Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paramete: 1881-1885

Whai Korero

Whai Korero.

Enga Rangatira o te Runanga Whakatakoto Ture, me nga Rangatira o te Runanga Nui,-E mihi atu ana ahau ki a koutou ka kite tuatahi nei ahau i a koutou, ka whakapai atu hoki mo runga i te nui haere o te koroni i roto i te tau kua pahure nei, inahoki kua kite tatou i te kaha o te tupu haere o nga mahi katoa me te whakapono o te katoa tera e tupu haere tonu a mua ake nei. Kei te mahia tonutia nga tikanga i whakatakotoria e te Paremete hei whakaoti pai i nga raruraru e takoto ana ki tetahi takiwa o to Tai Hauauru o tenei motu, a kitea ana te pai haere o nga mahi kua oti nei ki taua takiwa. Kei te whakatuturutia inaianei nga kupu tohutohu a nga Komihana i whakaritea hei whiriwhiri i nga raruraru i kiia e tau ana ki nga Maori o taua takiwa; a ko aua raruraru ahua kino kei te pai haere inaianei i runga i te manawanui ki te hapai i te mana o te Kuini me te kaha ki te takahi i nga mahi kino, i runga hoki i te ngakau pai ki te whakariterite i nga tono tika a te iwi. Ko te nuinga o nga whenua i whakaritea mo nga Pakeha ki taua takiwa kua oti inaianei te hoko a kei to nohoia e ratou. Ko nga herehere i puritia nei taea noatia tenei takiwa i runga i te whakaaro he mea tika kia pera te pupuri i a ratou kia tau ai te pai ki nga iwi e rua, ara ki te Pakeha ki te Maori, kua oti ratou inaianei te tuku a kua whakahokia ki o ratou kainga, he ruarua nga mea e toe ana, a meake hoki ka tukua ratou kia haere; e whakaaro ana hoki oku Kai Whakahaere e kore e pera me mua te uaua kia whai take hoki ano ki runga ki enei tikanga taimaha hei hapai i te rangimarire me te whakahaere pai i nga mahi ki taua takiwa. Ka whakatakotoria ki o koutou aroaro nga pukapuka whakaatu i nga mahi o te Hui i tu nei ki Poihakene i nga ra o Hanuere kua pahure nei, i tae atu tetahi o nga Minita o tenei Kawanatanga ki taua hui. Ka kites e koutou i roto i enei pukapuka i mahia ki reira etahi tikanga ka pa ki tenei koroni, ko tetahi o aua mahi he tutaki atu i te heke mai o nga Tainamana ki enei motu, a tera ka tukua he Pire ki o koutou aroaro hei whakamana i tenei mea. He meha nga mea i mahia e taua Hui hei painga mo nga Koroni nei. Kei te mahia tonutia nga Reriwe me nga mahi nunui i whakaaetia e koutou. Tera e tukua etahi tikanga kia korerotia e koutou hei tautoko i nga kamupene mahi reriwe, kia ahei ai te tupu haere nga mahi o te koroni. Tera hoki he tikanga o korerotia mo nga whenua nunui e rihitia ana i te Waipounamu hei rana hipi, kua mutu nei nga tau o aua riihi, kia puta ai te tino oranga ki te koroni. A ka whakatakotoria ki o koutou aroaro etahi tikanga hei whakarite i aua mea. Kua kitea te pai i roto i te tau kua pahure nei o te mahi whakatakoto rori i waenganui o nga whenua Karauna i mua o te hoko. A tera e tonoa kia whakaaetia e koutou etahi moni ano kia ahei ai te Tari Hoko Whenua ki te whakahaere i etahi mahi kia nui ai te whenua Karauna hei nohoanga mo te tangata, kia nui haere ai hoki nga mahi me nga moni page 2hei oranga mo te tangata. Ko nga moni i puta mai ki te Kawanatanga i roto i te tau kua pahure nei i runga i te mahi hoko whenua kua nui te atu i te mea i kiia tera e puta kia ratou, kitea ana hoki te nui haere o nga tono hoko whenua kia nohoia rawatia hei kainga tuturu, kitea ana hoki i roto i etahi pukapuka kua oti inaianei te tuhi, te kaha o te tupu haere o nga mahi katoa e whiwhi ai te mahi hei oranga mona me te nui haere hoki o nga tangata i roto i te koroni

Enga Rangatira O Te Runanga Nui,—Kua kaha te whakaiti iho i nga moni e riro ana hei utu i nga kai mahi o te Kawanatanga, ahakoa kua peratia kei te haere tika tonu nga mahi. Ko nga pukapuka ka whakatakotoria ki o koutou aroaro mo nga moni ka pau a te tau e haere ake nei, ka ata mahia i runga i te iti o te moni kia tika ai te whakahaere i nga mahi a te Kawanatanga. Kei te pai hoki te ahua o nga moni kua puta mai i tenei tau. Kei te nui atu hoki nga moni e puta mai ana i nga reriwe, tae ana ki te toru pauna me te te kau hereni te hua o nga moni i pau mo te hanga i nga reriwe.

Enga Rangatira Te Runanga Whakatakoto Ture Me Nga Rangatira O Te Runanga Nui,—Ka whakatakotoria ki o koutou aroaro he Pire whakarite hou i nga Mema mo te iwi, he Pire whakahaere i te Pootitanga Mema, a e hiahia ana ahau kia ata whakaarohia e koutou inahoki kua tata te mutu o tenei Paremete. Kua tukua mai tetahi pukapuka e nga Komihana i whakaturia hei whiriwhiri i te tikanga me nga ritenga me nga mahi whakahaere o te Kooti Hupirimi me era atu Kooti o te koroni, kia kitea ai he tikanga e hohoro ai te whakahaere i nga mahi whakawa kia iti iho ai hoki nga moni utu whakawa, a ka whakatakotoria aua pukapuka ki o koutou aroaro. Ae koa ana ahau ki te ki atu ki a koutou e whakaaro ana nga Komihana ka oti ta ratou mahi i roto i nga ra o Hurae e haere ake nei. A ka whakatakotoria pea ki te aroaro o tenei Paremete he Pire hei whakamana i to ratou mahi. Ka whakatakotoria ki o koutou aroaro he Pire hei unu i nga here e tau ana ki nga whenua, engari ka tiakina tonutia nga rahui i whakaritea i raro i taua tikanga. Ka whakatakotoria hoki ki o koutou aroaro etahi Pire whakahaere i te tuku moni ki nga Turoro me nga Rawakore, hei whakakotahi hei whakatika i nga Pire Raihana Waipiro, hei whakatikatika hoki i nga Ture Whakahaere i nga Whenua Rahui Maori, hei whakarite hoki i nga utu reiti mo nga whenua o te Karauna, hei whakarite hoki i etahi tikanga tuku moni ki nga Mahi Nunui o etahi takiwa. Kua tae ahau inaianei ki nga takiwa maha o te koroni. A i ahau e haereere ana i kite ahau i te tupu haere o te ora, me te nui haere o nga kainga, me te kaha o te iwi ki te whakahaere i nga mahi katoa puta noa i te koroni. Kei te pera hoki te whakaatu o nga pukapuka tatau i te iwi kua oti nei te mahi, inaianei, me etahi atu pukapuka hoki e whakaatu ana i te nui o nga mahi hokohoko taonga aha ranei, me te tupu haere o etahi mahi hou i roto i nga takiwa me te nui hoki o nga moni e puta mai ana i runga i te hoko whenua me etahi atu mea i roto i te tau kua pahemo nei. I runga i toku whakahaere i nga mahi taimaha kua tukua mai nei e te Kuini ki ahau, ka tohe tonu ahau ki te whakahaere i aua mahi i runga i nga ture me nga tikanga o mua, ka whai tonu i te tika i runga i te ngakau pai pera ano me to tatou Kuini aroha nui e tu nei ahau i roto i a koutou hei kai-whakarite i a ia. Kia mahara koutou ka kaha tonu toku tautoko i a koutou ki te whakamana i nga mahi o te Paremete, a e hiahia ana e whakaaro nui ana hoki ahau kia tau te atawhai a te Atua ki runga ki a koutou mahi, kia ora ai te koroni, kia tuturu ai nga mahi kia noho pai katoa nga pononga a te Kuini e noho ana i roto i tenei Koroni.