Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Tikanga Nui O Te Ture O Ingarani

Upoko III. — He Moni, He Taonga E Tukua Ana E Te Oha-Ki Ki Nga Kai-Whakaoti

Upoko III.
He Moni, He Taonga E Tukua Ana E Te Oha-Ki Ki Nga Kai-Whakaoti.

1.Kahore o whenua hei hoatutanga ma to Oha-ki, engari he moni anake, he taonga, kia kotahi tonu te ahua o te Oha-ki. Nga huarahi mo nga Oha-ki katoa rite tonu ki era i Pukapuka III. Upoko 2. 1. mo te whakaatu Oha-kitanga whenua. 2. mo nga mea e taea e te Oha-ki. 3. mo te tikanga ina puta ke te whakaaro a te tangata nana te Oha-ki.
2.Ka whakaaro koe ki te Oha-ki, ara, ki te tikanga mo ou rawa ina mate koe, me whakaaro ano ki tetahi tangata, tika,—tupato, ki te tangata kahore e kino ki te raruraru o tera mahi, ara, o te mahinga i nga kupu o to Oha-ki. Engari kaua e waiho i te kotahi, ki te kitea ano he tangata. Nga tangata pera, he Kai whakaoti. (Executors.)

Whakamananga O Te Oha-Ki. (Probate of Will.)

3.Ka mate te tangata nana te Oha-ki, ka maua te Oha-ki e te Kai-whakaoti ki te aroaro o tetahi Kai-whakawa nui; me whakaatu ano to tera matenga ki a ia i runga i te oati a tetahi tangata i mohio i mua ki taua tangata nei; me whakaatu ano te ra i mate ai.

Me ki atu ano te Kai-whakaoti i runga i te oati, ko tana whakaaro tenei mo taua Oha-ki, na taua tupapaku nei, a ko ia ano te kai-page 60whakaoti i whakahuatia; roto i taua pukapuka; me oati ano ia, me ki atu, ka pono tana mahinga i nga mea o te Oha-ki, ka whakapaua ano e ia nga moni ina ririo mai, ki nga nama a te tupapaku, ki nga mea ano hoki o tana Oha-ki;ka korerotia ponotia ano hoki e ia ana mahi whakaoti ki te Kooti i te ra e whakaritea e te Kai-whakawa nui.

Ki te rite taua pukapuka nei ki ta te Ture i whakatakoto ai, ka homai e te kai-whakawa nui nga tikanga e mahi ai ia i nga moni, i nga taonga, o te tupapaku. Aua tikanga, tuhituhi rawa, hiri rawa ki te hiri a te Kooti Nui.

Ka whakapiritia ano ki aua tikanga nei nga kupu o te Oha-ki.Ko te tino pukapuka, ma te Kooti tera e tiaki. Taua pukapuka i hiritia nei,—tona ingoa, ko te probate, ara, ko te Whakamananga o te Oha-ki.

Ki te puta ake he kupu mo te Oha-ki i roto i te whakawakanga, he kupu ranei mo nga tikanga i mahi ai te Kai whakaoti, me whakaputa mai taua whakamananga nei e te Kai whakaoti.

4.Ka riro mai i te Kai whakaoti nga taonga katoa kihai i hoatu e te tupapaku i tona oranga. Mate kau iho te tupapaku ka riro mai i te Kai whakaoti ona taonga katoa ehara nei i to oneone. Kia puta ano hoki ona mahara ki aua taonga kia takoto pai: kia hohoro ano te haere ki te Kai-whakawa nui kia homai e ia te whakamananga o te Oha-ki; kia tino tika ai tana.

He Whakawa Na Te Kai Whakaoti. (Actions by Executors.)

5. He whakaaetanga, he kawenata ranei, i whai take whakawa ai te tangata nana te Oha-ki i tona matenga ai, riro tonu mai taua take i te Kai whakaoti; ko to Kai whakaoti anake hei whakawa, hei tohe mo nga moni nama a te tupapaku.

Ki te mea i he i te tangata nga taonga o te tupapaku i tona oranga ai, a e tika he whakawa mana me i ora ia, kei to Kai whakaoti te ti-kanga mo taua whakawa nei. Te whenua ano hoki, te whare o taua tupapaku, ma te Kai whakaoti te whakawa, ki te mea kihai i taka i te matenga o te tupapaku te ono o nga marama o taua meatanga eni i tika ai te whakawa. Otiia, kei hipa atu te whakawa ki tua i te tau kotahi o te matenga o te tupapaku. Nga moni e puta mai ana i roto i taua whakawakanga, na te tupapaku; me whiu ki roto ki ona taonga.

Whakawa Mo Nga Kai Whakaoti. (Actions against Executors.)

6. Ta te Kai whakaoti whakaaro tuatahi ki nga taonga o te tupapaku, he whakautu i ana nama, i ana Pukapuka whakaae. Ahakoa ite oranga o te tupapaku, i tona matenga ranei, te takanga o te Pukapuka whakaae, me utu. Ki te kitea kua takahia taua Pukapukawhakaae, a ka karangatia nga utu e te Tekau-ma-rua, he aha te pau noa ai nga taonga, me ntu e te Kai whakaoti.

Na he he i mahia e te tupapaku, kihai i taka te ono o nga marama, na ka mate, he he ki nga taonga, ki te oneone, aha ranei, o tetahi tan-page 61gata, ka tika ano te whakawa mo te Kai whakaoti; hei roto ano ia i nga marama e ouo o te timatanga o tana mahi whakaoti.

Nga Mahi Ma Te Kai Whakaoti. (Duties of Executors.)

7.Tetahi mahi mahi ma te Kai whakaoti, kia hohoro te kohikohi mai i nga taonga o te tupapaku, (nga mea e taea te mau,) me nga nama kahore ano i puta noa mai ki a ia; kia utua ano hoki ki aua moni nga nama a te tupapaku, nga mea kihai i ea i tona matenga ai.

Ka ea nga nama, katahi ka puta nga mea i karangatia e te Ohaki. Ekore enei mea, ehara nei i te nama, e hohoro te rite; me tatari kia kitea ai te maha o nga taonga, kia ea ai ano hoki nga nama a te tupapaku. Ki te pai ti Kai whaksoti, me waiho kia taka nga marama kotahi tekau ma rua o te matenga o te tupapaku, ka whakaputa ai i nga mea i karangatia e ti Pukapuka Oha-ki.

8.Ekore e riro rawa atu i a koe hei mea mou tonu iho te mea i homai, i karangatia renei mau e te Oha-ki, ahakoa moni, ahakoa taonga, (he aha te ingoa o taua mea te whakahuatia noatia ai,) kia whakaae ra ano te Kai whakaoti. No te mea ko ia e whakamaua e nga tangata nana nga taonga tarewa i te tupapaku; me whakapau ano e ia nga moni me nga taonga, nga mea e taea te mau, hei whakautu mo ta tatou. Ko te Kai whakaoti hoki hei utu mo nga nama a te tupapaku; a ko wai i tohu ai, e rite aua nama i nga mea a te tupapaku ka riro mai nei i a ia. Ki te neke ake hoki aua nama ki runga ake i nga mea i te ringa o te Kai whakaoti, me hoko nga taonga katoa o te tupapaku hei utu mo anu nama. Mo reira kaua te Kai whakaoti e whakaae ki taua hoatutanga a te tupapaku, kia kite ra ano ia, ahakoa riro noa tenei i hoatu nei, e ranea ana ano nga rawa o te tupapaku hei utu mo ana nama.
9.Ki te whiua ketia nga taonga e nga Kai whakaoti, ki te maumauria ranei, ki te mangere ranei, a tau ana ki a ratou te he o nga taonga ka rukerukea nei, me utu e ratou i roto i o ratou taonga ake.
10.Ki te mea he tokomaha nga Kai whakaoti, a ka mate tetahi i mua, i muri ranei i te Whakamananga (probate), ka poto atu nga tikanga i nga Kai whakaoti i ora.