Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori).—Ka motini ahau kia panuitia tuaruatia tenei Pire, a kia uru ki te Komiti Nui o te Whare, hei reira whakamarama atu ai ai ahau i nga uiui a nga mema honore mo te Pire.

page 113

Kapene Rahera (Captain Russell, mema mo Haaki Pei).—Kaore e roa aku korero mo tenei Pire. Ki taku whakaaro ko nga Pire penei te ahua me tenei e korerotia nei me whakaae kia paahitia, engari ina kitea te he o etahi wahi o te Pire a muri nei, me uta atu aua he ki runga ki te Kawanatanga, me tau ki runga ki te Kawanatanga te he mo aua mea i he, notemea e kore rawa e taea e nga paraewiti mema te whiriwhiri o te tika o te he ranei o nga rarangi o nga Pire penei te ahua. Ko nga Minita anake me nga apiha o nga tari Kawanatanga nga tangata e tino mohio ana ki te aronga o nga take e whakaurua ana ki te Pire nei, a me tau ki a ratou te he ina kitea a muri ake nei kua he tetahi mea i paahitia i roto i te Pire. Kua whiriwhiria e te Komiti mo nga Mea Maori o tenei tau nga take kua whaona nei ki roto ki te Pire nei, a kua whakapaua e taua Komiti tona kaha ki te kimi i te tika me te he; otira, ahakoa te kaha o te kimi a taua Komiti, kaore rawa e taea te ki i marama katoa i taua Komiti nga tekiona rima tekau ma ono o te Pire nei. Ko nga korero e korerotia ana ki te aroaro o te Komiti mo nga mea i roto i te Pire nei, na te taha kotahi anake i korero, ara, he ex parte, na rein kaore au e pai kia utaina mai ki runga ki au te he mo tetahi mea i paahitia i roto i tenei Pire, ina kitea te he o taua mea a muri ake nei. Kaore au e mea ana e he ana te Kawanatanga mo tana homaitanga i tenei Pire kia paahitia e te Whare, engari he whakamarama taku i te uaua o enei tu Pire. Na reira ka mea atu ahau ki te Whare nei, kia tino tupato te whakahaere i tenei Pire, mo te kitea rawa ake ona he, me tau aua he ki runga ki te Minita mo nga Mea Maori me te Kawanatanga, a kaua e whakahengia ko te Komiti mo nga Mea Maori.

Te Hetana (Mr. Seddon. Pirimia). —Te take i whakaurua ai tenei Pire ki te Whare, he mea tono kia peratia e nga mema o te Whare nei, a tetahi he mea pitihana ki te Paremete e nga hunga e paangia ana e nga mate e whakaorangia nei e te Pire nei. Me hoatu ano ki te mema honore mo Haaki Pei etahi o nga taumahatanga o tenei Pire whakawaha ai, notemea ko ia tetahi o nga mema o te Komiti nana i whakatau nga take maha kua whaona nei ki roto ki te Pire nei, a heoi kau ta te Kawanatanga he whakamana i nga ripoata a taua Komiti. He tika, e kore ano e taea e te Kawanatanga te kimi kia kitea nga ahua mahamaha noa iho o nga take katoa e homai ana ki a matou; otira, ko nga mea e taea ana, ko ena nga mea kua whaona ki roto ki te Pire nei. Ki ta te Kawanatanga whakaaro ki te kitea kua pa he mate ki tetahi tangata, me whakaora taua mate e te Paremete. Ko nga take me nga mate kua whaona ki roto ki te Pire nei, ka maha nga tau e takoto ana, a he maha nga Maori me nga Pakeha e noho tumanako tonu ana e titiro tonu mai ana ki te Paremete nei kia whakaorangia aua mate o ratou; a koia tenei ko te Pire nei te mea mana e whakaora aua mate Ki te kitea e te Whare nei he tika kia patua atu, kia whakatikatikaina ranei, etahi rarangi o te Pire, e pai ana, me pera.

Te Era (Mr. Ell, mema mo Christchurch City).—Ka whakahe ahau ki ta te mema honore mo Haaki Pei e ki nei me paahi te Pire, engari me uta katoa ona taumahatanga ina he ki runga ki te Kawanatanga. Kaore e tika kia pera te ahua, a kaore hoki e tika kia whakaae te Whare ki tera ahua. Ki toku nei whakaaro kaua e utaina nga uauatanga me nga taumahatanga katoa o te Pire ki runga anake i to Minita mo nga Mea Maori, engari ma tatou katoa ma nga mema o te Whare nei i aua taumahatanga e amo. Ki taku, kaua tenei Pire e whakahaerea i naianei, me waiho mo tetahi atu tuunga o te Paremete. E rima tekau ma ono nga tekiona o tenei Pire, a kua tata tonu, i tenei ra tonu, te mutu o tenei Paremete, na reira kaore rawa ahau i te marama me pehea e whakahaerea tikatia ai tenei Pire e pa nei ki etahi aronga maha noa atu o nga ture whakahaere whenua.

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).—Mo runga mo nga tino tekiona o te Pire, kaore kau he take e whakahengia ai e nga mema o te Whare, notemea he whakatutuki kau ta era i nga ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori.

Te Auhana (Mr. Houston, mema mo Peiwhairangi)—Ko to Pire e takoto nei he whakatutuki i etahi o nga ripoata a te Komiti mo nga Mea Maori i mahi ai i roto i nga tau kua hori ake nei. I page 114tukuna atu aua ripoata ki te Kawanatanga, a koia tenei te whakahoki mai ko etahi o nga tekiona o te Pire nei. I te wa i whiriwhiria ai aua mate e te Komiti i tino kitea he tika rawa kia whakaorangia nga Maori no ratou aua mate, a koi nei anake, ko te Pire nei, te huarahi e taea ai te whakaora aua mate. Ko te mahi tonu a nga mema o te Komiti mo nga Mea Maori, a au hoki, i te mea ko au tona Tiamana, he akiaki tonu ki te Kawanatanga, i roto i nga taua e wha e rima kua hori ake nei, kia hanga he Pire hei whakaora i aua mate, a hei whakatutuki i aua ripoata. Kaore e tika kia waiho tonu nga Maori kia whanga ana, ia tau ia tau. Kei roto i te Pire nei etahi tekiona e whakaora ana i etahi mate i pa i nga tau o mua. He mea tino ata whiriwhiri te Pire nei e te Komiti mo nga Mea Maori. I tae ki te aroaro o taua Komiti te Tumuaki Kaiwhakawa o te Kooti Whenua Maori, te Tiati o te Kooti Whakamana Take Tika, me te Hekeretari o te Tari mo nga Mea Maori, a na ratou i ata korero mai i ata whakamarama mai nga take i whakaurua ai ia tekiona ia tekiona ki te Pire. Ko nga tekiona i he ki ta te Komiti titiro i whakatikatikaina era, a kia oti marire te tino whiriwhiri e te Komiti katahi ano ka ripoatatia te Pire ki te Whare nei. Ki toku nei whakaaro he mea tika kia paahitia tenei Pire. Kia uru ki roto ki te Komiti o te whare hei reira Whakamaramatia ai nga tekiona e uauatia ana.

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori).—He tika nga kupu a te mema honore mo Haaki Pei i korero ai, e pa ana etahi o nga tekiona o te Pire ki etahi whakataunga a te Kooti Whenua Maori i whakatau ai i roto i nga tau maha kua hori ake nei, a ki nga ripoata hoki a te Komiti mo nga Mea Maori. He tika, hei whakatikatika hoki i aua whakataunga, a hei whakatutuki i etahi o aua ripoata, te take o tenei Pire i homai ai ki te Whare nei. Ko nga take katoa kua whaona nei ki roto i te Pire he mea ripoata te nuinga e te Komiti mo nga Mea Maori, a kua ata uiuia aua take katoa e nga tari a te Kawanatanga, a no te kitenga kei te tika na reira ka mahia nga tekiona o te Pire kia penei te ahua me tona ahua e takoto nei, hei huarahi e taea ai e te Paremete te whakatutuki aua ripoata. Ka mutu aku korero i konei, engari kia uru te Pire ki te Komiti maku e whakamarama atu ia tekiona ina uia mai e nga mema honore.

Whakaaetia ana te panuitanga tuarua o te Pire.

I Roto i te Komiti.

Tekiona 9.—Kia hoatu he taima hei tukunga piira ma nga Maori i runga i te whakatuunga o nga kai-riiwhi mo Wahanui Huatare.

No te whiunga o te patai, "Kia whakaaetia nga whakatikatika a te Komiti mo nga Mea Maori," wahi ana te Whare.

Te putanga, 17.

Heoi, whakaaetia ana nga whakatikatika a te Komiti mo nga Mea Maori i hanga ai mo taua tekiona 9.

Tekiona 30.—Me whakakore atu te wawahanga o Aropaoanui Poraka.

I runga i te motini a Timi Kara (Minita mo nga Mea Maori), tapahia atu ana taua tekiona.

Tekiona 33.—Me karaati tetahi whenua, kei Milford Sound, ki a H. K. Taiaroa.

I runga i te motini a Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori), tapahia atu taua tekiona.

Tekiona 43. —"Whakatikatika i te Ture Kooti Whenua Maori, 1894."

Wahanga-tekiona (a). —"Kaua te wira e meinga he tuku whenua tera, mo runga ia mo nga tikanga o te wahanga-tekiona tahi tekau o te tekiona tekau ma wha o taua Ture, e katia ai te whakahaerenga o taua wahanga-tekiona. Ko nga whakatau a te Kooti a te Kooti Piira ranei kua whakaputaina i mua page 115atu o tenei Ture, e ki ana he Tuku aua wira, kua whakakorea e tenei, haunga ia mehemea kua rehitatia te whakawhitinga o te whenua i raro i taua wira i runga i te mana o te Ture Rehita Tiiti i runga ranei i te Ture Whakawhiti Whenua, a kua oti tetahi whakahaerenga mahi mo te hea i roto i te whenua i paangia i taua wira."

Tehooro (Mr. Hall, mema mo Waipawa) —Ka motini kia patua nga kupu "Ko nga whakatau" tae noa ki te mutunga o taua wahanga-tekiona.

Whakaaetia ana te menemana.

Te Era (Mr. Ell, mema mo Christchurch City).—Ka motini kia patua atu taua tekiona katoa.

No te whiunga o te patai mo te motini, "Kia mau te tekiona," wahi ana te Whare.

Te putanga, 9.

Heoi Mau ana te tekiona i runga i tona ahua i whakatikatikaina ai.

Ripoatatia ana te Pire, a panuitia tuatorutia ana.

Katahi ka tahuri te Whare ki te mahi i etahi atu Pire a mutu noa.