Turei, te 4 o Akuhata, 1885.
Pire Tuku Whenua Maori.

Tame Parata.—E Te Tumuake. Ki taku whakaaro tera e pa he mate ki nga Maori i raro i etahi o nga ritenga o tenei Piri. Na reira e hiahia ana ahau me whakaae te Minita Maori ki te whakauru i nga kupu me nga ritenga e tumanaako nei nga Mema Maori. Koina te take i tu ai ahau ki te korero. Kua whakapaingia tenei Pire e nga Maori o etahi takiwa, a kua whakakinongia ki etahi takiwa, inahoki kua panuitia e te Minita nga reta a etahi rangatira Maori, he whakapai he whakahe. Koia au i mohio ai e whakaaro rua ana nga Maori, na reira ahau i mahara ai ko te mea tika ia, me whakaae ki nga kupu whakauruuru a nga Mema Maori mei kore e oti he ture tino tika e rite ai to hiahia o nga iwi Maori. Ko etahi o nga Mema e korero nei mo tenei Pire, e whakahe ana ki te ritenga mo nga Komiti Maori: e tika ana ua a ratou; he raruraru ano kei taua mea otiia tera e puta he painga. Na e mea ana etahi o nga Mema e he ana te whakahaere o nga whenua Maori i roto i te Kooti Whenua Maori, me etahi Maori hoki e pera tahi ana. Me te whakapai tonu a etahi Pakeha Maori hoki he mea pai te Kooti. He tohu ra tenei kei te whakaaro rua nga Maori. Na reira ahau e mahara ana kaua rawa e whakapanga nga takiwa katoa e tenei Pire; erangi me whakamana ki era takiwa anake e hiahia ana nga Maori o aua wahi kia whakahaerea ki a ratou na takiwa. Kaua e whakamanaia ki nga takiwa o nga Maori e whakahe ana ki nga ritenga o taua Pire. E tono atu ana ki te Minita Maori kia whakaaetia e ia nga kupu whakauruuru e meatia ana e nga Mema Maori. Ki toku mohio i pa he mate nui ki nga Maori i raro i nga ture kino i paahitia e tenei Whare, a e tautoko ana nga Maori i tenei Pire mei kore e tau mai te ora kia ratou. Na mo runga mo nga Komiti, e whakamana ana tenei i nga Maori ki te whiriwhiri ia ratou Komiti. He mea tika ra tenei. Kua korero etahi Mema kia whakaekea he takoha ki runga ki nga Maori, ki toku whakaaro tera e tae ki taua ahua a mua atu otira e hara tenei i te takiwa tika kia whakataua he utu pera ki runga ki nga Maori erangi me whakaaro marire i tetahi tikanga pai e puta ai te ihu o nga Maori. E korero ana etahi Mema kahore nga Maori i te utu takoha, me wkakaatu ahau ki te Whare e tino he ana tenei kupu, ki taku ki kei to utu nui nga Naori i nga takoha. Inahoki e utu nui ana ratou i nga moni o nga Katimauta pena me nga Pakeha, e utu takoha ana mo nga hipi me te taake kuri, me nga utu pane Kuini i te hokonga retinga ranei o a ratou whenna. Ko te mea tika ia ma te Pakeha ma te iwi whai matauranga e whakaaro marire i tetahi ture pai e tau ai te ora ki runga ki nga Maori. Kahore ano hoki te Maori kia tino aro noa ki nga ture o te Pakeha. Ko toku tino hiahia kia kaua tenei Whare e hanga pohehe i nga ture taumaha hei whakamate i te iwi Maori, ka mutu toku korero mo tenei Pire.

Te Ao.—Ki taku titiro he Pire tenei mo nga tangata Maori otiia ki etahi ona ritenga he pire hawhe-kaihe ta te mea kaore i rite ona tikanga ki ta nga Maori i whakaaro, koia au i mohio ai he pire hawhe-kaihe. E korero ana ahau mo nga Maori o toku takiwa e whakahe ana ki tenei Pire. Tetahi kua tae mai nga pitihana o te Tai-rawhiti turaki i tenei pire. Kotahi tonu ano te whakaaro o nga Maori, he pire tenei i hanga hei patu i nga tangata me te whenua hoki. Kua ata whahaarohia e au ona ritenga, a kei te pera ano taku mahara. Kua tae mai to pitihana a Nepe te Apatu me ona hoa 56, me ta Whitipatato me ona hoa i Waikato me ta Meiha Te Wheoro hoki e whakahe katoa ana ki tenei Pire, me page 18toku iwi ano hoki, a ka whakamana e au o ratou hiahia kia whakakinongia tenei pire i te mea e whaitake ana tatou ki te pera. Mehemea ka whahaturia he Komiti kia tokomaha rawa katahi ka tika, erangi ma te iwi nui tonu ratou e whiriwhiri. E ki ana tenei pire e kore e uru nga tamariki kaore ano kia tae o ratou tau ki te rua tekau ma tahi, e tino he ana tenei i te tikanga Maori, tera e peia ki waho etahi tangata tino whai take ki te whenua i runga i tona tamarikitanga. Ko te mea tika me whakauru katoa nga ingoa ki te tiwhikete me nga pani hoki, ki te kore e whakaurua ka mate ratou, kowai ka toku kaa tawhaitia ratou e nga Maori. E rereke ana te tikanga mo nga tamariki me nga pani Pakeha ko te Kawanatanga o te Koroni kei te awhina ia ratou. E tino mohiatia ana te take i haere ai a Meiha Te Wheoro me ona koa ki Ingarangi he rapu i te oranga mo nga mate kua pa ki te iwi Maori i runga i nga ture kino. A kua tae mai te kupu a Te Wheoro me nga iwi Maori ki au kia whakahengia tenei Pire, me tahuri mai te Minita Maori ki te whakarongo i a matou korero kia patupatua nga rarangi kino o roto. Mo runga mo te Pire Wkakatopu Ture Whenua Maori e whakapaingia nei e te mema mo Nepia, kua tae mai te pitihana a etahi Maori o Rangitikei 106 e whakahe ana ratou. Kua rongo au i te korero a taua mema ra e whakahe ana ki te Minita Maori ki taku whakaaro kauaka ia e amuamu i te mea he Minita Maori ano ia i mua. Ki toku whakaaro tuturu mo enei pire e rua e tino pehi kino ana i nga Maori. A ahakoa kii mai te Minita Maori he Pire pai, pai atu i te Tiriti o Waitangi, kaore au e pai ki enei Pire, engari te Tiriti o Waitangi ra Ko toku tino hiahia me whakaaro nui mai nga mema katoa ki enei mea me te Minita hoki a ka patua nga rarangi e he ana. E whakaae ana ahau ki te kupu a te Minita inapo ra, i kii penei ra mehemea e he ana tetahi wahi me unu ki waho, mehemea e he ana aua Pire rurua kati me unu katoa. Ahakoa whakapai te Mema mo Napia ki te Pire Whakatopu Ture Whenua Maori, ahakoa whakakino ki te Pire Whakahaere mo nga Tuku Whenua Maori, e kino tahi ana ki toku titiro me ta te Iwi Maori hoki. Mehemea ka hinga tenei Pire me hinga tahi te teina ara te Pire Whakatopu. Tenei pea etahi Mema kei te whakahe ano ki etahi wahi.