Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Proceedings of the Third Kotahitanga Parliament, April to May 1894

[Turanga, Mane, Aperira 25, 1894.]

10 a.m.

Turanga, Mane, Aperira 25, 1894.

Hei ra tenei e noho ai te Pirimia menga Minita ote Kawanatanga Maori, Kite whiriwhiri inga take hei mahi ma te Paremata Maori o te tau [unclear: 1894]. I runga o ta ratou mahi, ko nga take [unclear: enei] i oti ia ratou.

Tuatahi.—Kua tono te Pirimia me nga Minita ote Kawanatanga ia Ihaia Hutana etita o te "Huia" kia tonoa nga pukapuka ote hui i tu kite Waipatu ite tua 1893, a kua whakaaetia taua tono.

Tuarua.—Me [unclear: nuku te] puaretanga mo te Whare Paremata Maori mo apopo te 26 onga ra o taua marama ano 1894. Ko te take kia whiriwhiri te Kawanatanga inga mahi mo te Paremata mo taua ra kia ahei a i tenei ra hei mihimihi ki nga Iwi eke hou mai.

Tuatoru.—Kua tono a Ihaia Hutana etita ote "Huia" kia tangohia e tana karaka nga korero o nga pukapuka ote Paremata, a, kua whakaaetia.

Tuawha.—Mo nga karaka, ko Mita R. Hohepa te kai tango mai i roto ite Whare, ko Pereniki W. Papakakura te kai kape kite pukapaka ate Kawanatanga Maori.

Tuarima.—I paahitia enei ete Pirimia me ona Minita. I pataia a Mita R. Hohepa kite utu moona, heoi, i penei tana whakahoki, ma R. [unclear: Wharerau] e whakahoki atu te patai, ite mea, nana ahau i mau mai. No reira, ka Whakahokia e R. Wharerau. Ka penei te whakahoki a taua Raniera, e rua nga tamariki i mauria mai nei e ahau, ko tetahi hei tango kau ano i nga korero i te wa e ta ai te Hui, heoi, ko tetahi, hei karaka tuturu mo tatou [unclear: mote] Kawanatanga. Heoi, e penei ana ahau ma tatou katoa te utu mo te karaka nei e mahi. Heoi, penetia ana, kia 2 wiki, ka mohiotia te ahua o ta raua mahi hei reira ka whakarite ai te utu mo raua.

Tuaono.—Ko te whakaaro o tenei Kawanatanga mo tetahi karaka mo te Runanga Ariki ma ratou, ano e rapu he karaka mo ratou, a, ka mau mai ai mate Kawanatanga [unclear: o] whakamana. A mehemea e kore e kitea, ma te Kawanatanga, ano e rapu, mete whakarite hoki ite utu mo taua karaka.

page 18

Tuawhitu.—Mo te Pika kua whakaaroa e te huihuinga ote Kawanatanga kia pootitia houtia ete Whare he Pika mote Whare o runga.

Tuawaru.—Kua whakaaro te huihuinga ote Kawanatanga kia whakapiria he panui kinga Whare e rua, kia whiriwhiri a enga Hapu nga tangata mohio whai mana hoki, hoi Mema mo te Whare Ariki. Konga ingoa o nga tangata o whakahuatia ana hoi mema mo taua. Whare, me tuku mai te pukapuka kite Kawanatanga. Me ana Hapu hoki i raro i aia, Ka whiriwhiri hoki te Kawanatanga i etahi Mema, mana ake ano i roto inga Iwi e noho nei i taua Whare.

Tuaiwa.—Ko nga Ruuri ote Whare Hui i tu kite Waipatu ote tau 1893, hei ruuri mo tenei Whare Hui, 1894.

He Reta:—He Hitingi, Aperira 17, 1894. Kia te Whatahore.

Pirimia.—E tono ana kite Kawanatanga Maori kia riro ma "Huia" e whakakawenata nga korero o tenei Paremata. Ko te whakaaro o tenei Kawanatanga, me tuku mai e Ihaia Hutana te Pire e ahei ai ia "Huia" te whakakawenata nga korero o tenei Paremata me nga korero i whakawhaititia ete Kawanatanga i Poneke me Wairarapa kia marama ai te Kawanatanga kiteutu.

Na Ihaia Hutana etita o Huia.

Tekau-Ma-Tahi—Kua whakaaro tenei Kawanatanga runga ite kaha o [unclear: Hoori] Kopeka kite tiaki i tenei Kotahitanga, i roto inga Paremata ka toru nei, timata mai ite tau 1892 ko te 1894 tenei. Kia whakatuturutia ki aia te mana mo te tiaki i ana Whare e rua i tenei tau, menga tau e haore mai nei, mete mana kite whakahaere inga Hoa mona. I mua atu i tana whakatunga i ana Hoa, me haere mai kite kawanatanga, a, mate kawanatanga e whakau, kaua toona mana e puta atu ki nga mahi ote marae. Ote Iwi Kainga, engari, mo nga Whare anake e rua ote Paremata. Ka mutu nga korero o te ata i tenei taima, ka nukuhia mote 2 p.m.

He Reta.
He Hitingi, Aperira 17, 1894.

Kia to whatahoro.

Pirimia.—Me ou hoa katoa, hei kona koutou. E moi atu ana o hoa kia koe, me tou kawanatanga kia tukua mai i tenei page 19tau, ta koutou kupu ki ahau mo nga korero o to koutou Paremata e noho mai na i kona, kia tangohia ranei te Taipi o aua korero i roto ia "Huia," hei perehi ki tetahi pukapuka motuhake, pera i o tera tau, a, kia kauaka ranei e tangohia, kia marama ai taku whakahau ki nga kai-mahi, ite wa kahore ano i pakaruhia, nga reta i whakanohoia ai mo aia korero [unclear: ina] puta i roto i a "Huia," a, te mea atu ranei kia kore e pera:—Heoi ano ka mutu, na, Ihaia Hutana.

2 p.m.
Ka noho te Pirimia menga Minita.

Tekau-Ma-Rua.—Kua whakaaro te Kawanatanga kia whakatakotoria kite aroaro onga Whare e rua o tenei Paremata enei take i raro iho nei, hei whakaarohanga ma nga mema i mua onga Minita mete Kawanatanga i mua ote mahinga onga Motini, me etahi atu mea, e whakatakotoria ana enga mema Honore a tene i Paremata, kia awe te mohitia te whakaaro o enei whare i runga i enei takei mua ote tunga ote Paremata ote koroni ote Iwi Pakeha, koia enei ko ana take.

Tekau-Ma-Toru.—Kote mana whakahaere it Pire a Hone Hoke ote tau 1893 Paremata i tu kite Waipatu, kia whakaotia kia whakatuturutia nga kupu katoa o whakamarama ana kia rote i taua Pire e tenei Paremata, koia tenei ko te kape o taua Pire ka panuitia atu nei ki a koutou.

Tekau-Ma-Wha.—Mo nga kirihipi menga pukapuka i haina ai nga Iwi Maori onga motu e rua i o ratou, i ngoa ki reira, ara, ki roto i aua pukapuka me aua kirihipi e [unclear: inoi] aua tenei kawanatanga ki a tine whakaotia nga ture katoa e hiahiatia ana e nga Whare e rua o tenei Paremata, whakamana ite mahinga mete whakaotinga. O enei Pire.

Tekau-Ma-Rima-Kua whakaare tenei Kawa a'anga kote Pire a Wi Pere e te tau 1892 i whakatakotoria kite aroaro ote Paremata ite Waipatu, arai atu ite ture hoko, mokete, riihi i nga whenua Maori. Koia tenei ka panuitia atua nei kia koutou.

Tekau Ma-Ono.—E whakaaro ana [unclear: tenei] Kawanatanga kia whakapaua te kaha onga mema onga Whare e rua kite [unclear: kimi] ite huarahi e taea [unclear: ai te] whakaroutu, kite mahi a Te Kouti whenua Maori ki te whakawa inga whenua, papatupu roherohe onga motu e rua. Aotearoa mete waipounamu.

Tekau-Ma-Whipu.—Ko nga [unclear: whakamaramatanga] o enei take e 4 kua tuhia nei ka [unclear: whakamaramaua] ete Kawanatanga page 20kite aroaro o nga mema ote Whare o Raro [unclear: mete] Whare o runga. i muri ote whakamaramaranga ka waiho ki nga mema onga Whare o rua te whakakaore mo aua take.