Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1904-1905

Wenerei, te 13 o Hurae, 1904

Wenerei, te 13 o Hurae, 1904.

No te hawhe-paahi i te tekau karaka ka noho te Pika ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka whakahaerea etahi Pire, ka mutu era ka haere ko nga patai, a ka tae ki te patai mo:—

Nga Tamariki Maori I Moteo.

Kapene Rata (Sir W. R. Russell).—Ka patai ki te Minita mo nga Kura, He aha nga mahi e mahia ana kia whakaritea he kura mo nga tamariki Maori e noho ana i Moteo, Haaki Pai; a mehemea e mohio ana ia ka taea te hanga he piriti e whiti atu ai aua tamariki i te awa o Tutaekuri ki te kura e tu mai nei i Puketapu mo te moni iti iho i nga moni e pau ki te hanga kura motuhake mo ratou; a ma reira hoki ka kore he take e whakaturia ai he mahita kura motuhake mo ratou?

Te Raiti Honore Te Hetana (Right Hon. R. J. Seddon), (Minita mo nga Kura).—Ka whakautu, Kua uiuia a kua kitea ka whiti noa atu te nuinga o nga tamariki Maori o Moteo ki te kura i page 22Puketapu, kotahi ano maero me te hawhe te matara atu i to ratou kainga ki taua kura, kei nga taima waipuke anake ka kore e whiti; no reira kaore e maharatia ana kia whakaturia he kura ki Moteo. Kei te whakaarohia ano te korero nei kia mahia he piriti whakawhiti i taua awa, engari e kore e hoki iho i te £300 nga moni e pau i taua piriti.

Kura Maori I Rapaki.

Tame Parata (mema Maori mo Te Waipounamu).—Ka patai ki te Minita o nga Kura, Mehemea kua oti ranei te whiriwhiri he mahita mo te kura Maori i Rapaki, i te mea e hiahia ana nga Maori kia hohoro te whakatuwheratia taua kura i naianei tonu?

Te Raiti Honore Te Hetana (Minita mo nga Kura).—Ka ki, kua whakaturia he mahita, a ka timata atu hoki ia ki te mahi i ana mahi a nga ra timatanga o te marama e haere ake nei A i roto i enei wa e takoto atu nei e whakaritengia ana kia whakaorangia etahi wahi o taua whare kura e tika ana kia whakahoutia.

Nga Tohunga Maori.

Te Rorenatana (mema mo Lyttelton).—Ka patai ki te Minita tiaki i te Ora o te Katoa, Mehemea kawhakaaro te Tari Tiaki i te Ora o te Katoa ki te tuku i a Takuta Pomare kia haere ki nga kainga Maori i te takutai o te tairawhiti o te motu o Aotearoa ki te peehi i nga mahi a nga tohunga Maori i te mea e mate rawa ana te ora me nga tinana o nga iwi Maori o taua takiwa i nga mahi a aua tohunga?

Te Waari (Hon. Sir J. G. Ward), (Minita tiaki i te Ora o te Katoa).—Ka ki, kua timata te hikoi kaha atu a te tari tiaki i te ora o te katoa ki te rapu tikanga e peehia ai nga mahi a nga tohunga. Kua tae a Takuta Pomare ki te nuinga o nga kainga katoa o te tairawhiti me te korerorero ki nga rangatira Maori i runga i te whakaaro kia whakamutua atu taua mahi. He nui nga Kaunihera Marae kua hanga paero e whakahaere ana mo te raihanatanga me te tiakitanga tika o aua takuta Maori; engari kia rehitatia ra ano te matenga o ia tupapaku Maori kotahi, penei ano me nga matenga tupapaku Pakeha nei, he maha nga uauatanga e araimai ana i te whakakorenga paitanga atu o nga mahi a nga tohunga Kei te korerorero maua ko toku hoa ko te Minita Maori mo runga i tenei ahuatanga o tenei take.

Nga Ripoata A Nga Kaunihera Marae o Mahunui Me Araiteuru.

Tame Parata (mema Maori mo Te Waipounamu).—Ka patai ki te Minita Maori, He aha te take i roa ai te perehitanga o nga paero me nga ripoata a nga Kaunihera Maori (Marae) o Mahunui me Araiteuru?

Te Honore Timi Kara (Minita Maori).—Ka ki, kaore e perehitia ana nga paero me nga ripoata a nga Kaunihera Maori o ia takiwa motuhake, kaore ano hoki kia tukua mai he ripoata a nga Takiwa Kaunihera Maori o Mahunui me Araiteuru me te tono mai kai perehitia

Whare Runanga Maori I Te Muka.

Tame Parata (mema Maori mo Te Waipounamu).—Ka patai ki te Minita Maori, Mehemea ka whakaae renei te Kawanatanga ki te homai i tetahi £200 hei tapae mo te moni kua kohia e nga Maori o Te Muka hei hanga hou ano i to ratou whare runanga i wera nei i te ahi i te marama o Noema, 1903, i te mea hoki kua tata te tae ki tena nga moni kua oti nei te kohikohi e aua Maori?

Te Honore Timi Kara (Minita Maori.)—Ka ki, mehemea kua puta he kupu whakaae pera ka mana taua kupu.

Kaunihera Whenua Maori o Maniapoto-Tuwharetoa.

Te Waira (Mr. Vile), (mema mo Manawatu). — Ka patai ki te Minita Maori, Mehemea e mohio ana ia ki te nui whakaharahara rawa o nga moni reti i te tau e tonoa ana e te Kaunihera Whenua Maori o Maniapoto-Tuwharetoa mo o ratou whenua kei roto i etahi taonehipi Maori kei te takiwa o te Rohe Potae; i te mea e korerotia ana ko te huihuinga o nga taonehipi e wha i whakaaria ki te reti e taua Kaunihera i te marama o Mei kua taha ake nei, e 235 pea eka, a e tono ana taua Kaunihera kia £962 rawa i te tau, ara he itareti tena i runga i nga page 23moni e neke atu ana i te £19,000, mo tena 235 eka?

Te Honore Timi Kara (Minita Maori).—Ka whakautu; e rua anake nga taonehipi e mohiotia ana e te Kawanatanga (ko Te Kuiti me Otorohanga) i whakaaria e te Kaunihera ki te makete, a kaore ano i tae mai ki a ia i rangona atu ranei e ia tetahi kupu e whakahe ana, he nui rawa nga moni reti e tonoa ana. Kua tae atu te tono ki te Perehitini o taua Kaunihera kia tuhia e ia he ripoata mo runga i tenei take.

Nga Maori Whenua Kore o Te Iwi o Ngaitahu.

Tame Parata (mema Maori mo Te Waipounamu).—Ka patai ki te Minita o nga Whenua,—(1.) Kei te pewhea te ahua i naianei mo te taha ki nga whenua mo nga Maori whenua kore o te iwi o Ngaitahu? (2) He tika ranei kua rahuitia he whenua hei riiwhi mo te 50,000 eka i wehea mo aua whenua kore i te takiwa o Wairaurahiri i te tuatahi; a mehemea he tika, kei whea taua whenua kua wehea nei hei riiwhi mo te mea tuatahi; haunga hoki te whenua i Wairau?

Te Honore Te Takana (Minita o nga Whenua).—Ka ki, ko te ahua o te takoto i naianei o nga whenua i Wairaurahiri, me Waiau awa, i wehea nei mo nga Maori whenua kore, e penei ana; kua ruritia tetahi 43,824 eka kei te taha hauauru o te awa o Waiau; kei waenganui o Wairaurahiri awa me Waitutu awa 30,942 eka kua ruritia; a kei te taha rawhiti o Wairaurahiri 11,505 eka kua oti te ruri: hui katoa e 86,271 nga eka whenua kua oti te ruri. Kaore kau he whakaaturanga mai pena na kua rahuitia tetahi atu whenua hei riiwhi mo te 50,000 eka i wehea i Wairaurahiri i te tuatahi. Kei roto katoa taua take i nga ringa o Te Mete (Mr. Percy Smith) ratou ko ona hoa Komihana e mau ana.

Ka tahuri te Whare ki etahi atu mahi, ka haere tonu nga mahi, a no te rua tekau ma rima miniti ki te tekau ma tahi karaka i te po ka hiki te Whare.