Pire Nama Moni O Nuitireni.
Wenerei, te 21 o Hurae, 1886.

Wi Pere.—E te Tumuaki e hiahia ana ahau ki te whakahoki kupu mo runga i nga korero a te mema mo Waitotara i korero ai i tera po I ki taua page 19 mema na te Rata Pura i whakahau nga mema Maori ki te tautoko i tenei Kawanatanga, kahore au e mohio he mea pewhea i taea ai te taua mema te titiro i nga hohonutanga o toku hinengaro i mohio ai ia ki te tikanga i pooti ai au, kihai i whakaaturia mai e ia te take i pera ai ana korero ki taku whakaaro kei te neke noa ake tona matauranga i to nga tangata katoa inahoki tona mohio ki te titiro i nga whakaaro o toku hinengaro ka whakaatu e ahau te tikanga i tautoko ai ahau i tenei Kawanatanga ko te tino take i tautoko ai au he kore kahore au e pai ki nga mahi a nga Kawanatanga o mua ara a te mema mo Waitotara he mema hoki ia no taua Kawanatanga ko tana tikanga mo runga i nga whenua Maori he taumaha rawa ki runga i nga tangata e iti ana nga rawa. Na te Kawanatanga o mua atu i tenei i mau mai i tetahi Pire kia utua toputia nga tiuti i runga i nga whenua Maori. Na taua mema ano hoki te Ture Reiti i nga Whenua Karauna me nga Whenua Maori e whakawhere nei i nga Maori kia utua e ratou nga reiti i runga i nga whenua kahore nei e puta mai he hua. I mea ano hoki taua mema kia mauria mai tetahi Pire kia waiho ma te Kawanatanga anake e whakahaere nga whenua Maori. He whakahe na nga Maori ki taua tikanga i pootitia mai ai au e toku iwi. He maha hoki nga mea he i runga i nga whakahaere a taua Kawanatanga. I muri iho i toku pootitangi i tae au me etahi o nga mema Maori ki te Pirimia te mema mo Taranaki. Ka patai atu ki aia mehemea e taea e ia te whakamama ake i nga mate o nga Maori mea mai ana tama mema e kore e taea e ia. Tena he aha te mea kia tahuri ai au ki te tautoko i tena Kawanatanga. Kihai ranei au i watea ki te tautoko i tetahi Kawanatanga hou kia tirohia mehemea ekore ratou e whakamama ake i nga toimahatanga o nga Maori ka kiia e au inaianei he tangata mohio rawa te mema mo Waitotara e hara i te mea tika ma taua mema ki te tuku i ana whakapae mo nga mema Maori. I puta pea taua korero ana i runga i tona hiahia kia hoki ia ki nga nohoanga Kawanatanga Ehara tenei korero aku i te korero noa ki taku whakaaro he tika ano kia penei aku korero ki taku mohio he nui te hiahia o taua mema kia tu ano ia hei miuita Maori. A me waiho ma nga tangata i whiwhi ki tana atawhai me ana mahi ma ratou ia e whakahoki ki nga nohoanga Kawanatanga. Erangi kaua ia e tono mai ki au hei hoa tautoko i aia. Heoi aku korero mo runga i tena take ka haere aku korero inaianei mo runga i nga reriwe. Ki taku titiro atu heoi ta nga mema i roto i tenei whare i tono ai he reriwe me etahi atu mahi nunui kia mania i o ratou Takiwa a ki te whakaaetia te tono o tetahi takiwa kua riri ko etahi. Ko nga mea kua whiwhi e hopohopo ana kei whiwhi etahi a i muri iho ka tono ano nga mea i whiwhi i te tuatahi ko te mea pai pea me nama nui mai i te moni kia whiwhi ai nga tangata katoa kia mutu ai te tautohe ki te pera te nama me tuku etahi moni maha hei whakatere mai i te Pakeha kia nohia ai o tatou whenua ki te peratia tera e tere mai te hunga whai moni o tawahi ki waenga i a tatou noho ai. Na i te mea e hiahia katoa ana nga takiwa ki nga mahi nunui kua hiahia hoki ahau ki te tono i tetahi mo toku takiwa. Otira kei to pai noatu to iwi i toku takiwa ki te utu i nga hua o nga moni e whakapaua ana i runga i nga mahi nunui o reira ahakoa he nui nga hua kua utua e te takiwa e tu nei au hei mema mo runga i nga moni i pau i etahi atu takiwa kahore i riro mai te wahi tika o nga moni mo nga mahi nunui mo toku takiwa kihai hoki i riro mai he moni kia rite ki nga takoha e utua ana e toku takiwa i roto i nga tau kua pahure ake nei. Ki taku whakaaro kua tata te wa e hanga ai he reriwe ko toku takiwa erangi na te wehi kei whakorea taku tono i noho waha ngu ai ahau. I wehi au mei puta taku tono kua whakakorea. Ka haere aku korero inaianei mo runga i nga hoko whenua a te Kawanatanga. I roto I nga tau e rua e noho nei au i roto i tenei whare na te Whare i whakahau kia tahuri te Kawanatanga ki te hoko whenua Maori. I ki ano hoki kia kaua e hanga to Reriwe ki Akarana kia oti rano to hoko nga whenua i tetahi taha i tetahi taha o te reriwe he mea pea kia kaua ai nga Maori e whiwhi ki te painga o ratou whenua i te mea e hanga ana he reriwe kireira. Ko toku i hiahia ai kia whaka-page 20mutua te hoko a te Kawanatanga i nga whenua Maori ki taku mohio mei kore te Kawanatanga e tahuri ki te hoko whenua pera me ta te whare i tohutohu ai kua waiho hei pooti turaki mo te Kawanatanga. Ki toku whakaaro ko nga mema e whakahe nei ki te Kawanatanga no te mea kihai i hoko whenua ehara i te mema whakaaro tika. E kore au e arai e aua rangatira ta te mea e ahei ana ano ratou ki te tiaki i a ratou ano. Heoi nei aku kupu ki taku whakaaro he mea pai kia whakamutua te hoko a te Kawanatanga i nga whenua Maori mehemea e whakamutua ana enei tikanga whakararu ekore e ahei te whakaara mai i enei whakapae ki te Kawanatanga kua watea hoki te Kawanatanga ki te titiro i nga take a nga Maori. Ka ahei hoki ratou te whakapau i o ratou whakaaro ki te whakapau i nga whenua me te whakahaere i nga mahi nunui. E tino whakaae ana ahau kia tino nui te nama mai i te moni hei whakamakona i nga hiahia o nga mema katoa o tenei whare. Na te mema tonu o Nepia i arai te Kawanatanga i runga i te whakahaere i a ratou tikanga i here hoki i runga i a ratou tikanga tuku moni mo nga mahi nunui. A kua tahuri mai taua mema inaianei ki te Kawanatanga no te mea kihai tere ta ratou whakahaere i nga mahi nunui i roto i tona takiwa. Ki taku whakaaro ehara tenei i te mahi tika ki taku whakaaro kia tika te mahi a te tangata kia mau ki ana whakaaro i korero ai ia i te tuatahi. Ki taku whakaaro me ka mau tonu ta tatou mahi ki te nama i te miriona kotahi i te tau kotahi e kore e rite nga tono a etahi, Ko taku ki tenei kia kotahi ta tatou nama a kia mutu tonu i tena kaua e nama a muri atu. Heoi kia waiho ko te mahi anake ma tatou a muri ake nei he kimi i te whakaaro me pewhea e whakaritea ai e tatou aua moni ara nga hua o aua moni.