Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1902-1903

Turei, te 20 o Oketopa, 1903

Turei, te 20 o Oketopa, 1903.

PITIHANA A TOPIA TUROA ME ETAHI ATU.

Ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori mo runga mo te Pitihana a Topia Turoa me etahi atu (Nama 7).

Mo runga mo te pitihana a Topia Turoa me etahi atu, e inoi mai nei kia whakaaetia atu he whakawa tuarua mo o ralou paanga ki Waipakura Poraka Nama 6, E penei ana te whakatau a te Komiti, ara:—

"Kua ata whiriwhiria e te Komiti taua Pitihana, a e kitea ana ko taua Poraka o Waipakura i rahuitia mo nga Maori i te wa i hokona ai te Poraka nui o Whanganui ki te Karauna. Ko nga eka o Waipakura Poraka o te tuatahi e 3713 eka, a no te tau 1867 ka wahia ano taua Poraka, kotahi wahanga 1355 eka, ko tetahi e 2358 eka. Ko Waipakura Nama 6 i karaatitia ki a Tahana Turoa me etahi atu tokoono. Kaore i whakahuatia he kupu tiaki i roto i te karaati.

" Ki te korero a nga kai-pitihaua, i te matenga o Tahana Turoa i te tau 1874, i tau iho ona whenua ki a Wiari Turoa. Engari e kitea ana i roto i nga pukapuka o te Kooti i hanga wira ano a Tahana Turoa tuku iho i ona paanga ki a Wiari Turoa me etahi atu tokowha, a no te tau 1891 ka whakamanaia e te Kooti taua wira, whakataua ana koratou ngatangata tika kia tau ki a ratou te paanga o Tahana Turoa. No muri i tena ka whakaritea nga hea o te tangata, a whakataua ana kia 1338 eka ki nga kaiwhakakapi o Tahana Turoa. Na i runga i tera whaka-taunga i mutu mai te hea o Wiari Turoa i te 334½ eka, a na tana wira i tuku iho tona paanga ki a; Te Urumanua, 111½ eka; Tainakore Turoa, 111½ eka; Ereni Paki, 111½ eka.

"Kua tukuna ketia atu i mua nga tono ki te Kooti i raro i te tekiona 2 o ' Te Ture Whakapumau Take Tika, 1886,' kia rapua mai mehemea ranei e pangia ana nga take ki taua whenua e tetahi tikanga tiaki, a hinga katoa ana nga Whakaaetia ana te motini.page 12kaitono i runga i te whakatau a te Kooti. Kaore i tae a tinana mai nga Kai-pitihana ki te korero i o ratou take, otira kua ata kimihia e te Komiti nga pukapuka o te Kooti me nga pukapuka ano hoki a nga Kai-whakawa, a kua ata whiriwhiria aua putake katoa kia marama ai te Komiti ki ona tikanga.

"Ki te titiro iho a te Komiti, kaore nga kai-pitihana i te mohio ki aua Ota whakatau kai-riiwhi mo nga tupapaku, me to ratou mahara i nui ke atu te whenua i pangia o te wira a Wiari Turoa.

" No reira ka kore he kupu whakatau ma te Komiti.

" H. "Wiremu, Tiamana."

PIRE ONEPU RERE.

Honore TE PITI (Minita). —E te Tu-muaki, e pouri ana ahau mo te ngaronga atu o te Honore Taiaroa i tona nohoanga i te mea ka korerotia tuaruatia nei tenei Pire. Kei te mahara mai ano te Kauni-hera, i patai mai a Taiaroa ki au i nga ra timatanga mai ano o te Paremete, a, i ki atu au ki a ia i reira, kei te tukuna mai he Pire mo runga mo taua mea mo te onepu-rere. Ko te take i korero atu ai au i enei kupu, he mohio noku kei te nui ano nga whenua a nga Maori o roto o te koroni nei kei te whakangaromia e te onepu. E hara i te mea ko nga whenua Maori anake, notemea hoki, tera atu ano etahi whenua a nga Pakeha i era wahi o te koroni, kei te ngaro haere i te onepu rere. Kei etahi wahi kia tuaina te ngaherehere ka hohoro tonu te rere haere atu o te onepu ki runga ki te whenua, a kino noaiho ana te whenua, a kei etahi wahi ahakoa kaore e tuaina ana te ngaherehere kei te rere haere atu ano te onepu. Kei etahi wahi e taea ana ano te arai atu te onepu rere, i te mea e toua atu ana he patiti me era atu taru. Na ko tenei Pire i mauria mai kia taea ia pea te awhina atu nga tangata e ngaro haere ana o ratou whenua i te onepu.

Ka mutu tena, ka panuitia atu nga rarangi o taua Pire.

Whakaaetia ana te korero tuaruatanga o taua Pire.