Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Tikanga Nui O Te Ture O Ingarani

PukapukaIV. — Ko Nga Tikanga Mo Nga Whanaunga Tupu

PukapukaIV.
Ko Nga Tikanga Mo Nga Whanaunga Tupu.

page 54

Upoko I.
Marena

1.Kei te 18 o Rewetiku nga korero whakaatu mo nga whanaunga tupu, aha, ranei, ekore nei e pai kia marenatia. Ki ta te Ture o In-garani he kore noa iho nga marena o aua whanaunga e tata rawa ana ki a raua: He whanaunga kihai i taea e aua korero, kihai i pena te tata, ahakoa kotahi to raua tupuna, ka tika ta raua marena. Otiia kahore ena tu marena e paingia e te Nuinga. E whakaaro ana hoki ratou ekore nga tamariki a nga pena e tokomaka, e ora; ekore e rite ki a te hunga kihai i tata ki a raua te whanaunga.

WhaKaaae ki te MaRena. (Consent to Marriage.)

2.Na kua hiahia koe ki te marena, a kahore he kupu riri a te Ture, otiia kihai ou tau i tae ki te rua tekau ma tahi, me tiki atu e koe te whakaae a tetahi tangata e nui atu ana i a koe te kaumatua, te wkai whakaaro: ke mea hoki kei rere tarewa ki runga ki taua mahi nui e kore nei e taea te whakakahore a mate noa. Te tangata hei whakaae, ko te Matua, ko nga kai whakakapi ranei o te Matua. '

Ko ta te papa whakaae te mea nui, ki te mea kei te ora ia, kei te Koroni ano hoki. Ki te mea kua mate te papa, na ko te whakaae a te Kai tiaki, ki te mea ke Kai tiaki, he mea whakarite i runga i nga ritenga a te Ture, e te papa. Ki te mea kei te ora te papa, otiia kahore i te Koroni, na me whakaae te whaea, ki te mea kei te Koroni ia; a ki te kahore te whaea i te Koroni, na ko te whakaae a te Kai tiaki, ki te mea ke Kai tiaki i whakaritea e te Kooti Nui.

3.Na ki te mea ke porangi te tangata mana te whakaae, te papa, te whaea, te kai tiaki ranei, ki te mea ranei he he te take i kore ai te kai tiaki e whakaae ki te marena, a kahore atu he he o te marena, me haere ki te Kai-whakawa-nui o te Kooti-Nui, a ki te mea kahore e kitea he he o taua marena nei, katahi te Kai-whakawa-nui ka karanga, He tika kia marenatia, Mana tonu iho tana karanga, me te mea ano he whakaae na te papa, na te whaea, na te kai tiaki.
page 55

Te Marenatanga. (Solemnization of Marriage.)

4.He maha nga tikanga a te Ture i Ingarani hei arai mo te marenapuku: engari kia maliia i ronga i te whakaae a nga tangata e tika ana mana te whakaae. Kei tenei motu ano aua tikanga nei;—mo nga Pakeha; kahore mo nga Maori, ki te mea he Maori raua tokorua.—A mua ia ka horapa atu tenei Ture ki nga Maori, ina kitea tona pai e te Maori. Katahi enei tikanga ka taumarumaru ki runga ki nga marena a te Maori, i nga wahi ia, i nga wa ano, e karangatia nuitia ai e te Kawana.
5.Ko nga tikanga tenei, ki te takoto to whakaaro mo te marena, me tuhituhi koe ki te Kai-tuhituhi-marena o tou Wahi, whakaatn rawa i o tau, i o korua ingoa, i a korua mahi, he takakau ranei, he aha ranei; te kainga o tetahi o tetahi, te maha ano o nga ra i noho ai ki reira, me te whare karakia, whare aha ranei, e mea ai korua kia marenatia. Ki te mea no te wahi tetahi o tetahi Kai-tuhituhi, a no te wahi ano tetahi o tetahi atu Kai-tuhituhi, me korero ki nga Kai-tuhituhi o aua Wahi e rua.
6.Ka takoto tena Pukapuka au, me toki marire mai ano, he pono rawa ngakupu o roto; katahi ka homai e te Kai-tuhituhi he Pukapuka-whakaae-marena, ara:

Tuaiahi. Ki to marama mai i to Pukapuka, i to kupu ano, kua rite nga tau ou, o tera. Ki te mea kihai i rite nga tau o tetahi o korua, otiia he pouaru ia, e pai ana ano. No te mea he mea marena i mua. Ahakoa kihai i rite nga tau, kahore he kupu ma nga matua i muri.

Tuarua. Ki te marama mai i to Pukapuka, i tetahi atu pukapuka ranei, ki te Kai-tuhituhi kua whakaae te matua kai tiaki ranei, (ara, ki te mea he matua, he kai tiaki, tona i tenei Koroni.)—Taua pukapuka whakaae noi me tuhituhi e te Matua, e te Kai tiaki ranei i te tirohanga a te Kai tuhituhi, a tetahi Kai-whakawa ranei, a tetahi Roia ranei o te Kooti nui, a tetahi Minita marena ranei.

7.Na, kihai i pena, ekore tana pukapuka whakaae e hoatu e te Kai tuhituhi, kia taka ra ano nga ra kotahi tekau ma wha i muri i taua korerotanga nei ki aia.

Na kei a koe tetahi tikanga i ronga i te Ture mo te whakaae ki taua marena nei, ka pehia e koe te Pukapuka whakaae ki te tuhituhia e koe i te tirohanga a te Kai tuhituhi te kupu, "Kauaka" ki te taha o taua kupu marena i roto i te pukapuka a te Kai tuhituhi, whakapiri rawa tou ingoa, tou kainga, te huarahi ano, (whauaunga, kai tiaki ranei,) i tika ai to pehi i te Pukapuka whakaae.

8.Ekore e homai te Pukapuka whakaae e te Kai tuhituhi ki te whakakitea mai tetahi take e tika ai ki ta te Ture te pehi; ki te mea ranei e arai a mai ana e tetahi tangata kua rite i te Ture hei whakaae ki taua Marenatanga.

Ekore rawa te whakaae marena e homai e te Kai tuhituhi ki te mea kihai i puta tinana mai ki tona aroaro tetahi o te hunga ka marenatia nei, ki a nui mai ai ki a ia, kahore rawa he take whanaunga, aha ranei o nga mea a te Ture e he ai te marena; kia nui mai ano hoki, kua takoto te whakaae a ta te Ture Kai whakaae.

9.Ka haere mai ki te marena, ka homai taua whakaae marena o page 56tetahi o raua ki te Minita mana e marena, ki te Kai tuhituhi ranei, ki 1 te mea he marena ki tona aroaro to raua marena.

Kawenata a te wahine whai Hoa. (Contracts by Married Women.)

10.Me whakaaro te tane ki ona rawa, aha, aha, a kia rite ki reira nga mea e homai e ia hei atawhainga mo tana wahine. Ki te puremu ia te wahine, katahi ka kore. He wahine marena e noho ana ki tana tane, a e whakahaere ana i nga mea o te whare, e mohiotia ana kua tukua ki a ia e te tane, meana e hoko nga kakahu, nga mea mo te whare, nga kai, me nga mea katoa e meatea ana e ia, e tana tane, e nga tangata o te whare; he mea whakarite nana ki nga rawa o te tane. Me utu ano e te tane nga taonga nama a te wahine, nga mea pena.

Na, ehara i te mea pena, ekore te wahine whai hoa, tana tane ranei, e mau i tana kawenata.

Taonga o te wahine whai hoa. (Property of Married Women.')

11.Ka oti te marena, ka riro mai i te tane nga moni a te wahine, me ona taonga, nga mea e taea te mau, era i te wahine i tona marenaj tanga ai, me nga mea pera, e taka mai ana mona i muri, ara i te mea kei te ora nei raua ko tana tane. Ma te tane ano hoki nga moni-reti, me nga hua ano o nga when.ua o te wahine^ i te mea e ora ana raua j tokorua.

Ekore e taea nga whenua o te wahine te hoko o te tane; ekore ano e riro i runga i tana Oha-ki. Ka riro katoa mai i te wahine i muri i te matenga o tana tane. Ki te mea ko te wahine kua mate, ka riro nga whenua i nga whakarerenga iho a te wahine. Na, he tamaiti ta raua, he mea e tika ai mona te whenua o te whaea, katahi ka tika aua whenua mo te tane i te matenga o te wahine, a mate noa te tane.

12.Ki te whakaae te tane i te mea kihai i marenatia, e taea te taonga, te aha ranei a te wahine, te tuku ki nga Kai tiaki, a ma era e whiu nga hua o reira ma te wahine mo ana mea ake. Ekore te tane e whai tikanga ki ena mea; mana ano aua rawa ona, me te mea ano kahore ana tane: ekore ano e riro hei utu mo nga nama, aha ranei, a te tane. Aua taonga na, ahakoa he mea e taea te mau, he moni ranei, ka riro ano i runga i te Oha-ki a te wahine.

Na he whenua no te wahine no tona papa ranei, i tukua ki nga Kai tiaki i te mea kahore ano te wahine Ma marena noa, he mea pai kia whakaurua he kupu kei riro pu noa iho i te tangata tuturu mona nei nga taonga o te wahine ina mate, engari me tuku e te wahine i runga i tana Oha-ki ki tana e pai ai.

13.Ki te mahue te wahine i tana tane, mana e haere ki te Kai-whakawa-tuturu, ki nga Kai-whakawa ranei o tana "Wahi, a ki te takoto i te Kai-whakawa tuturu, i nga Kai-whakawa ranei, kahore he take i mahue ai, a no te wahine ano ona rawa i ora ai, ka homai e taua Kai-whakawa he Pukapuka-tiaki mo ana moni, mo tona whenua ano i riro mai i a ia i muri iho i tona mahuetanga, kei riro i tana tane, i nga tangata ranei i ana nama, aha ranei.

Kei runga i taua Pukapuka-tiaki tana wahine e noho ana, tana page 57hoko noa atu, aha noa atu, i nga aha katoa i riro mai i a ia, e riro mai ano ranei i a ia a mua, ka pera tonu ano me ta te wahine kihai i marenatia.

14.Kua oti to marena, a, muri iho ka marenatia ano ki tetahi atu i te mea kei te ora ano tona hoa; ka whiua. He herehere: kei neke ake ia i te whitu o nga tau.

Upoko II.
Nga Tamariki.—Nga Kai Whakakapi Mo Nga Matua.

1.Ki ta te Ture o Ingarani he tikanga ano mo te kaumatua, he tikanga ano mo to mea kihai i kaumatua. Ekore hoki e tika kia tukua ma nga tamariki nga mea kahore e mohiotia e ratou. Me tiaki kei tinihangatia, kei pau kau o ratou rawa i te mea kahore nei e mohio he rawa tena. Na kua rite i te Ture he tau e whakaaroa ai kua kaumatua, kua mohio ki te whakahaere taonga. Taua tau na, ko te rua tekau ma tahi o tona whanautanga.
2.He tangata kahore ano kia taka noa te rua tekau ma tahi o ona tau, kahore e tika tana Oha-ki. Ki te hokona, ki te retia ranei he whenua e ia, kahore e mana tana Pukapuka.

Ko nga tikanga tenei mo ana nama-kai, nama-kakahu, nama pera ano hoki.

a.Ki te mea kei tona matua te tamaiti e noho ana, a ko taua matua nei hei homai i nga kakahu e whakaaroa e ia e pai ana: a he kakahu kei te tamaiti me era atu mea e ora ai; na, ahakoa he mea e matea ana e tona tinana nga mea i namangia e ia, ekore te tamaiti e mau i taua nama.
b.Na he pani te tamaiti, kei tawhiti ranei ona matua, kahore hoki raua hei whakaaro ki nga mea e matoa ana e tona tinana, ka tukua mana e nama to mea e matea ana e tona tinana, ara, te mea hei kai mana, hei inu mana, te kakahu, te utu kura, me nga mea pera. Otiia ekore ia e tau hei whakaae ki te nui o te utu. Heoi ano mana, ko te karanga, ka puta te utu ina kitea te tika o te nui o te utu.
3.Heoi ano nga nama e tika hei take whakawa mo nga mea kihai i kaumatua. He aha te kaumatua noa ai i muri? ekore e tika. Otiia ki te tutuki nga tau o taua tamaiti, a ka whakaae (tuhituki rawa) ki tana nama kia utua, ka whai ano mana tana nama o tona tamarikitanga.

He kaumatua tetahi, he tamaiti tetahi, na ka kawenata raua: ki te pai te tamaiti, ka tikina tona tamarikitanga hei turaki mo te whakawa, ina taka tana whakaae. Ko te kaumatua ia, ka mau i tana whakaae.

page 58

Whakakapi-Matua. (Guardians.)

4.Ka mate tetahi tangata, a he tamariki ana, he oneone ano hoki, na, me tiaki te oneone kia kaumatua ra ano nga tamariki, me whakaako ano hoki nga tamariki.

Na ki te mea he tamaiti ta tetahi, he mea kihai i kaumatua, kihai hoki i whai hoa i tona matua ka mate nei, ka whakaritea e te Oha-ki a te papa he Kai-whakakapi hei whakaaro ki a ia kia tiakina kia whakaakona, kia taea ra ano ona tau e rua tekau ma tahi. Ekore e tukua ma te whaea, ma tetahi whanaunga ranei e whakarite te Kai whakakapi; ko te papa anake.

Ki te mea kihai i whakaritea e te papa he Kai whakakapi, ko te whaea te Kai whakakapi i muri iho i te matenga o te papa, a kia taea ra ano nga tau kotahi tekau ma wha o te tamaiti.

Ki te mea kihai i whakaritea he Kai whakakapi e te papa, a e mea ana nga tangata ki te Kai-whakakapi, ma te Kooti-Nui e ata ui marire, e whakarite tetahi tangata pai.

5.Me homai nga Utu-reti o nga oneone o te tamaiti ki te Kai whakakapi, hei mea ma te tamaiti; a ka kaumatua te tamaiti me whakaatu ki a ia nga mahinga i aua rawa a te tamaiti. Ki te mea i tahae te Kai whakakapi, kua riro ranei i tona mangeretanga etahi mea a te tamaiti, me utu e ia. Etahi Kai whakakapi e whakaritea ana e teKooti, pai tonu ta ratou tikanga kei puta ake he totohe ma ratou ko ta ratou tamaiti, ina kaumatua: nga moni i riro mai, i riro atu, poto katoa te korero e ratou ki etahi tangata i whakaritea e tauaKooti nei.

He ririki nga mea, ka mahia noatia atu e te Kai-whakakapi nga mea a te Tamaiti. Na, he nui nga mea,—he reti whenua, he reti e maha ana nga tau, he hoko ranei i tetahi wahi o te whenua o te tamaiti,—me whakaae tetahi Kai-whakawa nui ki tera mahi a te Kai-whakakapi.

6.Ekore te tamaiti e whakawa, e whakawakia ranei ki te Kootinui, ki te mea ko ia anake. No reira ki te mea nga tangata ka he nga mea a te tamaiti i roto i tetahi whakawakanga, na ka tukua mai e te Kooti tetahi kaumatua hei whakakapi mo tona turanga. Taua whakakapi turanga nei, hei te tangata kahore he tikanga mana ake i roto i taua whakawakanga nei: me whakaae ano ia kia homai e ia nga utu o te whakawakanga, ki te taka tana i te whakawakanga.

Kai Tiaki I Nga Rawa O Nga Tamariri. (Trustees for Children.)

7.He tangata taonga, ka puta tana whakaaro kia takoto he rawa mo ana tamariki mo ana mokopuna. He wa ano ka kawenatatia tenei, ka whakaaetia i te marenatanga o te tamaiti; he wa ano ka waiho ma te Oha-ki. He pena tana whakaaro, ka tukua te whenua ki etahi Kai tiaki. Te mahi ma enei, he tiaki i taua whenua, moni ranei. Ki a ratou ano hoki te putanga o nga moni o reira, o nga Utu-reti, o nga hua-moni ano hoki, na ka makaa ki nga mahi i whakaritea i roto i te Pukapuka-tiaki.

Ko te tikanga ano tena a te tangata taonga ina marena tana kotiro. Ka tukua te whenua, era atu rawa ranei, ki nga Kai-tiaki; a ma page 59ratou e homai nga Utu-reti hua-moni ranei, i tenei tau i tenei tauki te tane, a mate noa. Ka mate te taue, ka hoatu ki te wahine, (ki te mea kei te ora taua wahine nei,) a mate noa ano ia. Ka mate raua tokorua, katahi ka riro aua moni nei mo te atawhai, mo te kuranga o nga tamariki, a kia kaumatua ra ano to muri rawa tamaiti, ki te mea he tane. Na he kotiro, a ka marenatia, koia ano ia. Ka kaumatua ratou katahi ka wehea te whenua, te rawa ranei; he wa ano ka hokona, a ka wahia te utu, kia rite tonu ma tenei ma tenei; ara ma nga tamariki i rokohanga e taua wahanga nei kei te ora; ki te mea kua mate tetahi, a he tamariki ana kei te ora, an ka riro i ana tamariki tona wahi.

8.Te Kai-tiaki, kia puta tona uaua, kia pono te mahi. Hei runga tonu tana i nga kupu o te Pukapuka-tiaki, Oha-ki ranei, i whakaritea ai ia, a ki te mea tetahi o nga tangata i taunga ki aua mea nei, kei te takahi ia i nga tikanga o taua pukapuka nei, me te mohio ano ia, kei te mangere noa iho ranei ki tana mahi tiaki, na ka uia e te Kooti-Nui; a ki te kitea he tika ano taua korero nei, na ka whakamutua e te kooti te mahi a taua Kai-tiaki; me homai ano e ia, e taua Kai-tiaki, nga utu o te whakawakange, a ka whakaritea e to Kooti tetahi atu Kai-tiaki hei whakakapai mo tona turanga.

Upoko III.
He Moni, He Taonga E Tukua Ana E Te Oha-Ki Ki Nga Kai-Whakaoti.

1.Kahore o whenua hei hoatutanga ma to Oha-ki, engari he moni anake, he taonga, kia kotahi tonu te ahua o te Oha-ki. Nga huarahi mo nga Oha-ki katoa rite tonu ki era i Pukapuka III. Upoko 2. 1. mo te whakaatu Oha-kitanga whenua. 2. mo nga mea e taea e te Oha-ki. 3. mo te tikanga ina puta ke te whakaaro a te tangata nana te Oha-ki.
2.Ka whakaaro koe ki te Oha-ki, ara, ki te tikanga mo ou rawa ina mate koe, me whakaaro ano ki tetahi tangata, tika,—tupato, ki te tangata kahore e kino ki te raruraru o tera mahi, ara, o te mahinga i nga kupu o to Oha-ki. Engari kaua e waiho i te kotahi, ki te kitea ano he tangata. Nga tangata pera, he Kai whakaoti. (Executors.)

Whakamananga O Te Oha-Ki. (Probate of Will.)

3.Ka mate te tangata nana te Oha-ki, ka maua te Oha-ki e te Kai-whakaoti ki te aroaro o tetahi Kai-whakawa nui; me whakaatu ano to tera matenga ki a ia i runga i te oati a tetahi tangata i mohio i mua ki taua tangata nei; me whakaatu ano te ra i mate ai.

Me ki atu ano te Kai-whakaoti i runga i te oati, ko tana whakaaro tenei mo taua Oha-ki, na taua tupapaku nei, a ko ia ano te kai-page 60whakaoti i whakahuatia; roto i taua pukapuka; me oati ano ia, me ki atu, ka pono tana mahinga i nga mea o te Oha-ki, ka whakapaua ano e ia nga moni ina ririo mai, ki nga nama a te tupapaku, ki nga mea ano hoki o tana Oha-ki;ka korerotia ponotia ano hoki e ia ana mahi whakaoti ki te Kooti i te ra e whakaritea e te Kai-whakawa nui.

Ki te rite taua pukapuka nei ki ta te Ture i whakatakoto ai, ka homai e te kai-whakawa nui nga tikanga e mahi ai ia i nga moni, i nga taonga, o te tupapaku. Aua tikanga, tuhituhi rawa, hiri rawa ki te hiri a te Kooti Nui.

Ka whakapiritia ano ki aua tikanga nei nga kupu o te Oha-ki.Ko te tino pukapuka, ma te Kooti tera e tiaki. Taua pukapuka i hiritia nei,—tona ingoa, ko te probate, ara, ko te Whakamananga o te Oha-ki.

Ki te puta ake he kupu mo te Oha-ki i roto i te whakawakanga, he kupu ranei mo nga tikanga i mahi ai te Kai whakaoti, me whakaputa mai taua whakamananga nei e te Kai whakaoti.

4.Ka riro mai i te Kai whakaoti nga taonga katoa kihai i hoatu e te tupapaku i tona oranga. Mate kau iho te tupapaku ka riro mai i te Kai whakaoti ona taonga katoa ehara nei i to oneone. Kia puta ano hoki ona mahara ki aua taonga kia takoto pai: kia hohoro ano te haere ki te Kai-whakawa nui kia homai e ia te whakamananga o te Oha-ki; kia tino tika ai tana.

He Whakawa Na Te Kai Whakaoti. (Actions by Executors.)

5. He whakaaetanga, he kawenata ranei, i whai take whakawa ai te tangata nana te Oha-ki i tona matenga ai, riro tonu mai taua take i te Kai whakaoti; ko to Kai whakaoti anake hei whakawa, hei tohe mo nga moni nama a te tupapaku.

Ki te mea i he i te tangata nga taonga o te tupapaku i tona oranga ai, a e tika he whakawa mana me i ora ia, kei to Kai whakaoti te ti-kanga mo taua whakawa nei. Te whenua ano hoki, te whare o taua tupapaku, ma te Kai whakaoti te whakawa, ki te mea kihai i taka i te matenga o te tupapaku te ono o nga marama o taua meatanga eni i tika ai te whakawa. Otiia, kei hipa atu te whakawa ki tua i te tau kotahi o te matenga o te tupapaku. Nga moni e puta mai ana i roto i taua whakawakanga, na te tupapaku; me whiu ki roto ki ona taonga.

Whakawa Mo Nga Kai Whakaoti. (Actions against Executors.)

6. Ta te Kai whakaoti whakaaro tuatahi ki nga taonga o te tupapaku, he whakautu i ana nama, i ana Pukapuka whakaae. Ahakoa ite oranga o te tupapaku, i tona matenga ranei, te takanga o te Pukapuka whakaae, me utu. Ki te kitea kua takahia taua Pukapukawhakaae, a ka karangatia nga utu e te Tekau-ma-rua, he aha te pau noa ai nga taonga, me ntu e te Kai whakaoti.

Na he he i mahia e te tupapaku, kihai i taka te ono o nga marama, na ka mate, he he ki nga taonga, ki te oneone, aha ranei, o tetahi tan-page 61gata, ka tika ano te whakawa mo te Kai whakaoti; hei roto ano ia i nga marama e ouo o te timatanga o tana mahi whakaoti.

Nga Mahi Ma Te Kai Whakaoti. (Duties of Executors.)

7.Tetahi mahi mahi ma te Kai whakaoti, kia hohoro te kohikohi mai i nga taonga o te tupapaku, (nga mea e taea te mau,) me nga nama kahore ano i puta noa mai ki a ia; kia utua ano hoki ki aua moni nga nama a te tupapaku, nga mea kihai i ea i tona matenga ai.

Ka ea nga nama, katahi ka puta nga mea i karangatia e te Ohaki. Ekore enei mea, ehara nei i te nama, e hohoro te rite; me tatari kia kitea ai te maha o nga taonga, kia ea ai ano hoki nga nama a te tupapaku. Ki te pai ti Kai whaksoti, me waiho kia taka nga marama kotahi tekau ma rua o te matenga o te tupapaku, ka whakaputa ai i nga mea i karangatia e ti Pukapuka Oha-ki.

8.Ekore e riro rawa atu i a koe hei mea mou tonu iho te mea i homai, i karangatia renei mau e te Oha-ki, ahakoa moni, ahakoa taonga, (he aha te ingoa o taua mea te whakahuatia noatia ai,) kia whakaae ra ano te Kai whakaoti. No te mea ko ia e whakamaua e nga tangata nana nga taonga tarewa i te tupapaku; me whakapau ano e ia nga moni me nga taonga, nga mea e taea te mau, hei whakautu mo ta tatou. Ko te Kai whakaoti hoki hei utu mo nga nama a te tupapaku; a ko wai i tohu ai, e rite aua nama i nga mea a te tupapaku ka riro mai nei i a ia. Ki te neke ake hoki aua nama ki runga ake i nga mea i te ringa o te Kai whakaoti, me hoko nga taonga katoa o te tupapaku hei utu mo anu nama. Mo reira kaua te Kai whakaoti e whakaae ki taua hoatutanga a te tupapaku, kia kite ra ano ia, ahakoa riro noa tenei i hoatu nei, e ranea ana ano nga rawa o te tupapaku hei utu mo ana nama.
9.Ki te whiua ketia nga taonga e nga Kai whakaoti, ki te maumauria ranei, ki te mangere ranei, a tau ana ki a ratou te he o nga taonga ka rukerukea nei, me utu e ratou i roto i o ratou taonga ake.
10.Ki te mea he tokomaha nga Kai whakaoti, a ka mate tetahi i mua, i muri ranei i te Whakamananga (probate), ka poto atu nga tikanga i nga Kai whakaoti i ora.

UpokoIV.
Te Whakahaernga 0 Nga Moni, O Nga Taonga I Te Mea Kahore He Oha-Ki.

1.Ki te mea kihai i oti tetahi Oha-Ki a te tupapaku i tona matenga ai, ka haere te pouaru, te whanaunga ranei i tata ake, ka whakaatu ki tetahi Kai-whakawa o te Kooti nui, i runga i te oati a tetahi tangata i mohio ki taua tupapaku i te oranga ai, kua mate ia, me te ra ano i page 62mate ai; a i a ia ka mahi nei i nga mea a taua tupapaku, me oati, na ka taea te ra e whakaritea e te Kai-whakawa nui, ka tika tana whakaatu i tana mahinga i aua mea ra.

Katahi ka tukua e taua e taua Kai-whakawe nui nga moni me nga taonga o te tupapaku kia mahia e ia. Tana tukunga nei, tuhituhi rawa, hiri rawa ki ta te Kooti nui hiri. Te ingoa o te tangata kei a ia nei aua tikanga, Ko ta te Kooti Kai whakaoti. (Administrator.)

Ki te kahore e kitea mai tetahi tangata hei Kai whakaoti, a kua taka nga marama e rua o te matenga o taua tupapaku, ka tukua te mahi whakaoti ki tetahi Kai tuhituhi (registrar) o te Kooti nui, ki tera i te wahi i noho ai te tupapaku: me oati ano ia, ko taua oati nei ano.

2.Tana Kai whakaoti a te Kooti nei,- nga tikanga i a ia mo nga mea a te tupapaku ehara nei i te oneone, koia ano kei a nga tino Kai whakaoti e whakaritea ana e te tangata i roto i tana Oha-ki. Tae tonu atu ano hoki aua tikanga ki te ra i mate ai te tupapaku. Kahore ia he tikanga a taua Kai whakaoti nei, kia tukua mai ra ano e te Kooti ki a ia. Heoi ano tona mana ko ta te Kooti i tuku ai ki a ia.

Ki te mea he kawenata tera na te tupapaku, ki te mea ranei kua mahia kinotia tetahi o ona taonga, he mea e takoto ai te whakawa a te tino Kai whakaoti, ma taua Kai whakaoti a te Kooti taua whakawa. Me utu ano e ia nga nama a te tupapaku, a kia pau ra ano nga moni kua riro mai i a ia. E whakawakia ano ia mo nga kawenata, mo nga he ano, a te tupapaku, mo nga mea ano e whakawakia ai te tino Kai whakaoti.

3.Ekore ta te Kai whakaoti a te Kooti e hohoro te rite, me tarari kia kitea ra ano te maha o nga taonga, kia ea ra ano nga nama a te tupapaku. Ki te pai taua Kai whakaoti nei, me waiho kia taka ra ano nga marama kotahi tekau ma rua o te matenga o te tuypapaku ka wehewehe ai i nga taonga.

Na, kua tika kia riro i a koe tetahi aha ranei a te tupapaku kahore nei ana Oha-ki, nou tonu iho i te rangi ano i mate ai te tupapaku: a ka mate koe i roto i taua tau nei, ka riro nga mea mau i te Kai whakaoti o o mea i whakaritea e to Oha-ki, i ta te Kooti Kai whakaoti ranei.

Nga Tikanga Mo Te Wehewehenga. (Shares of next of kin.)

4.Ka poto nga nama, me era atu mea, te whakautu, ko nga tikanga enei mo te wehewehenga o nga taonga ma nga whanaunga o te tupapaku:
I.Ki te mea he pouaru ta taua tupapaku nei, he tamaiti ano hoki, tamariki ranei, uri ranei o aua tamariki, ko te wahi whaka-toru ma te pouaru. Ki te mea kahore he uri o te tupapaku, ka riro te hawhe o nga taonga i te pouaru.
II.Ki te mea he tamariki ano a taua tupapaku nei, ka tangohia nga mea ma te pouaru, a ka wehewehea te toenga ma nga tamariki; kia rite te wehe ma tenei ma tenei. Ki te mea kotahi tonu te tamaiti, te kotiro ranei, mana katoa taua taonga nei. Na, he tamaiti i mate i page 63te oranga o taua tupapaku nei, a wahiho iho he uri, kei runga tonu taua uri i te turanga o to ratou matua. He aha te whenua o te tupa-paku te riro noa ai i tetahi (no te mea he tamaiti, he aha ranei,) mona ano tona wahi o nga moni, taonga ranei; kia rite ki o era atu tamariki. Ekore taua whenua nei e whakaaroa.
III.Ki te kahore he pouaru, he uri ranei, o taua tupapaku nei, a kei te ora tona papa, ka riro nga mea katoa i a ia. Ki te mea he pou-aru ano, a kahore he uri, (kei te ora ano ia te papa,) ma te pouaru tetahi hawhe, ma taua papa nei tetahi hawhe.

Ki te mea kua mate te papa, ka wehea nga mea, kia rite nga wahi ma tona whaea, tuakana, teina, tuahine, ara te toenga o te hawhe i te pouaru. Aua tuakana, aha ranei, ahakoa na tetahi atu whaea, ka rite tonu nga wahi ma te katoa. Ki te mea i mate tetahi o ratou i te ora-nga o taua tupapaku nei, waiho iho etabi tamariki, kei runga tonu aus tamariki i te turanga o te matua. I kore rawa aua tamariki, tuakana, teina, tuahine ranei, katahi ka riro katoa ma te whaea, are, ki te kahore ana pouaru hei tango i te hawhel. Ki te mea ehara i te whaea tupu, kahore he mea mana.

IV.Ki te kahore he pouaru a taua tupapaku nei, a kahore he uri, kua mate ano hoki te papa raua ko te whaea, katahi ka wehea ma nga tuakana, teina, tuahine; kia rite ti wahi ma tenei ma tenei. Ki te mea kua mate tetahi o ratou, kei runga tonu ana tamariki i nota tura-nga. Aua tamariki na ka whiwhi ki ta te Matua; era atu tamariki a era atu whanaunga kua mate, ekore e whiwhi.
V.Ki te kahore he tamariki a taua Tupapaku nei, a kahore i te ora tona papa, whaea, tuakana, teina, tuahine, ka wehea nga mea ma nga whanaunga i muri tata i a ratou; ara, te toenga o ta te pouaru hawhe ra.
5.E rua nga ahunga atu o te whanaunga,—whaka-runga, ki te tupuna, whaka-raro ki nga uri; hikoi tonu i runga i nga whakatupuranga O te tupuna ki te mokopuna e rua nga hikoinga: o te tuakana ki te teina e rua nga hikoinga—tetahi whaka-runga ki te papa,,—tetahi whaka-raro ki te tamaiti: ou ano hoki, o te matua keke ki te iramutu e toru nga hikoinga, tetahi whaka-runga ki tou matua, e rua ina ahu mai i tera whaka-raro: to to iramutu ano hoki ki te matua keke, e toru nga hikoinga, e rkua ina ahu whaka-runga, kotahi ina ahu whaka-rari,
6.Enei huarahi mo nga taonga ki nga whanuanga kahore e rite ki nga tikanga mo te whenua. I te wehenga hoki o nga taonga ehara nei i te one one, kahore nga tane e neke ake i te wahine; kahore hoki te uri tane e neke ake i te uri wahine; ta korua tamiti koki ko tetahi wahine, rite tonu ki tera tamaiti a korua ko tera atu wahine au o mua ra.
7.I etahi Oha-ki—kahore e whakahuatia tetahi Kai whakaoti; he wa ano ka mate te tangata i whakahuatia hei Kai whakaoti i te mea kei te ora nei te tangata nana te Oha-ki; he wa ano ka kore e whakaae hei Kai whakaoti te tangata i whakahuatia i roto i te Oha-ki. I nga mea pena me whakarite he Kai-whakaoti e te Kooti-nui. Taua Kai whakaoti nei, na te Kooti tona mana: otiia, ka oti te whakarite, me haere ana ritenga i runga i te Oha-ki. page 64

Ko koe anake te Kai-whakaoti o tera Oha-ki, na ka tuhituhiaekoe tau ake Oha-ki, haere tonu iho te whakarite i te Kai-whakaoti mo tau na; heoi kua haukotia nei koe e te mate i te mea kihai i mahia e koe to mahi whakaoti i ta tera; taua mahinga na i tera Oha-ki, tae tonu iho ki tau ake Kai-whakaoti. Na kihai i poto nga mea o tera Oha-ki te wehewehe e koe, kihai ano tau ake Oha-ki i oti te tuhituhi, heoi ka mate koe, ma te Kooti e whakarite he Kai whakaoti hei wehe i nga mea o tera Oha-ki kihai na i poto i a koe te wehe.

8.Ka mate ano hoki ta te Kooti Kai-whakaoti i te mea kihai i poto i a ia nga mea a te Tupapaku te wehe, me whakarite ano he Kai whakaoti e te Kooti.

Mutunga O Te PukapukaIV.