Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1904-1905

Taite, te 13 o Oketopa, 1904

Taite, te 13 o Oketopa, 1904

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Pika ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka whakahaerea etahi mahi a te Whare, ka tae ki te—

Pitihana A Nga Kai Tango Riihi O Nga Whenua Maori I Te Tai Hauauru.

Te Hoka (Mr. Hogg), (mema mo Mahitaone).—Ka kawe mai i te ripoata a te Komiti Whenua mo runga i te pitihana a J. F. Eustaee, T. Mackenzie, me etahi atu, e inoi ana ko nga tangata tango riihi whenua i raro i te Ture Rahui Whenua Maori o te Tai Hauauru me whaimana ki te hoko i te whirihoura o aua whenua e riihitia nei e ratou, penei na:

"Kaore kau he kupu a te Komiti."

I runga i te motini, "Kia takoto te ripoata ki runga ki te teepu" ka tu ko—

Te Teira (Mr. Taylor), (mema mo Karaihitiati).—Ka menemana kia apitiria atu enei kupu, "hui atu ki te tuhituhinga o nga korero a nga kai-korero me te ripoata a te Kai-tiaki mo te Katoa." He roa tana korero, me titiro i Hansard.

Paahitia ana te menemana.

Ka whai korero ano etahi atu mema Pakeha, a, ka tu ake ko—

Te Maihe (Mr. Massey), (mema mo Franklin).—Ka ki, ki taku mahara me panui rawa te ripoata a te Kai-tiaki mo te Katoa mo runga i tenei take kia rongona ai i te [unclear: kaoa], no reira mehemea e tika ana ahau ki te pera, ka motini ahau, "me perehi."

Ka korero ano etahi mema Pakeha, ka tu ake ko—

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).—Ka ki, e whakapai ana ahau ki te korero a te mema mo Haaki Pei me te mema mo Waikouaiti e ki nei kaore raua e tautoko i te inoi a nga kaipitihana kia mahia he ture e whiwhi ai ratou i te whirihoura o nga whenua rahui Maori o te Tai Hauauru. Kua tae mai ki ahau nga kupu a nga tangata whai paanga ki aua Rahui, i runga pea i to ratou rongonga kua mahi pitihana nga Pakeha e riihi ana i aua whenua a kua tukua mai ki te mema mo Te Hawera mana e kokiri atu ki te Whare. E mea mai ana aua Maori ki ahau kia kaha kia kaha rawa atu ahau ki te whakahe, kia kaua rawa e paahitia tetahi tikanga e riro atu ai te whirihoura o aua whenua Rahui. I korerorero maua ko te Tiamana o te Komiti Whenua, a mea mai ana ia ki ahau me noho ahau ki te whakapuaki i taku kupu pera ki te aroaro o taua Komiti. He nui ano nga Maori whai paanga ki aua whenua kua tuku pitihana whakahe kia kaua e whakaaetia te pitihana a nga kai-tango riihi. I tae mai ta ratou pitihana ki te aroaro o te Komiti mo nga Mea Maori, a i penei tana whakatau, kaore kau he kupu ma taua Komiti; ko te take, ko te pitihana a nga Pakeha kai-riihi kaore kau i tona aroaro. Tera etahi o nga Maori what paanga ki aua whenua kua tuku pitihana ki te Paremete e inoi ana kia tangohia atu o raua paanga i aua rahui i raro i te whakahaere a te Kai-tiaki mo te Katoa. He wahine aua kai-pitihana tokorua; engari no taku korerotanga atu ki a raua i te pitihana a nga Pakeha kai-riihi i aua rahui ki mai ana raua ki ahau e hiahia page 87ana raua ki te haere atu ki te aroaro o te Komiti mana e whiriwhiri nga pitihana a aua Pakeha ki te whakahe kia kaua e tukua te whirihoura o aua rahui kia riro i nga Pakeha kai-riihi. Hei kupu whakamutunga maku, me ki ake ahau, ko enei whenua e korerotia nei he whenua itiiti rawa, he toenga no tetahi takiwa whenua nui noa atu i murua atu e te kawanatanga i runga i nga raruraru o nga whawhai o mua, a ko nga toenga, e karangatia nei ko nga Whenua Rahui Maori o te Tai Hauauru, he whenua tiaki i rahuitia a i tukua ki roto ki nga ringa o te Kaitiaki mo te Katoa mana e whakahaere hei painga mo nga Maori no ratou aua whenua. Kaore rawa e tika kia whakaaetia aua paanga whenua kia peratia me te kupu a nga tangata whakararuraru e ki nei kia tukua te whirihoura o nga whenua Karauna kia hokona e nga kai-tango riihi; no te mea kua waiho enei Maori hei tiakitanga ma te iwi o tenei koroni, a ko enei rahui hoki he whenua tiaki pumau motu whakarere rawa.

Te Honore Timi Kara (the Hon. Mr. Carroll), (Minita Maori).—Ka ki, i te poto rawa o te taima e toe ana i mua o te hikitanga o te Whare mo te tina nei no reira kaore e tino maha he kupu atu maku mo runga i tenei tipeiti. Otira me ki atu ahau ki te Riira o te Apetihana he pai rawa me whakawhanui atu tana motini, me uru atu ko te pitihana ano hoki tetahi o nga mea hei perehitanga.

Te Maihe (Mr. Massey), (mema mo Franklin).—Pai noa atu ahau ki tena korero.

Menemanatia peratia ana te motini.

Whakaaetia ana te menemana, a paahitia ana te motini i runga i tena menemanatanga.

Ka whakahaerea etahi atu Pire, a no te rua tekau miniti te muri i te paahitanga o te tahi karaka i te ata tu o te Paraire ka hiki te Whare.