Pire Whakatau I Nga Rahui O Te Tai Hauauru (Taranaki).

H. K. Taiaroa—E Te Tumuaki, ki taku whakaaro me whai kupu ano au mo runga i nga korero mo te Tai Hauauru. E mohio ana tatou katoa i roto i tenei Whare me era i waho, kua maha noa atu nga tau e tipu ana tenei rakau tae mai ki naianei. Ki taku whakaaro me tahuri te Kawanatanga i naianei ki te whakaoti i tenei korero nui. I taku tirohanga i te ripoata a nga Komihana, a Te Pokiha raua ko Te Pere, ka kite au i etahi whakataunga nui a aua tangata; tetahi mea it kite au i roto i taua ripoata, ko te nui o nga whakaaetanga a nga Kawanatanga o mua ki nga Maori kihai ano kia whakamanaia; na te Kawanatanga ano o mua atu i tenei etahi whakaritenga kihai i wakamanaia. Ka taea ano e tatou te whai nga raruraru nei ki aua putake, ara; i tipu mai enei raruraru i te kore kaore i mana aua whakaritenga, a, me te rau-patutanga i nga whenua o te Tai Hauauru. E hiahia ana au kia ki atu ki te Whare i naianei me mutu te whakaae noa atu ki nga Maori, tera koutou e hoatu etahi mea ki a ratou; erangi me hoatu tere tonu kaua e waiho ko te kupu anake. Tetahi, ki te whakaae page 33kouton i etahi mea ma nga Maori me tuhituhi rawa kia kore ai he pohohetanga i muri iho. Na mo runga i tenei Pire Whakatau i nga Rahui o te Tai Hauauru kua tukua mai nei e te Kawanatanga, ki taku whakaaro he Pire pai ano; heoi ano taku whakahe ko te nui o te mana e hoatu ana ki te Komihana; ko te tikanga o taua mana he tuku i te whenua katoa ki te Kai-tiaki, na ki te hiahia te pakeha kia pa ki aua whenua me ahu atu ia ki te Kai-tiaki whakarite ai—ko tona mutunga ka tae ki nga tau e toru, e wha, e rima ranei ka riro katoa te whenua ki te ringaringa o nga pakeha. Na ko wai ka mohio ka puta mai ano pea nga raruraru penei me enei kua rongo ake nei tatou. Ko taku kupu tenei mehemea e tuku ana koutou i nga whenua ki nga Maori me tuku Karauna Karaati atu ki a ratou, kaore hoki tatou e mohio ka pehea ranei te whakahaere a te Kai-tiaki. Titiro oti ki te 8 o nga rarangi o te Piree ki nei,—

"Ka ahei te Kawana i ia wa, ki te whakatu i tetahi tangata tika ki tana e pai ai, ki te whakamutu ranei i a ia, hei KaiTiaki mo nga Rahui ki te Whakataunga o te Tai Hauauru, hei whakahaere i nga tikanga i runga i te tohutohu a te Kai-Tiaki mo nga rahui katoa ka whakataua kia whakahaerea e ia i raro i tenei Ture.

"Ka tukua ki taua Kai-Tiaki kia mau ki a ia kia whakahaerea hoki e ia nga tikanga me nga mana katoa mo nga rahui ka tukua ki a is hei mahi, i raro i nga tikanga o tenei Ture; a i raro i aua tikanga here i runga i te hoko i te riihi, tetahi atu tuku ranei e tau ana ki aua rahui, ka ahei ia ki te whakawhiti, ki te riihi ki te tuku pehea ranei i etahi o aua rahui ki tana e kite ai he mea tika kia peratia, i runga hoki i te whakahaere e ahua marama ana ki a ia, hei painga me nga Maori na ratou aua rahui kia nohoia hoki te takiwa ki te tangata; a ko te mahi ma taua Kai-Tiaki, i runga i tana whakahaere i nga mana ka whakatau a ki a ia e tenei Ture, me whai korero ia ki tetahi tangata Maori ki etahi tangata Maori ranei e mohio ana ki nga tangata mo te wahi rahui e whakahaerea ana, a ka tono hoki ki aua tangata Maori kia whakahoa ratou ki a ia i runga i tana mahi, a me haere nga mahi mo taua rahui kia ahua rite ki nga hiahia a nga Maori e whai take ana ki taua rahui."

Mehemea ka hoatu te mana katoa o enei whenua ki te Kaitiaki, e kore tatou e mohio ka pewhea ranei tana whakahaere. E kore e pai nga maori kia penei te tuku i to ratou mana ki tetahi atu, mehemea hoki e haere ana te Minita mo te Taha Maori ki reira whakamarama atu ai i tenei tikanga ki a ratou, tera tonu ratou e whakapuaki i ta ratou whakahe ki a ia. E mohio ana tatou ki nga mate nui e puta ana i roto i taua mahi Kai-tiaki, i te mahi Kooti Whenua, me etahi atu tikanga tiaki. E mohio ana hoki tatou he maha nga tukunga a te Kai-tiaka i nga rawa e tiakina ana e ia, a, mate ana ko nga tangata no ratou aua mea. Ki taku whakaaro ko nga rahui kua whakataua atu ki nga Maori o tera takiwa me tuku Karauna Karaati atu ki a ratou, me whakamau atu ranei ki a ratou i runga i etahi huarahi ke o te ture. E hiahia ana au kia mutu te raruraru o Taranaki, na ki taku whakaaro hoki koia nei te taima hei whakaotinga pai i aua raruraru, a me tahuri te Kawanatanga ki te whakaoti. Mehemea e ngakau nui ana te Kawanatanga kia muta te raruraru o te Tai Hauauru a kia ora nga Maori, e pai ana, tera au e awhina ia ratou i roto i to Komiti, a tera au e menemana i te Pire kia pai ai ki nga Maori.