Taite, te 23 o Oketopa, 1884.
Ture Rahui Maori Te Waipounamu.

H. K. Taiaroa.—I runga i te panui tuarua o tenei Pire, ka mea ko te tikanga o tenei Pire he whakakore i etahi wahi o te Ture 1883, e pa ana ki nga Rahui Maori o tera motu. Te take kua kite nga Maori i te he o taua Ture. I riihitia nga rahui o Motueka me era atu rahui i raro i tetehi tu riihi penei me te tauira kei tona ringaringa. Kotahi tonu te ritenga mo aua riihi. E kore ia e korero roa, eranga ka panuitia e ia te kape o aua riihi. I te wa e Komihana ana a Hemi Make, koi nei te ahua o ana riihi, i penei ara.

"E whakaae ana te hunga nona te whenua kia tukua atu mo te reti e Te Komihana Rahui Maori mo nga tau rua te kau ma tahi, a ma taua Komihana e homai ki te tangata nona taua whenua e £20 mo ia tau pau noa te ruatekau tau, Ki te mutu aua tau, me hoki katoa mai nga whare, taiepa, kaari aha ranei ki te tangata nona te whenua, me ona rawa katoa. Me timata te riihi i te tahi o Hanuere 1861."

He tauira tenei no nga riihi katoa otiia i te Ture o te 1883, ka pakaru nga riihi i mahia i mua, a mehemea e kaha ana nga Maori ki te kawe i o ratou mate ki te Hupirimi Kooti, tera e whakataua mai he utu kia ratou mo tenei mahi he. Erangi e kore ia e hokihoki mo nga mahi he o mua; na te mea kia tika nga mahi inaianei. E kore ia e hoki whakamuri ki nga mahi kino o mua kaore he kupu i roto i nga riihi tawhito mo nga whakapainga: ka hoki katoa te whenua me ona painga katoa ki te hunga nona ina mutu te reti. Kua takahia era ritenga e te ture hou nei: koia i mea ai me whakakore taua ture. Kua ki etahi Mema nana i whakaae ki tena ture, e tika ana, otiia takitahi nga mea i whakaaetia e ia. Kua tono atu ia ki te Kawanatanga kia whakaputaina nga Karauna Karaati i raro i nga ritenga a te Tanga. Ki mai ana Te Kawanatanga e kore ratou e whakaae. Haere ana etahi Mema o Kereimouta ki te Kawanatanga tono ai ki a mahia taua ture hou, me ta ratou ki whakawehiwehi ki te kore e whakaaetia ka turakina te Kawanatanga e ratou. I taua wa e ngoikore ana toku taha, he tokoiti noaiho, a riro ana i te hunga kaha. E tino mohiotia ana hoki e ora te hunga tokoiti i roto i tenei whare. Ki tana mohio me tapu tonu nga tikanga o nga riihi tawhito. Heoi hei kupu whakamarama mona mo te kawenga mai o tenei Pire. E kore ia e hoki ki nga tini ripoata a nga Komihana mo enei mea. Ka whakawhirinaki tonu ia ki nga ritenga o aua riihi tuatahi. E hara i te mea he tino pai rawa aua riihi mo nga Maori; he iti noa iho nga utu e puta mai ana. E £20, tonu te mea e puta ana ki etahi tangata. Muri iho ka mea atu te hunga reti, he nui rawa tena moni, ka inoi ki te tangata whenua kia whakaaetia te £10, mo te tau. Ki te kore e whakaae taua Maori ka ki te hunga reti, kati, kia £10, hei moni reti, kia £10 hei whakapai i te whenua. Na £210, i puta mo nga tau e 21, £210, i pau mo nga whakapainga. I raro i te ture tawhito ka riro i nga Maori te whakapainga o te whenua, tena inaianei ka riro ke i te kai reti. Kei te mate rawa nga Maori mo tenei ture. E tangi ana ratou pena me Rahera e tangi ana ki ona tamariki. Me whai whakaaro tenei whare ki te whakaora i enei tangata e mate nei. Te take e tono ana ia kia whakakahoretia enei rarangi, he hua kino kei roto i aua mea katoa.

Hikitia ana taua Korerotanga i runga i te motini a Ta Hori Kerei.

page 30