Whaikorero.
E nga Rangatira Honore O TE Kaunihera, me nga Rangatira o te Whare o Raro,—

He pono toku koa moku ka tutataki nei ano ki a koutou e noho huihui nei i roto i Paramete. Ko oku whakaaro i whakamoemiti ai ahau ki to koutou koroni i era tau kua tika tonu, inahoki kua kaha rawa te tupu haere me te ora haere o te iwi, a nui atu toku koa i toku kitenga i tenei ahua, a, i runga i aku kimihanga me nga mohiotanga kua tae mai ki au, kua kaha rawa toku whakapono ki te nui o nga rawa me te manawa ora o tenei koroni.

I muri iho i tera tuunga o te Paremete he maha nga takiwa o tenei koroni i haerea e au, a ka nui toku koa mo te nui o te ora o nga hunga katoa. Kei te whiwhi nga tangata tiaki kararehe me nga tangata mahi paamu, kei te tupu haere nga mahi katoa, kei te nui he mahi ma nga kai-mahi, a kei te nui ake te utu mo ratou i te utu e hoatu ana ki nga kaimahi o etahi atu whenua o te ao, a kua nui rawa te tupu o te mahi keri koura.

He nui te pouri i pa ki nga iwi nunui o te ao i te rongonga ka whano ka kohurutia te Piriniha o Weera. Nui atu te koa o nga iwi o Niu Tireni i te oranga o taua Piriniha Rangatira, a tukua atu ana e ahau nga mihi a nga iwi o tenei koroni mo tona oranga, a pai atu nga kupu whakahoki mai.

I muri iho i tera tuunga o te Paremete kua riiwhitia etahi Minita, ara, ko te Honourable Mr. Cadman kua whakamutu i a ia i runga i te mate o tona tinana, a kua okioki ia i ana mahi i whakahaere ai hei painga mo te koroni. Kua whakaturia ia hei mema mo to Kaunihera, a kei te mau tonu i a ia tona nohoanga i roto i te Runanga Whiriwhiri.

Ko te Honourable Mr. Thompson tetahi kua whakamutu i tana mahi Minita, a kua whakaturia e au a te Honourable J. G. Ward me te Honourable James McGowan hei Minita maku.

Kua tino whakakitea te piri pono me te aroha o nga iwi o Niu Tireni ki to tatou Kuini Tino Atawhai me te u o to ratou whakaaro ki te hapai i te mana o te Empire, a kua puta i tera te whakamoemiti me te whakapai a nga iwi ke e whakahoa ana ki Ingarangi. Ko to Niu page 2Tireni te Paremete tuatahi i tuku hoia hei tautoko i te Empire i runga i te raruraru i pa ki a ia i Awherika; a i te mea ko ta tatou te ope hoia tuatahi a nga koroni i tae ki Awherika, he mea tika tera hei whakamanamanatanga ma tatou.

I runga i te nui me te roa o taua whawhai, e wha nga ope hoia o muri i te ope tuatahi kua tukua atu e tenei koroni ki Awherika ki reira whawhai ai hapai ai i te tika me te ora mo te taha ki era o tatou whanaunga e pehia kinotia ana, a ki te ara mai ano he take kei te noho whakaae tenei koroni ki te tuku atu ano i etahi ope hoia maha atu i o te tuatahi.

I runga i te whakaaro i oho topu ake i te iwi o tenei koroni a i pa kaha ki a ratou, kua ata tangohia e ratou ki a ratou tetahi taha o nga taumahatanga o te Empire, a tera e pamamao tona taorotanga, a tera e puta ona tikanga e kitea ai te manawa nui me te piri pono o to tatou iwi.

He oranga ngakau te rongonga kei te whakamoemititia ta tatou mahi, me nga whakaaro i puta ai taua mahi, e o tatou whanaunga i tawahi o te moana.

Ko te whakaarahanga me te whakawhiwhinga ki te pu me era atu mea e tika ana mo te whawhai o tetahi o nga ope hoia, i runga i te ritenga hoatu noa atu, ara, kaua te Kawanatanga o Ingarangi me te Kawanatanga o tenei koroni e utu i taua ope, me te tukunga peratanga atu ano hoki o tetahi atu ope hoia i muri iho, heoi kau nga moni Kawanatanga e pau ko te utu anake o nga kaipuke nana i whakawhiti ki rawahi, he mea ena e tika ana hei whakamanamanatanga ma tenei koroni, a he tohu ena e whakaatu ana i te kaha, i te nui, me te mau tonu, o te piri pono o tenei koroni.

Nui atu te toa me te maia o te haere a nga hoia o Niu Tireni e whawhai mai nei i Awherika, a kaha atu ratou ki te hapai i nga rongo tawhito mo te toa o to tatou iwi, a kua na ratou i kitea ai, ahakoa te tawhiti me te rereke o tenei motu i te Whenua-matua, kei te mau tonu to tatou toa ki te whawhai, kei te mau tonu te maia o nga tangata o konei, a kaore ano i heke te tupu o to tatou iwi. Kua puta te rongo o to tatou koroni i a tatou hoia e whawhai mai nei i nga mania koraha o Awherika, a kua whiwhi ratou i nga kupu whakapai mo ratou a te tangata ingoa nui, ara, a te Tumuaki Tianara, me era atu tianara i raro i a ia, a e tika ana tatou kia manaaki i a tatou hoia, pera me ratou kua whiwhi nei i a tatou kupu whakapai.

I te karangatanga a te Empire i ana tama ki te whawhai, i kamakama te tahuritanga atu, otira kaore i kore te pa o te mamae ki etahi, notemea he tokomaha nga tangata kua mate i te whawhai, a mutu rawa ake pea tera ano etahi atu e hinga. E tino mohio ana ahau ka tuhono o koutou whakaaro ki oku i a tatou ka tuku atu nei i a tatou kupu whakaaroha ki nga tangata e noho pouri ana mo o ratou whanaunga kua mate i taua whawhai.

Nui atu te pouri o te iwi Maori i te korenga kaore i taea te whakamana o to ratou hiahia kia tukuna he ope hoia Maori ki Awherika. Engari kua puta i a ratou te kaha o to ratou piri pono ki te Kuini i te nui o a ratou moni i hoatu ai ki nga kohikohinga moni i whakahaerea hei hapai i te mana o te Empire.

I pa tetahi pouritanga ki te iwi i runga i te tukunga atu a Ingarangi i tona mana i Hamoa ki a Tiamana, otira kei te tumanako ahau tera ano etahi painga, hei utu mo taua tukunga, e puta ki Ingarangi i te hoatutanga ki a ia te mana o etahi atu motu. Engari e tino mohio ana ahau he mea ata whiriwhiri marire taua tukunga o Hamoa, a i marama te kite a nga tangata nana taua mahi koia tera te huarahi e puta ai he painga ki te Empire.

Ki te whakaaro o aku Minita he mea tino nui mo te Empire me tenei koroni hoki kia tino tiakina nga mana o Ingarangi ki nga motu whaka-te-taha ki Hawaiki, a, mo etahi o aua motu, ina taea, i runga ano i te whakaae a o reira iwi, me uru mai ki raro i te mana o tenei koroni. Hei ritenga e kore atu ai etahi raruraru a e taea ai hoki etahi whakahaere marama, tera pea e kitea e tika ana kia whakawhanuitia atu nga rohe o tenei koroni, a mehemea ki te peratia, tera e meinga ma te iwi o Niu Tireni e whakatutuki nga tikanga o taua mahi nui.

Ko te whakaaro kia whakakotahitia te Kawanatanga o nga Koroni o Atareiria i naia tata nei he mea tera e pa nui ana ki Niu Tireni; a, ahakoa te mahara o aku Minita ehara tenei i te wa tika hei page 3urunga atu mo tatou ki taua whakakotahitanga, otira kaore kau o tatou whakaaro kino mo taua tikanga a o tatou hoa i Atareiria. Engari i runga i te tirohanga atu ki nga whakatupuranga e haere ake nei, a i te mea he koroni tatou e motu ke ana te takoto engari e pangia ana e taua whakaaro, na reira kua tukuna he kupu mo taua mea ki te Hekeretari Nui mo nga Koroni.

I runga i te nui whakaharahara o te mate kai kua pa ki Inia[gap — reason: damage] puta ana te inoi a te Kawana Nui o Inia ki tenei koroni, a ki era atu wahi hoki o te Empire, kia awhinatia nga miriona tangata, he penei ano me tatou, ara, he pononga tahi na te Kuini, e hinga mai nei i tera wahi o te Empire i te mate kai; a, i muri i te ata uiuinga ki nga mema o te Paremete, tatu ana te whakaaro o aku Minita me tuku atu he moni nui e tenei koroni hei awhina i taua iwi.

Kua pa tetahi aitua nui whakaharahara ki te Taone o Ottawa, ara, kua pau tetahi wahi nui o taua taone i te ahi, a he mano he mano nga tangata o reira kua waiho kore whare kore kai. Kua matua patairia e aku Minita nga whakaaro o nga mema o te Paremete mo taua mate, a muri iho tukuna atu ana he moni nui e tenei koroni hei awhina i te hunga i mate i taua aitua. Kua tae mai nga whakapai a Canada mo taua moni.