Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ko Nga Tikanga Nui O Te Ture O Ingarani

UpokoV — Reti Whenua

UpokoV
Reti Whenua.

1. Tetahi atu pukapuka tuku whenua, he Reti. Ka tukua atu toku whenua ki a koe, a, kia taka ra ano etahi tau, to utu ki a au he moni page 50i tenei tau i tenei tau, he mahi ano hoki ki te whenua i etahi mahi kua rite i a taua. Taua utunga nei i te tau Utu reti. Ko ahau te Kai reti, (landlord, ara, lessor:) ko koe te Kai utu reti, (tenant, ara lessee.)

2. Ta te pukapuka Reti ko nga ingoa o nga tangata nana taua whakaae, ko nga rohe o te whenua, ko te maha o nga tau e tukua atu ai te whenua, ko te nui o te Utu-reti, me nga ra ano e puta ai tana moni na.

Ki te mea he maha nga tangata nona te whenua, ka whai raruraru ki te kahore e waiho tetahi, (etahi ranei,) o ratou hei tango i te utureti, hei wehe atu ma te katoa. Te whakaotinga o te Pukapuka reti, me te whakaaturanga, he mea whakarite ki to te Pukapuka hoko whenua.

3. Ki te mate te Kai-reti i te mea kahore i taka noa nga tau o te Reti, kahore tana whakaae e taka; ko te take o te whenua kua riro he tangata ke, e mau ana ano ia nga whakaaetanga i roto i te Pukapuka reti.

Ki te mate te tangata kei a ia nei te Reti, i re mea kihai i taka noa nga tau o te Reti, kahore e mate ana whakaaetanga. Ka mau i te Reti te tangata i whakaritea e tana Oha-ki hei kohikohi, hei wehe i ona taonga: ki te kahore he Oha-ki, ko taua tikanga na ano ki te tangata i whakaritea e te Kai-whakawa nui mo era mahi. Me-homai e ia te utu reti i runga ano i nga tikanga o te Reti; me mahi ano nga mahi i roto i te pukakuka i whakaaetia e tera i mate ra.

Ki te roa rawa te putanga mai o te utu-reti, me haere ki te Kai-whakawa o to Waengarahi Kooti, ki te Kai-whakawa Tuturu ranei o taua wahi, hei ngare.

4. I te tini o nga Pukapuka reti, e whakaurua ana he kupu mo te utu-reti ki te roa rawa, ara, ki te taka nga ra e rua tekau ma waru, katahi ka tika hia hoki mai te whenua ki te Kai-reti. Pera tonu ano ki te kahore e mahia tetahi atu kupu i whakaaetia e te Kai-utu-reti, mutu tonu iho tana tikanga ki reira. Ahakoa kua hoki te whenua ki tona Kai-reti, me utu ano e tera e te Kai-utu-reti tana korenga e mahi i tana i whakaae ai i te mea i a ia nei te Reti. Ki te kaiponuhia e ia te whenua, ka tae te Kai-reti ki te Kai-whakawa o to Waengarahi Kooti, ki te Kai-whakawa Tuturu ranei, ka whakaatu ki a ia, kei te tarewa te utu-reti, ko nga mahi i whakaaetia ranei kahore e mahia, a kei te kaiponu te (tenant) tangata utu-reti i te whenua. Katahi te Kai-whakawa, te Kai-whakawa Tuturu ranei, ka mea kia whakahokia mai te wbenua.

Na, kua hoki tona whenua ki te Kai-reti; a, ki te pai ia, ka retia atu e ia ki tetahi atu.

5. Ki te kahore e riria e to Pukapuka-reti, e pai ana ano te wahi i riro mai i a koe i runga i te Reti, me au aha noa i roto i te Reti, kia retia ano e koe ki tetahi atu tangata. Tenei whakawhitinga nei, tona ingoa he assignment.

Ki te kahore e riria e te Puka puka-reti, e pai ana ano kia whakawhitia atu to Reti na, he tangata ke, a taihoa e hoki mai ki a koe. Te ingoa o tenei tu whakawhitinga he underlease.

6. Ahakoa whakawhiti noa koe i to Reti ki a au, e mau ana ano ki page 51a koe nga tikanga mo te Utu-reti mo nga mahi ano hoki i whakaaetia i te Pukapuka-reti.

E man ana ano ki a au (i te mea kei a au nei te Reti,) nga tikanga mo te Utu-reti mo nga mahi ano i whakaaetia i roto i ta korua pukapuka ma te tangata ki a ia nei te whakawhitinga o te Reti. Engari ahau, ki te whakawkitia atu e ahau tau i a au na, he tangata ke, ka puta ahau ki waho; mutu ake nga meatanga mai ki a au mo te Reti, mo nga mahi ranei i whakaaetia i te retinga: no te mea he whakawhitinga i te whakawhitinga.

7. Nau i whakawhiti mai to Reti ki a au kei whakahokinga atu ano maku ki a koe, (underlease), mau te whakawa ki a au ki te he tetahi kupu o te Pukapuka-reti; ekore ahau e whakawakia e te tangata nana te reti ki a koe E tika ano ia he whakawa mana ki a koe, ki te tangata ranei he mea oti tonu atu to whakawhitinga atu ki a ia; no te mea ke assign tena; taku ia, kahore e tutuki ki te pito.

I etahi Reti e whakaurua ana he kupu mo teReti ka whakahoutia ina taka etahi tau, ki te homai ke moni, ki te whakanekehia ake ranei te Utu-reti.

8. Etahi retitanga kahore he pukapuka; he mea tetau a tau te reti. Ekore tena tu reti e taea te whakamutu e tetahi o raua; engari me karanga i roto i nga marama e ono i muri iho i taua retitanga nei. Ki te kore taua karanga nei, ka mau tana noho a taka noa nga marama kotahi tekau ma rua. Ki te kahore ano hoki e puta te karanga haere i roto i te hawhe tau i muri i tana nohoanga iho, ka noho ia, a taka noa nga tau e rua. Pena tonu te tikanga mo te karanga haere i ia tau i ia tau.

Utu-retiKa Wahia. (Apportionment of rent.)

9. Ki te mate ahau te tangata nana i hoatu te whenua reti, ka wahia te Utu-reti. Ki te mea e puta ana te Utu-reti i te toru marama, a ka mate ahau i te mea kahore ano i taka aua marama, ka riro i nga Kai whakaoti o taku Oha-ki nga wahi o te Utu-reti i rite ki te maha o nga ra i mnri i te utunga whakamutunga. Ekore ia ana Kai whakaoti e haere ki nga tangata ma ratou nei e homai te Utu-reti; engari me homai katoa mai te Utu-reti o aua marama ki te tangata i a ia nei te whenua i te takanga o aua marama, a mana e whakaputa mai te wahi e rite ana ma aua Kai whakaoti.

10. Nga tikanga i roto i nga Pukapuka-reti, maha tonu. E whakaaroa ana hoki, he aha te ahua o te whenua? hei whenua aha ano hoki i retia ai. Ki te mea hoki kei waenganui o te Taone, a e tu ana he whare ki runga, e kore e rite nga tikanga ki o te whenua e retia ana hei tnranga whare pamu, hei pamu ranei i nga wahi noa atu.

Nga tikanga i roto i tenei Tauira i muri nei, ko nga tikanga i roto i nga mano Pukapuka-Reti. Ko te tini atu o nga tikanga ekore e taea te tauira.

page 52