Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1904-1905

Turei, te 18 o Oketopa, 1904. — Nga Maori Noho Whenua Kore O Te Waipounamu

Turei, te 18 o Oketopa, 1904.
Nga Maori Noho Whenua Kore O Te Waipounamu.

H. K. Taiaroa. — E te Tumuaki, he patai atu enei naku ki te Minita,—(1) Mehemea kua ata wehewehea nga hea whaipaanga o ia tangata o ia tangata; a mehemea kua pera, mo awhea puta ai ki a ratou nga pukapuka whaitaketanga mo o ratou whenua? (2) Mehemea hoki e whaimana ana nga tangata whaitake ki te hoko i nga rakau o runga o a ratou ake tekiona; me te mahi wira kia pa ki o ratou ake paanga; a mehemea hoki e whaimana ana te Kooti Whenua Maori ki te whakatu kai-riiwhi mo nga tangata mate? E te Tumuaki, mo runga mo taku patai tuatahi, me penei atu ahau, kua whakaritea mai aua Rahui i roto i enei tau kua hori ake nei, engari kaore ahau i te mohio atu, kaore hoki aua Maori whaitake ki aua whenua kia mohio atu e whia ra nga eka o aua whenua. Na mo runga mo taku patai tuarua, kua ronga nga Maori kua oti te roherohe aua rahui ki ia whanau, engari kei te hiahia ratou kia mohio mehemea kua pewhea ra te whakaritenga mai i aua whenua, me te whakaatu mai hoki mo awhea te puta mai ai nga tiiti whaitaketanga mo aua whenua. Mehemea kua roherohea nga whaipaanga, ko te mea tika me whakaputa mai nga pukapuka whaitaketanga ki ia tangata, ki ia whanau ranei. Na mo runga mo taku patai tuatoru, me ata whakaatu atu e au, kei te hiahia nga Pakeha ki te hanga mira hei kani i nga rakau e tupu ana i runga i etahi wahi o aua whenua, me te whakaae atu page 9hoki o nga Maori, engari kua tutakina mai, a kaore i te taea te mahi pera. Kei te hiahia nga Pakeha ki te utu atu ki te moni mehemea e whakaaetia ana kia mahia e ratou nga rakau e tupu mai ana i aua rahui. E rongo ana ahau kei te tangohia noatia atu nga rakau o aua rahui e nga Pakeha e noho mai nei i runga i nga whenua o te Karauna, mo te kore utu atu ki nga Maori. Na mo runga mo taku patai whakamutunga ko etahi o aua Maori kua mate a kua waiho iho a ratou wira, ko etahi kua mate wira kore, a e hiahia ana ahau kia mohio ahau mehemea ranei kei te araia aua wira kia kaua e pa atu ki nga whaipaanga o roto o aua whenua. Tetahi hoki ko nga whanau tata o nga tangata kua mate kei te rapurapu mehemea ranei kei te whaimana te Kooti Whenua Maori ki te whakahaere i a ratou tono kia whakaturia he kai-whakakapi mo nga tupapaku. E hiahia ana ahau kia utua mai enei patai aku, kia mohio mai ai aua Maori ki ona tikanga e pa ana ki oua whenua.

Honore Piti (Minita).—E te Tumuaki, kei te Pukapuka Nama B–1, o te tau 1901, te rarangi o nga eka o aua rahui, ko Tautuku, 12,371 eka, ko Waiau, 29,908 eka, ko Rakiura, 8,725 eka Kaore he kupu mai mo Waikawa. Kua wehea atu ano he eka i etahi o aua waihi, a kia tae mai te rarangi whakaatu mai, maku e tuku atu ki te honore mema na. Kaore ano kia wehewehea nga whaipaanga o ia tangata. Kaore e whaimana a ia Maori whaitake ki te hoko i nga rakau o runga o a ratou tekiona, kaore hoki e whaimana ki te tuku a wira i o ratou paanga. Kaore ano hoki kia whakamanaia te Kooti Whenua Maori kia ahei ki te whakatu kairiiwhi mo ratou. Ma te Pire ano e taea ai te whakaputa nga pukapuka whaitaketanga mo aua whenua.