Timi Kara kia Whakakotahitia Te Ture Mo Nga Iwi

E Rua.

Ko TIMI KARA—

Ka Motini—Ki te whakaaro o tenei Whare:—

1.Ko te mea tino pai kia whakahohorotia tenei ahua mehemea ka taea, ara kia whakakahoretia nga ritenga katoa e tau wehewehe ana i nga tangata e noho nei i Niu Tireni ara metiemea ka marama, ka ahei te pera i runga i te hanganga ture me nga whakahaerenga hoki.
2.Me hanga a tatou Ture Pukapuka o nga Tari aha ranei, hei ahua whakakotahi i nga iwi e rua, kaua e mahi te ahua o enei mea hei wehewehe hei whaka tangata ke ia ratou.
3.Ko te mea tino tika ia mehemea ka taea, me whakahaere kia kotahi tonu te ritenga nio nga tangata katoa o tenei koroni i runga i nga ture e pa ana ki nga rawa, ki nga taonga, ki nga mana, me a ratou mea katoa.
4.A he mea tino tika kia whiriwhiria he Komiti i roto i nga Mema o tenei Whare a me whai mana ratou kia rapu tahi kia maid tahi ki tetahi Komiti whiriwhiria o te Whare o runga (mehemea ka whakaturia he Komiti pera) hei whakaaro i nga tikanga marama e kotahi tonu ai e rite tonu ana mo nga iwi e rua o Niu Tireni, a kia whakakahoretia katoatia nga mea e tau arai he ana, e whaka tangata ke ana ia ratou.

I runga i nga ture o te Whare kihai i watea he takiwa hei korero i tenei motini.

Te Motini A Meihana Atikini
Kia Whakanekehia Te Paremete Mo Te Rua Wiki.

Hirini Taiwhanga.—E te Tumuaki i tonoa mai ahau ki konei e te iwi Maori ki te tono atu ki te Whare kia hanga he Ture pai mo nga iwi e rua i Niu Tireni, ka rua te kau nga tau o nga Maori e hiahia ano kia mohio awhea koutou hanga ai i nga Ture pai mo tenei whenua, kei te whawhai koutou inaianei, e whawhai ana te taha turaki ki te Kawanatanga, me te Kawanatanga ki te taha turaki, heoi e hiahia ana nga Maori kia mohio ratou a whea koutou hanga ai i nga Ture pai mo ratou, E mea ana ratou ki te kore e taea e koutou te hanga he aha te tukuna mai ai ma matou e hanga? I ki mai nga Maori ki au i mua he Ture kino nga Ture Pakeha, E ki ana hoki te iwi o Tawhiao me nga Maori katoa he Ture kino nga Ture Pakeha, ko au ia e mea ana he Ture pai nga Ture Pakeha, Kahore he iwi o te ao e rite ana te pai o nga Ture ki nga Ture o Ingarangi, Otira heoi te mea e hiahiatia ana he tangata pai hei whakahaere pai mo nga Maori me nga Pakeha, mo nga whenua Maori ia te mea i tino hiahiatia ai, ko to matou raruraru nui hoki i konei ko nga whenua, ko te take nui rawa hoki tenei o Niu Tireni, ki te kore e whakakorea enei Ture e mana nei i naianei mo runga i nga whenua ekore e taea te whakakore i nga raruraru i waenganui i te Maori me te pakeha, na konei nga Maori i tono mai ai i au ki konei kia inoi atu ki tenei Whare kia hanga he Ture pai a muri ake nei, na kua tae mai nei au ki te hanga Ture ma ratou.