Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1904-1905

Wenerei, te 26 o Hurae, 1905

Wenerei, te 26 o Hurae, 1905.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Pika ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka whakahaerea ko nga patai me etahi atu mahi.

Teoti Paipeta.

Tame Parata (mema mo nga Maori o Te Waipounamu).—Ka patai ahu ki te Minita mo nga Kara, Mehemea ranei ka whiriwhiria paitia e te Kawanatanga te tono a Teoti Paipeta, o Rapaki, e tono nei kia tautokona is kia whakaurua atu ai ia ki te Kareti o Karaitiati hei akonga hei minita karakia, notemea ko taua tangata he taitamariki a e ngakaunui ana kia uru ia ki taua Kareti kia akona ai ia ki nga matauranga o reira, a i te mea hoki he rawakore ona matua, e kore ia e uru ki reira ki te kore e tautokona ki te moni?

Te Raiti Honore Te Hetana (the Right Hon. Mr. Seddon), (Minita mo nga Kura).—Kua oti noa atu te whiriwhiri o[gap — reason: illegible]tenei tono. Ko nga korahipi (scholarships) e hoatu ana mo nga Maori kua puritia mo nga tangata anake i nui ake ona toto Maori i ona toto Pakeha, a na runga i tenei ahua, kaore e whakaaetia te tono a Teoti Paipeta.

Whare Pooti Mema Mo Takaka Me Okoha.

Tame Parata (mema mo nga Maori o Te Waipounamu).—Ka patai ahau ki te Hekeretari mo te Koroni,—(1) Ka whakaritea ranei e ia he whare pooti mo Takaka i mua mai o te tuunga o nga pooti mema e haere ake nei, a me tetahi whare pera ano hoki ki Ohoka; a (2) mehemea ranei ka whakaae ia ki te whakanuku Waihao atu i te whare pooti e tu mai nei i Glenavy. Te ingoa Pakeha o Waihao ko Morven?

Honore Ta J. G. Te Waari (the Hon. Sir J. G. Ward), (Hekeretari mo te Koroni).—Kua tuhia e au ki te pukapuka nga whare pooti kua korerotia mai nei, a ka whiriwhiria ina tae ki te ra e whakaturia ai nga whare pooti mo te Takiwa Pooti Mema Maori Whaka-te-tonga.

Teihana O Puketeraki.

Tame Parata (mema mo nga Maori o Te Waipounamu).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Reriwe, Mehemea ka tahuri ranei ia ki te hanga i tetahi tikanga pai ke atu mo nga utanga me nga takai me nga paihere e takuna atu ana a e waihotia ana e nga tereina ki te teihana i Puketeraki, i te mea he maha noa iho nga mea e ngaro ana, e tahaetia ana, e kore atu ana i taua teihana i raro i nga ahuatanga e mana nei i naianei, a heoi kau te whakautu a te Tari Reriwe ina tukua atu he kereme ki a ratou mo aua mea, ko tenei: "He Paraki-teihana a Puketeraki, no reira kaore te Tari Reriwe e kaha ki te whakaae kia whai raru ia mo nga taonga e waihotia ana i reira"?

Honore Ta J. G. Te Waari (the Hon. Sir J. G. Ward), (Minita mo nga Reriwe).—Ko nga taonga e hariharia ana a e waihotia ana ki Puketeraki he korekore rawa, a ko te wahi kua oti te whakarite hei takotoranga mo aua taonga i taua teihana e nui noa atu ana mo ia ahua katoa. E waiho atu ana nga taonga me nga takai ki nga paraki-teihana i runga i tenei tikanga na, ki te ngaro, me tau page 22taua aitua ki runga anake ki te tangata i tukuna ai ki a ia aua mea. Otira he ruarua Tawa nga kupu whakahe e tae mai ana ki te Tari Reriwe mo nga taonga e ngarongaro ana i nga paraki-teihana. Mehemea ka whakaaetia tena tikanga e tonoa mai nei—ara, me rite tonu te tau he whai-rarutanga ki runga ki a ia i nga Paraki-teihana pera ano me nga teihana whai apiha—heoi kua katikatia katoatia te nuinga o nga Paraki-teihana puta noa i te koroni i te itiiti rawa o nga mahi e mahia ana i aua teihana. A mehemea ka pena, ka roa rawa te whenua hei haerenga mo nga tangata e noho ana i nga takiwa tokoiti nei te tangata e tae atu ai ratou ki nga teihana whai apiha. He nui te taima e pau, a he nui te raru e puta mehemea ka penatia; nui ke noa atu i te raru o te ngaromanga o nga mea takitahi nei e ngaro atu ana i nga Paraki-teihana i naianei i raro i nga tikanga e mana nei. Otira e mohio ana te Tari Reriwe ko etahi o nga kupu whakahe e whakapuakina ana mo te ngaromanga taonga i nga Parakiteihana he whakanui noa iho i te korero mo te mea hanga noa iho; a mehemea ka tino uiuia ka kitea he kore rawa nga mea e pono ana. Heoi, e kore ahau e kaha i tenei wa ki te whakarereke i nga tikanga e mana nei i naianei.

Kereme Whenua Maori.

Te Herehi (Mr, Herries), (mema mo Pei o Pereti).—Ka patai ahau ki te Minita mo Nga Mea Maori, Mo a whea ka whakatakotoria ki runga ki te teepu o te Whare te ripoata a te Roira Komihana i whakaturia i raro i tekiona 11 o "Te Ture Kereme Whenua Maori Whakatika Ture, 1904"?

Honore Timi Kara (Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ko taua ripoata kei roto i nga ringa o te kai-perehi i naianei, a e maharatia ana tera e oti i roto i tenei wiki e haere ake nei kia taea ai te whakatakoto ki runga ki te teepu o te Whare.

Urupa Maori Kei Pokitana.

Te Waira (Mr. Vile), (mema mo Manawatu).—Ka patai ahau ki te Minita mo Nga Mea Maori, Mehemea ka tahuri ia i runga i te ritenga ture, i tetahi atu huarahi ranei, ki te tuku atu i te mana whakahaere o te Urupa Maori tawhito i te taone o Pokitana ki te Paro Kaunihera o Pokitana, a ma te Kaunihera e hoatu he whakaae pono e kore rawa e rahurahua nga urupa o nga tupapaku?

Honore Timi Kara (Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka whakahaerea he uiuinga mo runga mo tenei take, a ka whakaaturia atu tona mutunga iho ki te honore mema nei a te wa tuatahi tonu e taea ai.

Taone O Te Kuiti.

Te Heningi (Mr. Jennings), (Mema mo Egmont).—Ka patia ahau ki te Minita Maori, Mehemea ka kimihia e ia kia kitea he pono ranei kaore ano kia utua atu ki nga tangata no ratou te taone o Te Kuiti nga moni e tika ana ma ratou ina hoki kua neke atu i te tekau ma waru marama i naianei te hokohokonga maketetanga o taua taone?

Honore Timi Kara (Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Kei te tonoa atu he maramatanga mo runga mo tenei take ki te Kaunihera Maori o taua takiwa, a kia riro mai ka tukua atu ki te honore mema.

Katahi ka haere tonu nga patai me etahi atu mahi ano na wai ka tae ki te—

Pire Pooti Minita Kawanatanga.

Na Te Honore Ta W. J. Tuati (Hon. Sir W. J. Steward), (mema mo Waitaki) i kokiri tenei Pire ki te Whare. Ko tona aronga he hanga i tetahi ture e riro ai ma nga taha e rua o te Whare e pooti nga Minita o te Kawanatanga. He Pire tawhito tenei nana; kei ia Paremete hou ka kokiri mai ki te Whare kia korerotia kia paahitia hei ture. A ko te mahi tonu a te Whare he tuku kia whai-korerotia ka mutu ka turaki atu ka maka atu ki waho o te Whare. Ka maha nga Paremete he pera tonu te mahi. No tenei Paremete ka kokiritia mai ano.

He roa te whai-korero a Te Tuati ki te tautoko i tana Pire, ka mutu ia ka haere tonu te korero a ka mene nga whaikorero a nga mema tekau ma rua ma toru ranei mo te Pire, ka tu ko—

Hone Heke (mema mo nga Maori o te Tai Tokerau).—No toku urunga page 23tuatahi mai ki tenei Whare a tae mai ki tenei ra ka maha oku nohoanga i konei i ki te whakarongo i nga whaikorero a nga mema mo tenei Pire. A i tenei po he torutoru nei nga kupu hou i rongona atu e au; otira ahakoa enei kupu hou kaore ano i marama ki au nga take e tika ai kia whakaaetia tenei Pire kia paahitia. Na, ko tetahi hoki, ki taku whakaaro ko nga mema e tautoko ana i tenei Pire kaore e ata titiro ana ki nga tini raruraru tera pea e puta ake i roto i tetahi tikanga pera te ahua me te Pire e mea nei, ara e tu ai nga Minita o te Kawanatanga me matua pooti e nga mema o te Whare nei. Tena ia na ki te meatia me turaki atu tetahi o nga Minita i runga i te pooti a ka mutu tera me pooti e te Whare nei tetahi atu o ona mema hei whakakapi i te tuunga o te mea i turakina, kaore ranei e puta he raruraru? Kei te mohio tatou e rua nga taha kei roto i te Whare nei, ko te taha Kawanatanga ko te taha Apitihana, na kaore e kore enei taka e rua te taupapatu ki a raua ina tae ki nga pootitanga pera.

Tenei ano te roanga atu o nga korero a te mema honore me titiro i Hansard. Heoi, he whakahe katoa ana korero i te Pire a Te Tuati.

Kotahi tonu te mema i tu ake i muri i a Hone Heke, ka mutu tera ka tu atu te Honore Ta W. J. Tuati ki te whakautu i nga whai-korero a nga mema.

No te mutunga o ana korero ka whiua e te Pika te patai: "Me panui tuarua ranei te Pire i naianei?"

Wahi ana te Whare.

I te Ae, 20.

  • Arnold
  • Barber
  • Bedford
  • Davey
  • Ell
  • Fisher
  • Harding
  • Hawkins
  • Herries
  • Laurenson
  • Moss
  • Reid
  • Sidey
  • Tanner
  • Thomson, J. C.
  • Thomson, J. W.
  • Wilford
  • Witty

Nga Kai-tatau.

  • Fowlds
  • Steward.

I te No, 29.

  • Allen, E. G.
  • Baume
  • Bennett
  • Bollard
  • Carroll
  • Duncan
  • Field
  • Flatman
  • Fraser, A. L. D.
  • Hall-Jones
  • Hardy
  • Heke
  • Houston
  • Kidd
  • Lawry
  • Lethbridge
  • Lewis
  • Major
  • McGowan
  • McKenzie, R.
  • Mackenzie, T.
  • Millar
  • Mills
  • Parata
  • Remington
  • Symes
  • Ward.

Nga Kai-tatau.

  • Hanan
  • Jennings.
Nga Pea.
Tautoko. Turaki.
Aitken Pere
Buddo Seddon
Colvin Willis
Duthie Rutherford
Kirkbride Buchanan
Lang Herdman
Massey Allen, J.
McLachlan Graham
McNab Hall
Taylor Fraser, W.
Vile. Wood.

Te putanga o te No, 9.

Heoi hinga ana te Pire, ara kaore i whakaaetia kia panuitia tuaruatia.

No te rua tekau meneti ki te rua karaka i te ata tu o te Taite ka hiki te Whare.