Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Tikanga Nui O Te Ture O Ingarani

Te Whakamutunga

page 73

Te Whakamutunga.

Nga He Whakararuraru I Te Huarahi O Te Ture.

Nga Hua O Te Ture.

1. Kua kite noa ake nga tangata o Ingarani i nga pai o te Ture. Na reira ratou i whakanui ai i te Ture, i whakanui ai ano hoki, i tiaki ai, i nga Kai whakahaere o te Tore. Ekore e pai kia tutu tetahi tangata ki te Ture: kaua hoki e whakahoa atu ki te kunga e turi ana ki te Ture. Engari me pehi; me piki ano hoki nga toranga o nga kai mahi i te Ture. Ekore te tangata i Ingarani e ki, ka iti ia ina tukua e ia ki ta te Ture. E mohio ana hoki ia he pupur u, he tiaki ta te Ture i te tika mo nga tangata katoa e ngohengohe ana ki a ia; a he whakanui ta te tangata i a ia ake, ina whakanuia e ia te Ture. Koia taua iwi i whakaae ai, kia kaua te Ture e tukua kia takahia; engari kia mautonu te Ture i nga whakatupuranga katoa hei arai atu mo te he, hei kai tiaki ano hoki mo nga tangata o ton a whenua; kei ngaro i nga raruraru i nga kino o mua: kei hoki mai ano taua waipuke kino ki te ao hei huna mo te ata-noho.

Koia i whakaitea ai nga whiu mo nga he katoa e iti ai te Ture, e raruraru ai tona huarahi. Ana he nei,—nga mea nui,—koia tenei.

Utu Tanu Hara. (Bargain not to prosecute.)

2. Ahakoa he aha noa atu te hara ki a koe, ekore e pai kia whaka-rongo puku koe, ou whanaunga ranei. Me whakawa. Kei maia tonu I te kai mahi hara i a ia ka kore nei e whiua; a ka hara ano. Ekore e 1 pai kia ntna taua hara ki te mom: pena hoki ka maia nga tangata tao-I nga kite hara.

Na ki te tango utu koe, ki te whakaritea ranei e koe ki te tangata hara he utu mou ka kore nei e whakawa i a ia; ki te mea ranei i taha-I etia ton taonga, a, muri iho ka whakahokia mai ki a koe, he whakaae-tanga hoki nan. Ekore koe e whakawa:—te whin mou, he Herehere: I he Whaina ranei i huihuia ki te herehere. Kei te Kai whakawa nui te tikanga.

Hunanfa I Te Tangaata Hara. (Concealing a Criminal.)

3. Ki te mohio hoki koe, kua hara tera, na ka pikitia tona toranga, ka hunaa ranei ia e koe kei mau, kei whakawakia; te whin, he Herehere.

page 74

Ringa-Pa Ki Te Pirihimana. (Assault upon Peace Officer.)

4. He Pirihimana e mahi ana i tana mahi, lie tangata ranei kua piri ki taua Pirihimana nei i a ia i mahi ra, na ka ringa-pa atu koe ki tetahi o raua: ka ringa pa atu ranei ki tetahi atu, he mea nau kei mau te tanga tanana te ringa-pa, kei mau ranei tetahi atu tangata,—te whiu, he Whaina, he Herehere ranei.

Tango Maori I Te Herehebe. (Rescue)

5. He tangata kua whakapakia tetahi hara ki a ia, e mohiotia ana ranei kua hara, na kua mau i te pirihimana, i tetahi tangata ranei, i runga i ta te Ture, a ka tangohia mai e koe—te whiu mou, he Herehere.

Oati Teka. (Perjury.)

6. Ka, he tangata i whakaoatitia hei Kai whakaatu mo tetahi wha-kawakanga i roto i te Kooti, ahakoa na te Kuini, ahakoa e hara i te mea na te Kuini, na, titiro ana ia kei te oati teka, whakangaua ketia " ake e ia tetahi mea e uia ana i roto ite Kooti; te whiu mona, he Herehere: kei neke ake i te wha o nga tau.

I tenoi motu, ki te tupono ki te tangata maori kihai i nui te matau-ranga ki te Paipera, kihai ano i nui te whakapono, a ka kore e tika kia whakaoatitia hei Kai whakaatu, ka tukua tana whakaatu ki te ki mai ia, Ka korerotia e ia te pono, te pono katoa, ko te pono anake. Ka puaki tera kupu ana, a, muri iho he teka tana whakaatu,—te whiu, he Whaina, he Herehere ranei, raua e rua ranei; kei te Kai whakawa nui te tikanga. Nga Hawhe-kaihe Maori, kei raro katoa ratou i tenei tikanga.

Whaea-Kehati. (Extortion.) Pera me 2 Kingi 5. 20.

7. He Kai mahi na te Kooti kua waiho nei e ia tana mahi hei take e tango he ai ia i te moni a tera, hei whakanekehanga ake ranei mo nga moni ki runga ake i te mea i tika mana,—te whiu, he Whaina, he Herehere ranei, raua e rua ranei; kei te Kai whakawa nui te tikanga.

Huihuinga He. (Unlawful Assembly.)

8. Ahakoa kaha noa nga tangata o Ingarani ki te hapai i te Tare, e mohio ana ano ratou e kore nga Ture a te tangata e tu tonu. Nga mea tangata hoki he mea puta ke, puta ke. Nga tini tikanga he mea whakarite ki nga mea o naianei. Na, ka puta ke aua mea nei, kua kore e pai aua tikanga nei. I te wfaakamahinga ano hoki o tetahi ture hou ka puta ake tetahi tikanga e ngau kino ana, e pehi ana i etahi tangata; he mea kihai i kitea i te whakatakotoranga o to ture. Na, te kitenga o etahi tangata e he ana tetahi tikanga o te Ture, pai tonu ano kia whakaputaina ta ratou kupu ki te Paremeta, mo taua tikanga nei kia whakatikaia. E pai ana amo kia huihui ratou, kia korerotia nuitia ano hoki aua mea e ratou, ki te mea hahore he kori, he mahi tutu, a heoi ano ta ratou ki te Iwi ko te kupu anake. Tena ko tenei, he tikanga page 75ko ta ratou, a ehara i te huihui korero i nga mea a te Iwi. Na, kei te whakamene tangata, (he tangata mau patu ano hoki, he mea whakaako Ki te mahi hoia,) kei te rupahu, kei te whakawehiwehi tangata, kei te ngarengare i taua huihui nei ki te kori. He tonu taua huihui, ki ta te Ture; kua rite ano hoki te whiu mo te hunga pera, he Whaina, he Herehere.

Tutu-Mana (Treason.)

9.Ki te mau patu etahi tangata ki te Kuini hei pehi mo tona mana, hei aha atu ranei ki tona tinana, hei mea ranei e mau ai ia i a ratou, hei tango ranei i tetahi wahi o tona Kingitanga, o tona mana ranei; hei mea ranei i runga i te ringa kaha kia puta ke ana tikanga, ana Kai whakatakoto whakaaro; hei whakawehi ranei i tetahi o nga Whare Paremeta, i ana Whare e rua rauei; te whiu mo tera, he Mate.

He mahi pera, ka haere rua te whiu, ko te Mate, me nga whenua e mau ana i te tangata hara i tona haranga nei, ka riro i te Kuini. Heoi ano hoki nga hara e pera ai.

Nga Hua O Te Ture.

10.Enei mahi Ture, ka oti nei te korero, maha noa atu nga tau, maha noa atu nga whakatupuranga, i mahia ai ki Ingarini, me te neke tonu ake ano taua Iwi nei. Kihai ratou i hohoro te ata noho i runga i te tika. He wa ano ka roa te ata-noho, na ka kori ano; ka puta ake he tautohetohe, he pakanga whenua, mo te Kingitanga kia riro i tetahi. Inaianei kua mutu katoa enei. Maha noa atu nga tau i kore ai te pakanga whenua o Ingarani: he tautohetohe kupu kau to enei wa, he mea na nga kai hapai tikanga. Ta ratou patu ko ta te arero; kahore a te ringa. Ta te Ture, mau tonu tana haere, a puta noa i te whenua; takoto tika ana te taonga, he mea ata whakarere iho e tetahi tangata ma tetahi tangata, te ai he patu, te ai he aha. Ka puta ake he tautohetohe, ka tukua ma etahi tangata mohio, tangata tika, e whakarite, ara, ma nga Kai-whakawa ratou ko nga Kai-whakawa nui.
11.Neke ake ana te Ture, neke ake ana hoki te taonga. Kei te hokohoko ratou ki nga whenua katoa, a hua noa iho nga mea papai o ia wahi, o ia wahi o te ao ki Ingarani. Maha noa atu nga huri, nga aha noa, kua kitea hei haoga mo nga tini mea, hei whakaranea ano hoki mo ta te ringaringa. Era atu whenua o mua, he tini nei nga tangata, he nui nei te taonga—whenua he pai noa atu nei te ra, te oneone, te aha, te aha,—kua rawakore era, kua torutoru nga tangata i te kino o te Kawanatanga, i te ture kore o nga tangata. Ko Ingarani ia e neke tonu ake ana ki te nui; mohio rawa, kaha rawa nga tangata ki te ngaki kai; tini iho hoki, tini iho nga tangata.page 76
12.Te Iwi tupu ano hoki o taua whenua, hei te noho nei ratou i runga i te rangi-marie, he mea he numi noa atu ki roto ki nga iwi tae hoa mai. To ratou reo nui, ko to Ingarani. Ko te reo hoki tera o te tokomaha. E mohiotia ana taua reo e nga tangata katoa o taua whenua nei, i hohoro ai ratou te mohio ki ta tetahi ki ta tetahi, i hohoro ai hoki a ratou mea tautohetohe te takoto pai. Kei te mau ano ia nga reo tupu o mua. E korerotia nei ano inaianei i etahi wahi o Britain, i etahi wahi ano hoki o tenei motu o Niu Tireni.

Te Mutunga.

Te whakaaro i tuhituhia ai tenei pukapuka he mea kia mohio ai nga tangata maori ki te Ture o Ingarani; ki nga Ture patu hara, ki nga Ture ano hoki e hua ai, e mau ai, te taonga, ki nga ture ano e mau ai te pai i roto i nga whanaunga, e neke ake ai hoki te Iwi, e kaha ai. Nui atu te koa o te ngakan ki te whakanuia enei ture ki tenei whenua, kia rite ano hoki ki to Ingarani. Kotahi tonu te Ture e taumarumaru ana i reira ki runga ki nga tangata iwi maha; kia pera ano ki tenei Motu. Ahakoa maha nga tangata iwi ke o konei, kia kotahi tonu te Ture mo ratou; katahi ka mau ta ratou noho i runga i te atanoho, i te taonga, a,—te otinga,—kotahi tonu te Iwi.

E Hara Tenei I Te Mea Noa Ki A Koutou; Ko To Koutou Oranga Hoki Ia.TiuteronomiXXXII. 47.

page break page break page break page break