Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga Korero Paremete: 1900

Paraire, te 21 o Hepetema, 1900

Paraire, te 21 o Hepetema, 1900.

No te hawhe-paahi i te rua karaka ka noho te Tumuaki ki runga ki tona nohoanga.

Ka karakia te Whare.

Ka whakahaerea ko nga motini ka mutu era, ka tu atu te Pirimia ki te korero mo te—

Tama Mokopuna a te Kuini Raua ko Tona Hoa Wahine (the Duke and Duchess of York).

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Pirimia).—He whakaatu taku ki te Whare kua tae mai ki te Kawanatanga te waea, he mea tuku mai e te Agent-General i Ingarangi, he whakaatu mai tera e haere mai te Duke and Duchess of York, ara, te mokopuna tama a te Kuini raua ko tona hoa wahine, ki Niu Tireni.

Ka mutu, ka tahuri te Whare ki te whakahaere i nga patai.

Whakawhiwhi i Nga Maori ki Nga Whenua Karauna.

Wi Pere (mema Maori mo te Tai Rawhiti). —Ka patai ahau ki te Minita mo page 25nga Whenua, Mehemea tera ranei e whakaurua e ia he Pire ki te Whare i tenei tuunga o te Paremete hei whakatikatika i te Ture Whenua, kia ahei ai nga Maori ki te whakawhiwhi i a ratou, ara, ki te hokohoko, ki te riihi ranei, i nga whenua o te Karauna i runga i etahi tikanga ano.

Te Takana (Mr. Duncan, Minita o nga Whenua).—Kei roto i te Pire kua oti nei i au te whakanoho ki runga ki te Ota Pepa e mau ana etahi tikanga e ahei ai nga Maori ki te whakawhiwhi i a ratou ki etahi o nga whenua o te Karauna i runga ano i etahi tikanga. A te wiki e haere ake nei, hei reira hoki whakaurua ai te Pire, tera e kite nga mema honore i aua tikanga, a ki te kore e rite aua tikanga ki ta etahi mema honore i whakaaro ai, heoi ka ahei noa atu aua mema honore ki te motini kia whakatikatikaina kia rite ai ki ta ratou i hiahia ai. Otira ki taku whakaaro tera e kitea kua uru ki te Pire nga mea katoa e hiahiatia ana.

Te Taheke i Okere, Rotoiti.

Hone Heke (mema Maori mo te Tai Tokerau).—Ka patai ahau ki te Minita mo nga Mea Maori, Mehemea kei te mohio ia kei te keria e etahi tangata he tuunga mihini huri mira ki te taha o te taheke i Okere, kei te Taheke Poraka, Rotoiti, taua wahi; a mehemea ranei kei te mohio te Minita he whenua Maori taua wahi i te rere; a mehemea tera ranei e uiuia e te Minita na wai aua tangata i whakamana kia haere atu ki reira mahi ai; a tera ranei e pana e ia aua tangata? Tetahi hoki, tera ranei e whakahaua e te Minita kia whakahokia etahi toki kohatu i kitea e aua kai-mahi ki nga Maori no ratou te whenua?

Timi Kara (Mr. Carroll, Minita mo nga Mea Maori).—He korekore nei nga rongo korero kua tae mai ki au mo te patai nei, otira maku e whakaatu i tangohia taua whenua, i raro i te Ture mo nga Mahi Nunui o te Koroni. Ko te take i tangohia ai taua wahi, hei tuunga mihini huri i te raiti mo te taone o Rotorua. Kaore ano te Kawanatanga i rongo i kitea ranei kaore ranei i kitea he toki kohatu e nga kai-mahi o taua wahi, heoi ta te Kawanatanga i kite ai ko nga korero mo aua mea i taia ki nga nupepa.

Kareti Maori.

Hone Heke (mema Maori mo teTai Tokerau).—Ka patai ahau ki te Kawanatanga, Mehemea ka whakahaerea e ratou he tikanga hei arai kia mutu ai te whakahaere a nga kai-tiaki o Whitireia (Porirua) i ta ratou whakaaro e mea nei kia whakaarahia ki nga Moni Tiaki kei a ratou, tetahi kareti Maori ki te Takiwa o Wairarapa? Ki taku ko te wahi pai hei tuunga mo taua kareti ko Porirua ko Otaki ranei. Ko te hiahia o nga Maori me whakahoki atu taua whenua, a Whitireia, ki a ratou, i runga ano i te kupu a te Komiti mo nga Mea Maori i ripoata ai i te tau 1896, ara, i mea nei te Komiti me whakakore te Karauna karaati, a me tuku atu taua whenua ki te Kooti Whenua Maori mana e kimi nga tangata e tika ana ki taua wahi. Kua korekore nei nga whenua o nga Maori o reira kei te toe hei oranga mo ratou, a he pai rawa kia whakahokia atu taua whenua me nga reti o taua whenua ki nga Maori. A i te mea kei te whakaara te Kawanatanga i nga kura ako mahi-a-ringaringa ki waenganui i nga Maori, na reira ka mea atu ahau kia ata tirotirohia tenei mea e te Kawanatanga.

Te Hetana (Right Hon. Mr. Seddon, Pirimia).—Kua tuwhera i tenei patai tetahi putake nui rawa. He tika, he maha nga whenua nunui, nui hoki te utu i naianei, kei etahi wahi puta noa i Aotearoa, i hoatu e nga Maori i nga ra o mua ki nga Haahi Karakia hei turanga kura a hei tautoko i te whakapono. Kihai i tutuki i aua Haahi a ratou mahi i ki ai ka tutuki i a ratou; kaore ano i tu i a ratou nga kura, a kaore ano hoki i rite i a ratou nga hiahia o nga Maori, mo te taha ki te whakapono, i te wa i hoatu ai aua whenua ki aua Haahi. Tenei e takoto nei i ona kai-tiaki, nga moni e £6,000 i puta mai i nga reti o Whitireia. Mehemea he tika ka hikitia taua moni hei whakaara kura ki Papawai, kaati, he mahi he rawa tera, he takahi tera i nga tikanga o te pukakuka tiaki i taua whenua. Ki te whakaarahia he kura ki aua moni, kaati, me whakaara ki Otaki, ki te kainga o nga Maori na ratou te whenua i hoatu. Otira, me korero atu au, tenei kei au tetahi Pire poto, tera e whakaurua e au ki te Whare, hei whakahaere mo tenei putake, ara, hei page 26whakamana i tetahi Roiara Komihana hei whiriwhiri i taua mea, kia taea ai e te Paremete te mahi i te mea tika mo nga Maori, na ratou taua whenua i tuku ki te Haahi.

Ka mutu nga patai ka mahia ko etahi Pire.

No te tekau meneti ki te toru karaka i te po ka hiki te Whare.