Raureti Paerau Mokonuiarangi.

Te Auhana (Mr. Houston), (mema mo Pei Whairangi).—Ka kawe mai i te ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga i te pitihana a Raureti Paerau Mokonuiarangi e inoi ana kia whakawakia ano a Te Pokohu Poraka. Ka motini, ara "kaore kau he kupu a te Komiti," mo te pitihana, a me takoto ki runga ki te teepu.

Tame Parata (mema mo nga Maori o te Waipounamu).—Ko tenei poraka whenua ka rua tekau pea tau i naianei o te whakawakanga e te Kooti Whenua Maori. I wawahia taua poraka ki etahi hapu, a no te iwi o Ngatiawa, tetahi o nga hunga whai keehi mo taua whenua i te aroaro o te Kooti, i te putanga o te whakatau turaki i a ratou, tonoa ana e ratou he whakawa tuarua. No te tukunga o taua take ki te Paremete paahitia ana e te Paremete he ture e whakamana ana kia tu ano he whakawakanga mo te tono a aua kai-tono. Kaati kua kore he huarahi i naianei e ara ai ano he whakawa ke atu ki te kore e hanga he ture hou; ko te take tena o te pitihana nei. E ki ana nga kai-pitihana i runga i te wawahanga i mahia i raro i te ota a te Kooti kua riro atu o ratou whenua kei reira nei o ratou pa, o ratou kainga, o ratou urupa tupapaku, a ratou mahinga kai, me era atu mea, kua whakataua ketia ki etahi tangata he. Mehemea i tika te whaka-page 48tau a te Kooti i te tuatahi kaore he raruraru, a kaore he take mo tenei pitihana. Mo runga i nga keehi penei te ahua, ara, raruraru e takoto ana i waenganui o te Maori raua ko te Maori, me hoatu ano he whakawakanga. Mehemea ka patua tenei pitihana ka tukua mai ano ka tukua mai ano etahi atu pitihana ki tenei Whare e inoi ana i taua inoi nei ano. E hara tenei i te mahi tika ki nga Maori. He nui nga moni a nga Maori e pau ana ki te haere mai ki Poneke noho ai ki te whakahaere i a ratou pitihana. He take nui tenei, a e tika ana kia ata tirohia mariretia e nga honore mema. Mehemea kaore te Whare e whakaae ki te paahi i tetahi rarangi ture e pa ana mo tenei take me era atu keehi penei te ahua, heoi me ki atu ahau tukua atu ki tetahi Komiti Maori, me tiki i nga iwi kaore i pa ki taua whenua, ma ratou e whakaoti. Mehemea he raruraru tenei i waenganui i etahi Maori me etahi Pakeha katahi pea ka kore e tika kia tukua atu taua pitihana ki tetahi Komiti Maori, engari kei waenganui i nga Maori anake tenei raruraru. Kia tika ano te whakahaere i te mea e tika ana; a ko te mea he me tuku atu ki te wahi e tika ana hei takotoranga mo nga mea he. Tenei ano tetahi kupu kei roto i te Karaipiture e pa ana ki tenei tu ahua, "Tukua kia tupu tahi ake a taea noatia te ra o te kotinga."

Wi Pere (mema mo nga Maori o te Tai Rawhiti). — E tautoko ana ahau i nga kupu kua korerotia, ko te take e ki ana nga kai-pitihana he pa o ratou he mahinga kai a ratou kei runga i tenei whenua. Kua whakataua e te Kooti tana whakatau e hoatu ana i taua whenua ki etahi atu Maori ke. Mehemea ka kite te Komiti kaore kau he pa i reira kua kore e tika kia ara ano he whakawa. Engari ko te mea e pouri nei ahau ko te kiinga a nga mema Pakeha o te Komiti kia patua taua pitihana, i te mea kua tino ki nga kai-pitihana he pa kei reira. E titiro mai ana nga Maori ki te Paremete, ki te wahi whiriwhiri i te tika raua ko te he, a e mahara ana ratou e tika ana te whakahaere a te Komiti mo nga Mea Maori; engari ko nga mema o tenei Komiti Mea Maori e tu nei he tangata ngakau puhaehae. Kua hoha ratou kua ngenge i te mahinga i enei tu mahi, heoi ano te mea ki a ratou he patu i nga pitihana a nga tangata. Maku e whakaatu tetahi hei tohu: Tera tetahi pitihana i kokirihia e Tuta Nihoniho mo Ngamoe Poraka, whakaturia ana he Roiara Komihana hei uiui i taua pitihana. Korerotia ana e te kai-pitihana ona kainga me nga tohu katoa o te noho; a ahakoa tera puta ana te ripoata a te Komihana kua kore e taea e ia te whakauu i tana keehi. E whakaae katoa ana nga hapu e tika ana ia, me te ki ka kitea i roto i nga pukapuka o te Kooti; engari kaore rawa te Komihana i tahuri ki te tono atu i nga pukapuka o te Kooti kia whakaaturia mai ki a ratou. Kaore kau rawa he painga i whakaturia ai he Roiara Komihana mehemea ka whakatakotoria kautia ta ratou ripoata ki runga ki te teepu a kaore he kupu e rangona mo taua ripoata a muri atu? Ki taku mohio ko te mea tika me whakarite rawa he taima hei korerorerotanga mo aua ripoata. I nga keehi penei te ahua he Maori anake e pakanga ki a ratou whakamaori ano mo taua whenua he pai rawa me tuku atu ma te Kaunihera Maori e uiui. He aha te pai i whakaturia ai he Tiati—nga tangata kua kitea nei ta ratou na mahi he—kia noho hei Roiara Komihana ki te whakatikatika i taua he? Ko wai koia te tangata mehemea ka whakaturia ki te turanga pena tena e whakaae ae kua mahi ia i te mea he? Na nga Tiati hoki ena whakataunga, a ka whakaturia ano etahi Tiati ano hei whakatika i aua whakataunga i muri iho. Ko nga Ateha e tukuna atu ana ki reira he tangata e whai paanga ana ki reira, a e hoa riri ana ki tetahi o nga hunga e whakataetae ana mo taua whenua. Ki taku mohio e tino he ana te whakahaeretanga o te Pokohu Poraka. E penei ana taku whakaaro, mehemea kaore nga mema Pakeha e whakapono ana ki aua pa i korerotia nei me nga tohu o te noho i runga i te whenua, me haere rawa ratou ki reira titiro ai. I te wa o te whakawakanga i tonoa taua Kooti kia haere ki te titiro i nga tohu o te noho, engari kaore i haere. Ki taku titiro heoi ano te mahi a nga Tiati Pakeha he noho i runga i o ratou tuuru he tango i ta ratou £700 i te tau, a kua rite i tena page 49to ratou hiahia. Ko te mahi tika ma ratou he haere ki runga ki te whenua titiro ai i nga tohu, engari ki te titiro iho heoi ano te hiahia o taua Tiati he noho noa iho i runga i tona tuuru whakatohunga ai i a ia. No reira e mea ana ahau kaore e tika kia penei te ripoata mo runga i tenei pitihana, a ka motini ahau kia whakahokia atu kia whiriwhiria ano e te Komiti mo nga Mea Maori. Ki taku mohio ko te take i penei ai tenei ripoata, e whakahe nei ki te pitihana, he ngakau mangere no nga mema o te Komiti he ngakau whakahoa ki tetahi taha. Nui atu taku whakatakariri ki nga mema o te Komiti, a ko te mema o Pei o Pereti te mea e tino whakatakariri rawa atu nei ahau i roto i toku ngakau. Heoi te mea pai ki te mema o Pei o Pereti he patu i nga pitihana katoa, kaore rawa he hiahia a taua mema ki tenei mea ki te mahi.