H. K. Taiaroa. —Tenei taku patai ki te Minita mo nga Kura, ara: Mo awhea rawa whakataua ai e te Kawanatanga te rahui kotahi rau eka i Piopiotahi mo Taiaroa i whakaaetia ra e Komihana Matara i te tau 1853, Me ata whakamarama atu e au te take o taku patai. Ko taua rahui i whakaaetia i te tau 1853, i te wa ano i hokona ai te Murihiku Poraka. No muri mai o tena, no te tau 1874 ka tuhi pukapuka atu ahau ki a Te Matara, he tono atu naku kia whakamaramatia mai e ia te tikanga o taua rahui, notemea i mahara ano au i whakaaetia taua rahui mo taku matua mo Taiaroa, engari kaore au i tino mohio mehemea i whakaurua he kupu ki te tiiti whakahua mo taua rahui, mehemea ranei i tuhia ki tetahi atu pukapuka. No reira ka tuhia atu e au taku pukapuka ki a Te Matara patai atu i te tikanga, koia nei nga kupu o tana pukapuka utu mai i taku patai, ara:—

"Whare o Runga, 14 Hurae, 1874.

"E Pa,—E pouri ana ahau i au e utu atu nei i to pukapuka mai o te 11 o nga ra o tenei marama, i te mea e kore e taea e au inaianei te whakahoki kupu atu mo to patai tuatahi mai ara mo nga Rahui Maori o roto o te Murihiku Poraka. Ko ena take e pataia mai na e koe tera e kitea paitia i roto i nga pukapuka i tuhia mo runga mo taua Poraka, a ki te whakaaro koe e whaitake ana, tera ano e taea e au te apiti kupu atu maku ki te aroaro o tetahi Komiti Whiriwhiri.

"Engari ka taea e au te whakahoki atu inaianei tonu taku kupu utu atu mo tetahi o au patai, ara nga tikanga whakarite i nga kupu o roto o te Tiiti mo te taha ki to matua ki a Taiaroa, i te mea ko ia tetahi o nga tangata i tuhituhi i tona ingoa ki te pukapuka hoko. I te mea i mahue atu a Taiaroa ki waho, ara kaore i whakaurua tona ingoa ki nga rarangi ingoa o nga tangata whaitake ki era atu rahui o roto o te Poraka, no reira ia ka whakarite mai kia hoatu he rahui 100 (kotahi rau) eka i Milford Haven, a whakaaetia atu ana e ahau mo te taha ki te Kawanatanga.

"Engari hoki i te mea i mohiotia ano i taua wa kua karaatitia he 612 eka (hei whakaea i tetahi kereme whenua o mua atu) i Milford Haven ki te pakeha ki a Murphy raua ko tetahi atu, kaore i taea te whakatau tenei rahui kia whakataua ra ano taua kereme whenua; a i maharatia ano me mahi te ruri o taua rahui i te wa ano e mahia ai te ruri o te whenua whakarite mo taua kereme.

"Te Matara.

"Ki a H. K. Taiaroa, M.H.R."

page 6

Na i taua tau ano ka tono atu ahau ki te Kawanatanga kia whakaotia taua whakaaetanga kia whakataua hoki te rahui, a whakaritea ana kia haere maua ko Te Make Kaiwhakawa i runga i te Hinemoa ki te whakatau i taua rahui nei. Kore noaiho tera whakaritenga i oti. a kaore hoki te Kawanatanga kia mahi tikanga i muri mai nei. Kua maha aku tononga atu ki te Kawanatanga o muri mai o tena kia tukuna mai taua rahui, kiia mai ana ko te huarahi pai me whakauru he rarangi ki tetahi Pire hei whakarite mo aua take, a kua maha atu nga whakaurunga o taua rarangi ki nga Pire e tu kuna mai ana ki te aroaro o te Paremete, engari hoki e patua tonutia ana aua rarangi e tera Whare e nga mema ranei o te Kaunihera nei. I ki ratou kaore ano ratou kia kite i te pukapuka a Te Matara whakaae mo te tika o i taua kereme, engari e tika ana kaore i whakaaturia mai e au taua pukapuka ki a ratou i taua wa. I tukuna atu ano e au te kape o taua pukapuka ki te Kawanatanga. Ko aua Pire i whakaurua ra ki roto te rarangi mo taua rahui, i tukuna atu ano ki nga Komiti mo nga mea Maori o nga Whare e rua, a ko te take i roa ai te paahitanga o taua rarangi, ko te waihotanga a te Kawauatanga i aua Pire mo nga ra whakamutunga rawa o te Paremete tuku mai ai, no reira ka poto te wa hei mahinga. Kua tae ki te rima tekau tau inaianei o te whakaaetanga o taua rahui ki a maua ko toku matua, a i te whakaroa haere tonu te Kawanatanga me te Paremete i te whakaotinga o aua take. E tono atu ana ahau inaianei ki te Kawanatanga me te Paremete kia mahia hohorotia tetahi tikanga e oti pai ai aua take i runga ano i te kupu whakaae ki taku matua i te wa ano o te hoko. Mehemea kaore taua kupu whakaae i puta i taua wa kua kore maua ko toku matua e haina i taua tiiti o te hoko.

Te Waaka (Minita mo nga Kura). —E pouri ana ahau i te mea kaore e taea e au te utu atu i te patai a te honore rangatira na kia rite ai ki tana hiahia, engari hoki e hara i te mea kia marama ko te Kawanatanga, engari ko te mea hei mahi ma te honore rangatira na he ata whakamarama i ona take kia whakaae ai te Paremete. I whakaurua ano e te Kawanatanga he rarangi ki roto ki te Pire Whakamana i tera tau, kia taea ai te whakaputa atu he karaati ki a ia, a na tera Whare i patu taua rarangi, a kaore ano te Kawanatanga kia kite huarahi hei whakaurunga atu ano i tetahi rarangi whakarite mo aua take, hei tononga atu ano hoki ki te Paremete kia whiriwhiria ano ona tikanga. Ki te mauria mai ano he Pire pera, tera e puare mai he huarahi e puta ai he oranga ki te honore mema. Kei te aroha nui atu au ki a Taiaroa, notemea hoki e mohio ana ano au e tino ngakau nui ana te whakaaro o te Maori ki nga whenua a o ratou tipuna, e hara hoki i te mea ko tona tikanga o te utu moni mo aua tu whenua, engari ko te whenua tonu ia e hiahiatia ana. Koia hoki tera te tikanga o te rangatira kia pupiri tonu i o ratou whenua me o ratou kainga tawhito o mua mai. He tika taku e ki atu nei i tino tahuri te Kawanatanga ki te whakarite atu i te hiahia o te honore rangatira na i tera tau, a me ka puare mai he huarahi i tenei tau ka pera ano te whakaaro o te Kawanatanga