Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1902-1903

Pire Mo Nga. Turu Whenua Maori

Pire Mo Nga. Turu Whenua Maori.

No tenei po ka tae mai te kupu a te Runanga Kaunihera kia whakaae te Whare ki ana menemana i whakauru ai ki roto ki te Pire.

Te Honore Timi Kara (the Hon. Mr. Carroll, Minita Maori). —Ka tu ake ahau ki te whakamarama i nga menemana a te Runanga Kaunihera. Kei te mohio nga mema honore o tenei Whare i patua e tatou a tekiona 27 me 28, e pa ana enei tekiona ki nga riana ruri. Na, ki te whakaaro a te Runanga Kaunihera me uru ano enei tekiona ki te Pire, na reira whakaurua ana e ratou, koia enei aua tekiona kua whakaurua nei e te Runanga Kaunihera—

"Mo runga mo nga mokete i putake mai i runga i tetahi riana ruri e mana mai ana i te paahitanga o tenei Ture, ka ahei te Kawana i roto i toua Kaunihera, i runga i te tono a tetahi tangata e whai kereme ana i runga i taua mokete, ki te whakatau, kia kaua nga tikanga o tenei tekiona me te tekiona o mua tata ake o tenei e pa atu ki taua mokete; a hei reira me mana tonu nga tikanga me nga huarahi whakaea mo taua mokete, ano kaore i paahitia hei Ture nga tikanga o tenei tekiona me te tekiona o mua tata ake i tenei."

Ko tenei tekiona he mea ata whiriwhiri i waenganui i te Kawanatanga me nga kai-ruri. Ko tona tikanga ma te Kawana i roto i tona Kaunihera e whakatau te moni hei utu ma nga Maori me te Kawanatanga. Kaore e pa he mate ki nga kai-ruri i tenei tikanga. Na he tekiona hou tenei e whai ake nei, ara:—

"Ki te tangohia tetahi whenua Maori e te Kawana, mo tetahi mahi nui mo te katoa, i raro i te mana o ‘Te Ture mo nga Mahi Nunui, 1894,’ i raro ranei i nga tikanga o tetahi atu Ture i whaimana i mua, a muri ake nei ranei te mana ai, ka meinga tera he tuku, a ka meinga i era wa katoa ano o mua he tuku tera i raro i nga tikanga a mo runga ano hoki i nga mahi kua whakaritea i te tekiona toru tekau ma iwa o ‘Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894,’"

Te Herihi (Mr. Herries, mema mo Pei o Pereti). — Ka whakahe ki nga tekiona nei. Ki tana kei te tangohia e aua tekiona etahi o nga tika o nga kai-ruri i raro i te Ture e mana nei. Ki tana rongo kaore nga kai-ruri i tino whakaae ki enei tekiona.

Te Pukanana (Mr. Buchanan, mema mo Wairarapa). —I tae ia ki te huihuinga o nga kai-ruri me te Kawanatanga i te korerotanga me te whiriwhiringa o nga tekiona nei, a ki tana kaore e pai kia tangohia nga tika o nga kairuri. Ko te mea tika ma te Kawanatanga e utu nga riana ruri, a e tango atu tetahi taha o te whenua hei whakaea. Ka mau tonu tana whakahe ki te mahi kino e mahia nei ki nga kai-ruri.

Te Whiira (Mr. Field, mema mo Otaki). —He whakatika ta tenei mema ki te mahi a te Kawanatanga. I runga i enei tekiona hou kaore kau he mate e pa ki nga Maori, ki nga kai-ruri, ki te iwi ranei, engari ma aua tekiona e ngawari ai e tangatanga ai te whakahaere o nga raruraru e pa nei ki nga whenua Maori i ruritia i mua, a e takoto nei nga riana ruri i runga. Engari ki tana me tere te whakahaere o aua riana kia wawe te ea atu.

Henare Kaihau (mema mo nga Maori o te Tai Hauauru). — Ko nga menemana kua mahia nei e te Runanga Kaunihera kaore e rite ana ki taku i whakaaro ai; kaore e puta i aua tekiona hou nei he painga ki te iwi Maori. Ko tekiona 21 o te Pire tuatahi kua noho i naianei hei tekiona 20 a e hara rawa atu tera i te whakatikatika i te tekiona i whakahengia nei e ahau, engari ko taua tekiona nei ano tenei kua whakahokia mai ki roto ki te Pire. Ko tekiona 20 e mea ana kia whakakorea atu nga tikanga e mau nei i roto i te Ture o te tau 1900,page 108ara, ina pooti nga tangata o roto i te poraka me riro i ta te nuinga. E whakahe ana ahau ki te whakaurunga o enei menemana hou e te Runanga Kaunihera. Mehemea a nga ra e haere mai nei ka kawea mai e te Minita Maori he Pire e pa ana ki nga take Maori, me matua tuku mai e te honore Minita kia kite nga mema Maori i mua o te kokiritanga ki roto ki te Whare nei, a hei reira ka tino tahuri, atu ahau hei hoa whiriwhiri tahi mo te Minita, kia ata oti pai nga tikanga katahi ka kokiri ki te Whare.

Heoi whakaaetia ana nga menemana a paahitia ana te Pire.

No te tekau meneti ki te toru karaka i te po ka hiki te Whare.