Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Paremata Maori o Niu Tireni. Nohanga Tuatahi. I tu ki Te Waipatu, Hune 14, 1892.

[hua]

1.Timata i te Rohe o te Arawa roe Tapuika. Ka timata i Wairakei ka rere i runga i te rohe o te mema o te taihauauru tika atu ki ngongo taha rere atu ki Horohoro tika atn ki Paeroa maunga rere atu ki Tarawera mannga ka rere atu i reira ki te Awaateatua ka haere i te taha moana kahn ki raro Otamarokau maketu ka kati atu ki Wairakei ki te timatanga ko nga mema mo roto i tenei Rohe e— 4 mema, Ko te kainga hei Whakaaringa i te ingoa o nga Mema ko Rotorua ko te tangata hei whakahaere i te whakaaringa o ana mema ko te Tupara me Taekata. Ko te ingoa o nga kainga hei pooti-tanga ko Rotorua ko Maketu ko Te Awaateatua ko Tē Pnke ko Timi Waata Rimini te kai whakahaere mo te whare pooti i Maketu mau e whakarite he hoa mon. Ko Raureti Mokonni arangi te kai whakahaere mo te whare pooti i te Awaateatua mau e whakarite he hoa mou. Eo Patene raua ko te Hihikō nga kai whakahaere mo te whare pooti i te Puke.
2.Ka timata i te takiwa o Ngatiawa, Ngatipukeko, Te Tawera, Ngatingamaihī, ko nga meroa mo tana takiwa toko—2 mema. Ko te kai nga hei whakaaringa i te ingoa o nga mema hei pooti-tanga ko Whakatane, ko te tangata hei kai whakahaere i te whakaaringa ingoa o nga mema ko Tairua Apanui mau e whakarite he hoa mou, ko nga kai nga hei pootitanga ko Whakatane ko te Teko ko te Matata, ma Tairua Apanui e whakarite he tangata kia tokorua hei kai whakahaere i te whare pooti o te Teko, ko Ranreti raua ko tona hoa e whakahaere ana i te pooti mo te Arawa ma raua ko tana hoa e tango te pooti o Ngatiawa e noho ana i te matata ki te mutu te pooti me tuku e Ranreti nga pnkapuka pooti o Ngatiawa kia Tairua Apanui i Whakatane
3.Ka timata i te takiwa pooti o Taupo ki te Rawhiti kotahi te mema—1 mema. Ko te kainga hei whakaaringa i te ingoā o nga tangata e whakāari ana ko Hauhungaroa ko te tangata Mana e whaka-page 19haere te whakaringa ko te momo mau e rapu tetehi tangata hei hoa mou ko tetehi o nga kainga hei pootitanga ko Waipapa. Ko te Hemopo te tangata hei whakahaere i te whare pooti i Waipapa mau e whakarite he hoa mou.
4.Ohiwa a tae noa ki Tarakeha te whakatohea. Te Upokorehe, Ngatiira, Tamatea—1 mema. Ko te whare hei whakaaringa mo nga tangata e mea ana kia pootitia ratou, ko Opotiki, ko te tangata mana e whakahaere te whakaaringa o nga ingoa o nga tangata e pootitia ana ko te Awanui, Te Aporotanga mau e whakarite he hoa mou ko te kainga hei pooti tanga ko Omarumutu ko Opotiki ma te Awanui e whakarite he tangata hei kai whakahaere i te whare pooti i Omarumutu kia rua.
5.Tarakeha, Tekaha, Whangaparooa, Potikirua, Ngai Tai, Te Whanau Apanui, Te Whanau a te Ehutu, Te Whanau Amaru—2 mema. Ko te kainga hei whakaaringa mo nga mema ko te kaha ko nga kai whakahaere i te whakaaringa ko Tamahana ko Tipene, ko nga kainga hei pootitanga ko Maraenui, ko Torere, ko te Kaha, ko Raukokore, ko Whangaparaoa. Ma Tamahana, raua ko Tipene e whakarite he tangata kia Tokorua me te whare pooti kotahi hei kai whakahaere.
6.Potikirua a a tae noa ki whare kahika te Kawakawa Ihikepa Waiapu katoa Tuparoa Whareponga Waipiro Tawhiti mannga. Ngatiporou katoa—4 mema. Ko te kainga hei whakaaringa i nga mema hei pootitanga ko Hiruharama ko nga kai whakahaere i te whakaaringa ingoa o nga mema ko Tuta nihoniho ko Anaru Te Kahnki. Ko nga kainga hei tunga mo nga whare pooti ko te kawakawa, ko te Rahui Tehatepe ko Waiomatatini ko Hiruharama. Ko te tangata mana e whakahaere te whare pooti i te kawakawa, ko Wi Te Houkamau mau e whakarite he hoa mou, ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i te Rahui ko Anaru Tekahaki mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata mana e whakahaere te whare pooti i Waiomatatini ko Nepia Mahuika mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata mana e whakahaere te whare pooti i te whare pooti i te Rahui ko Anaru Tekahaki mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata hei whakahaere i te where pooti i te Rahui ko Anaru Tekahaki mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata mana e whakahaere te whare pooti i Waiomatatini ko Nepia Mahuika mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata mana e whakahaere te whare pooti i Hiruharama ko Tuta nihoniho mau e whakarite he hoa mou.
7.Ka timata i Tawhiti maunga Tokomaru Uawa Whangara Tokaataiau i Turanganui, Te Whanau Arua Taupare, Te Aitanga a Hauiti—2 mema. Ko te kainga hei whakaaringa i nga mema ko uawa, ko nga tangata hei whakahaere i te whakaaringa mo nga ingoa o nga mema ko Karaitiana Te Amaru, ko Wirmu Potae ko nga kai nga hei tunga mo nga whare pooti ko Tokomaru. Ko Uawa ko Turanga Tewhare o te Kani, ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i Tokomaru ko Wiremu Potae mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata hei whakahaere mo te whare pooti i Uawa ko Karaitiana Te Amaru. Ma Karaitiana Te Amaru e whakarite he hoa mou mau ano hoki e whakarite e tehi tangata kia tokorua mo te whare pooti i Turanganui.
8.Ka timata i Tokataiau i Turanga ki Waerengahika ki Whakato ki te Muriwai ki te Paritu Te Aitanga a Mahaki, Rongowhakaata me ngai Tamanuhiri—3 mema. Ko te kainga hei whakaaringa i nga ingoa o nga mema ko Whakato ko nga tangata marau a e whakahaere taua whare whakaari ko Wi Pere. Ko Hemi Waaka. Ko nga kainga hei tunga mo nga whare pooti ko Waerengahika ko Whakato ko te Muriwai. Ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i Waerengahika ko Wi Pere mau e whakarite he hoa mou, ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i Whakato, ko Hoani Ruru mau e whakarite he hoa mou, ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i te Muriwai ko Hemi Waaka. Mau e whakite he hoa mou.
9.Ka timata i te Paritu, Te Mahia, Nukutaurua, Nuhaka, Te Whakoki, Te Wairoa, Rangihoua, Te Waiau, Waikare, Matakuhia, Te Reinga, Karere atu ki te timatanga ki te Paritu—4 mema. Ko te kainga hei whakaaringa i nga ingoa o nga mema hei pootitanga ko te Whakaki ko nga tangata hei whakakaere i te whakaaringa ko Hoani Ngarara, ko Hami Tehau, ko nga kainga hei pootitanga ko Kopuawhara ko Nuhaka, ko te Whakaki, ko te Waihirere, ko te Waiau ko te Reinga, ko te tangata mana e whakahaere te whare pooti i Kopuawhara, ko Rewi Toheriri mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti o Mihaka, ko Hami Tehau, mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i te Whanaki, ko Hoani Ngarara mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i te Waihirere ko Kerei Teota mau e whakarite he hoa mou. Ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i te Waian ko te Hapimana mau e whakarite he hoa mou, ma te Hapimana hoki e whakarite etehi tangata kia Tokorua hei whakahaere i te whare pooti i te Reinga.
10.Te Urewera katoa Tuhoe Putanoa i ona rohe Te Waimana Ruatoki Ruatahuna Te Whaiti—3 mema. Ko te kainga hei whakaaringa i nga ingoa o nga mema ko Ruatahuna ko te tangata hei whakahaere i te whakaaringa o nga mema ko Paoia Kiingi mau e whakarite he hoa mou. Ko nga kainga hei pootitanga ko Ruatahuna ko te whaiti ko Ruatoki ko te Waimana, Ma Paoia Kiingi e whakarite he tangata kia tokorua hei whakahaere i te whare pooti i te whaiti kia tokorua hei whakahaere i te whare pooti i Ruatoki ki a tokorua hei whakahaere mo te whare pooti i te Waimana. Ka timata ia Ngatihineuru me Ngatimanawa Te Haroto Tarawera me Karatia—1 mema. Ka timata i Rangihona page 20Mohaka Petani ki Whanganui a rotu Ngatipahaueira Ngatimatepu mema. Ko te kainga hei whakaaringa i te ingoa o nga mema ko Mohaka ko te tangata hei whakahaere i te whakaariaga ko Kipa Anaru ko Wiremu Kupa. Ko nga kainga hei pootitanga ko Mokaka ko Petani, ko te tangata hei whakahaere i te whare pooti i Mohaka. Ko Wiremu Kupa mau e whakarite tetehi hoa mou. Ko te kai whakahaere mo te whare pooti i Petani ko kipa Anaru mau e whakarite hehoa mou.
11.Ka timata i Whanganui a rotu Ahuriri te Matuna Maui haere i te taha mo ana Waimarama Porangahau Te Poroporo Wainui Kopua Patea ki te Rawhiti Titiokura Kakati ki Whanganui a rotou—4 mema. Kei te Waipatu te whare whakaari ko Peni Te Uamairangi me Ihaia Hutana nga kai whakahaere i te whakari nga mema. Ko nga kainga hei tu nga mo nga whare pooti ko te Waipatu ko Omahu ko te Waiohiki ko Waimarama ko Porangahau ko Waipaoa ko te Takapau ko te Hauke. Kei te tatanga ki nga ra o te pooti whakarite a ai he tangata hei whakahaere i aua whare pooti.
12.Te Poroporo Rangiwhakaoma Turakirae Wairarapa Tararua maunga Reretomai ki te Apiti Wurupere kakati ki te Poroporo—3 mema. Ko to kainga hei whakaaringa i nga mema ko Mahitaone Wairarapa ko nga tangata hei whakahaere i te whakaaringa ko Marere ko te Huki. Ko nga kainga hei tu nga mo nga whare pooti ko Mahitaone nga tau e waru ko Kereitaone ko te Kohurini. Ko Marere ano raua ko te Huki hei whakahaere i te whare pooti i Mahitaone. Ko Piripi Temaari i mau e whakarite he hoa mou mo te whare pooti i te Kohunui. Ko Tunuiarangi hei whakahaere i te whare pooti i Kereitaone mau e whakarite he hoa mou.

Nga Mema o Runanga Ariki o te taha ki te Raki:—1. Kingi Hori Kira; 2. Iraia Kuao; 3. Timoti Puhipi; 4. Ree te Tai Papahia; 5. Hapakuku Moetara; 6. Hone Mohi Tawhai; 7. Reihana te Puka; 8. Taurau Kukupa; 9. Te Rore Taoho; 10. Heta Paikea.