Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Whakarewarewa School Reserve, Motueka (Report of Mr. Commissioner Mackay upon the).

[Kupu mo runga mo te rarangi 28 A mo te whakamana i nga Mahi motuhake 1886]

Kupu mo runga mo te rarangi 28A mo te whakamana i nga Mahi motuhake 1886 i whakaurua kia ahei ai te Kawana ki te whakapuaki ota i roto i te Kaunihera he ki penei ko nga Karauna Karaati i whakaputaina i te 25 a Hurae, me te 4 o Akuhata, 1853, ki te Pihopa o Niu Tireni mo etahi Rahui Maori kei te takiwa o Motueka, me whakakore a me whakapumau aua whenua ki raro I te o te Kai Tiaki o te Katoa hei painga ma nga Maori mo ratou aua rahui i te whakaritenga tuatahi a tae atu hoki ki o ratou uri.

Koinei nga whakahe i korerotia e te Hatahauihi mema o te Paremete mo te taha ki te Pihopa o Whakatu i te aroaro o te Komiti mo nga Whema Karauna: (1.) Kaore i tukua he takiwa hei whakapuakanga kupu ma te Pihopa i runga i teuei putake. (2.) Ko taua Ture e korerotia ra, e hara i te ture tika hei whakaurunga atu i tetahi rarangi pena. (3.) He he rawa kia meatia kia whakakahoretia te karaati i te mea tera atu etahi whenua penei ano inahoki kei Whanganui kei Te Aute i Nepia me era atu wahi o te koroni a tera e pangia aua whenua e te he mehemea ka paahitia tenei Ture. (4.) Kei te tau ano he painga ki nga Maori mo enei whenua a i whakaae ano ratou i te tuatahi me whakawhiti te ritenga mo enei whenua. (5.) Ko aua whenua ra e nohoia ana inaianei e etahi kai noho e tika ana kia whai whakaaro kia ratou.

I te rongonga o te Minita Maori i nga korero a Te Hatahauihi ka mea ia. Kati hoki ra, i te mea kua rongo ia i nga kupu whakahe, heoi e kore ia e tohe kia mau tonu taua rarangi a patua iho.

Hei whakahe enei kupu e whai ake nei i nga whakahe a Te Hatahauihi:—

I te Paremete o te tau 1883 i homai tetahi pitihana ki te Whare mo te taha ki etahi Maori o Motueka kia whakahokia atu kia ratou aua whenua otiia i whakanekehia te whakaarohanga o taua pitihana i runga i te tono a Te Hatahauihi i te mea e ngaro ana te Pihopa o Nerehana kei Ingarangi.

I ara auo taua pitihana i te nohonga o te Paremete i te 1884, a i muri iho i te tino rapunga nuitanga e te Komiti tikanga Maori, tau ana he ripoata penei ara: "I te whakaaro o tenei Komiti kaore i te whakamana nga ritenga o te Tiakanga a me hanga ritenga te Kawanatanga i roto ranei i te Hupirimi Kooti me hanga Ture ranei hei whakahoki atu i taua whenua ki tona ahua o te tuatahi ara he rahui i raro i te mana o te Kaitiaki o te Katoa. A mo runga mo te karaati mo tera wahi o nga whenua o te Karauna. Ki te mahara o te Komiti me hoki atu taua whenua kia te Karauna.— He mea tuhi, J. B. B. Paraiho, Tiamana. 30 o Oketopa, 1884."

(a.) I tae atu ano he whakaatu ki te Pihopa o Whakatu tera e pai te Komiti ki te whakarongo ki ana kupu mo runga mo te pitihana ra. Otiia kaore ia i tae mai, he aha ra te take. Koia ra ka mohiotia kaore tika tena kupu hei whakaroa i taua mahi.

(b.) Mo runga mo kupu whakahe i te whakaurunga o te rarangi mo taua keehi ki roto ki taua Ture mo nga mahi motuhake. Ahakoa ka homai he ture motuhake tonu mo tenei mea tera auo e amuamu e whakahe nga tangata e pupuri ana i taua whenua, otiia ka whakahe tonu ratou ahakoa e mohio ana ratou kei tino he ta ratou pupuri i aua whenua.

(c.) E ki ana e ho ana te whaka-raruraru i taua karaati. Koi nei tonu te kupu e whaka-puakina ana aua meatia he tikanga hei whakatika hei whakaea i tetahi he. Me te ki hoki ka noho maharahara nga tangata mo a ratou whenua mehemea e taea ana te whakakore i nga Karauna karaati.