Whai-Korero Mo Nga Moni a Te Koroni.

Ka mutu te korero a etahi mema Pakeha, ka tu ake ko—

Te Pereiha (Mr. A. L. D. Fraser, mema mo Nepia).—He roa tana whaikorero, engari ko te nuinga i hangai ke ki nga mea e pa ana ki te iwi Pakeha. Koia tenei. e whai ake nei, ana kupu, i te pito whakamutunga o ana korero, e pa ana ki te iwi Maori:—

I mahara ahau i taku tuunga ake ki te korero, tera e whai taima ahau ki te korero roa mo nga mea e pa ana ki te iwi Maori, otira i te mea kua pau taku taima, kaati me torutoru nei aku kupu, e taea hoki te pehea i nga tikanga o te Whare nei. Ka korero ahau mo nga whenua Maori kua hokona e te Kawanatanga. Kaore pea e whakaponohia e etahi mema honore ki te kiia atu e au, timata i te wa i tu ai tenei Kawanatanga tae mai ki naianei, kua nuku atu i te rua miriona me te hawhe nga eka whenua kua hokona e ratou i nga Maori mo te utu iti rawa atu. Na, e tino mohio ana ahau, he maha nga mano eka o roto i aua whenua e tae ana ki te toru pauna te utu tika mo te eka

Pirani (Mr. Pirani).—E he ana tau.

Te Pereiha (Mr. A. L. D. Fraser). —E ki ana te mema honore kei te he taku, otira kei te tika taku; ma tona hamumu pena ake e mohiotia ai te tika o taku korero. Ko aua whenua, i he rawa te moni i hokona ai. E korero ana te mema honore kei te he aku whika; engari, kei te tika Ina hoki, timata i te tau 1891 tae mai ki naianei, ka 2,551,236 nga eka kua hokona tenei Kawanatanga i nga Maori, a ko te utu e £678,868. Ki te rihanatia tena ka kitea e rite ana tena page 35ki te rima hereni me te hikipene mo te eka. Kaati, ki taku, kua taka te wa i naianei e mutu ai te hoko a te Kawanatanga i nga whenua Maori. Kua ngata to te Kawanatanga hiahia, me tuku i naianei kia tuwhera aua whenua ki te iwi nui tonu. Mehemea kaore i tangohia e te Kawanatanga ki a ia anake te mana hoko i nga whenua Maori i te tau 1894, engari i whakawhirinaki ia ki runga ki te Ture Whakawhiwhi Whenua Maori o te tau 1893, katahi ka tika, notemea i raro i taua Ture me ata kimi te wariu tika o ia eka whenua Maori e hokona ana, kia kitea ai e tika ana ranei e he ana ranei te utu e hoatu ana mo te whenua, a ko tetahi kia ata tirohia ai mehemea kei te toe etahi whenua ki ia Maori e rite ana hei oranga mona. Na, i runga i te Ture i paahitia i tera tuunga o te Paremete, ka kite tatou kua hereherea rawatia kia taapu nga mahi katoa mo nga whenua Maori. I runga i tenei ahua tera e pa he mate nui rawa ki te koroni, ara, ki te Motu o Aotearoa; ka pa he mate nui whakaharahara ki te iwi Maori i runga i taua Ture. Ina hoki kua kore ratou e whai mana ki te hoko ki te riihi ranei i o ratou whenua, ahakoa eka kotahi, hei whakaea i a ratou nama me o ratou raruraru; he aha te take o tenei ahua? Koia tenei, i nga ra mutunga o tera tuunga o te Paremete, ka paahitia kaikatia e te Kawanatanga tetahi Pire, e hara nei i te mea ata whiriwhiri, a kihai nei i hoatu kia whakaaetia e te Komiti mo nga Mea Maori, ara, kotahi ano pooti te hipanga o te taha hapai i te Pire i te huihuinga o taua Komiti, otira, ko tona tikanga, kaua e peratia te paahitanga o taua Pire. Na, no muri iho i te paahitanga e te Paremete, kua kite nei tatou, kaore i pahure he mahi i raro i taua Ture. Ko te mea tika kaua tatou e tahuri ki te whakatikatika i taua Ture, engari me horoi atu me tino whakakore atu i roto i te pukapuka o nga ture o te koroni, a me hoatu e tatou hei riiwhi mo tera ko tetahi atu ture marama, ahua pai. Heoi i te mea kua pau te taima e homai ana e te Whare hei korerotanga maku i oku whakaaro, me waiho e au aku korero mo tenei take nui, ara, mo nga whenua Maori, mo tetahi atu ra.

Ka mutu te mema honore, ka haere tonu nga korero.

No te hawhe-paahi i te tekau karaka i te po ka hiki te Whare.